Η γνωστική αναδόμηση έχει τη βάση της στη γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία (CBT). Είναι μια ψυχοκοινωνική παρέμβαση που χρησιμοποιείται από ψυχολόγους και ειδικούς ψυχικής υγείας ως τεκμηριωμένη πρακτική για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας.
Η τεχνική αυτή εστιάζει στις πεποιθήσεις του θεραπευόμενου, οι οποίες μπορεί να είναι δυσπροσαρμοστικές και αποσκοπεί στην αναπλαισίωση τους σε καινούργιες και υγιείς. Οι πεποιθήσεις λαμβάνονται υπόψιν ως ερμηνείες, αντιλήψεις και υποθέσεις του ατόμου για τα γεγονότα και όχι ως αντικειμενική οπτική των γεγονότων. Συχνά, οι πεποιθήσεις των ανθρώπων είναι δυσλειτουργικές και αποδεικνύονται τροχοπέδη στην εξέλιξη και την επίτευξη της ευτυχίας τους.
Σε αυτές τις περιπτώσεις καθίσταται χρήσιμη η μέθοδος της γνωστικής αναδόμησης. Έτσι, το άτομο να αποδυθεί τις δυσπροσαρμοστικές πεποιθήσεις που του προκαλούν σύγχυση και συναισθηματική δυσφορία και να ενσωματώσει άλλες, πιο κατάλληλες. Για ποιο λόγο όμως δίνεται τόση έμφαση στις πεποιθήσεις του ατόμου; Αυτό συμβαίνει καθώς οι πεποιθήσεις ενός ατόμου επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις του.
Ο ρόλος του θεραπευτή
Ο ρόλος του θεραπευτή σε αυτή την διαδικασία είναι να εργαστεί μαζί με τον θεραπευόμενο. Έτσι, θα συλλέξει στοιχεία για την εγκυρότητα αυτών των πεποιθήσεων και μέσα από μια σειρά ερωτήσεων να τον οδηγήσει στην αξιολόγηση των αρνητικών του πεποιθήσεων. Αυτό που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι ο θεραπευτής δεν προτείνει, ούτε επιβάλλει διαφορετικές πεποιθήσεις. Λειτουργεί επικουρικά και βοηθάει το άτομο να καταλήξει στην αξιολόγηση της χρησιμότητας των σκέψεών του. Ουσιαστικά, ο θεραπευόμενος οδηγείται στα δικά του συμπεράσματα.
Ο βασικός στόχος της αναπλαισίωσης των πεποιθήσεων είναι να αλλάξουμε την οπτική μας και τον τρόπο που ερμηνεύουμε τα γεγονότα, χωρίς να αγνοούμε την πραγματικότητα. Ο τρόπος που νοηματοδοτούμε τις εμπειρίες μας επηρεάζει τον τρόπο που αισθανόμαστε και ενεργούμε. Υπάρχουν πολλές πλευρές θέασης και οργάνωσης των βιωμάτων μας και των γεγονότων που συμβαίνουν. Το σημαντικό είναι να επιλέξουμε εκείνον που αποτελεί κίνητρο και εξυπηρετεί την ανύψωση του εαυτού μας. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας και το αντίστροφο και αποτελούν αλληλένδετους παράγοντες που επηρεάζουν τον τρόπο ζωής μας. Ωστόσο, οι πεποιθήσεις μας μπορεί να είναι συνειδητές αλλά και ασυνείδητες. Για αυτό τον λόγο, χρήσιμες μέθοδοι για την εξερεύνηση τους είναι οι συνεντεύξεις, οι αυτοκαταγραφές και τα ερωτηματολόγια.
Το μοντέλο ABC στη γνωστική αναδόμηση:
Η γνωστική αναδόμηση στηρίζεται σε ένα ψυχοθεραπευτικό μοντέλο, το μοντέλο ABC, όπως έχει ονομαστεί από πολλούς ψυχολόγους (Albert Εllis).
Πιο συγκεκριμένα, το γράμμα Α συμβολίζει την ενεργοποίηση μίας κατάστασης, ενός γεγονότος ή ενός βιώματος (activating situation).
Το γράμμα Β απεικονίζει τις πεποιθήσεις του ατόμου που προκύπτουν από την κατάσταση, οι οποίες μπορεί να είναι κατάλληλες ή ακατάλληλες. Οι πεποιθήσεις του ατόμου ενδέχεται να προκαλέσουν κάποια σφάλματα κατά την επεξεργασία των πληροφοριών (biases). Τέτοια σφάλματα είναι η υπεργενίκευση, το φιλτράρισμα, τη διχότομη σκέψη, η καταστροφολογία και πολλά άλλα.
Τέλος, το γράμμα C αντιπροσωπεύει συνέπειες του B (γνωστικών λειτουργιών – cognitions) που μπορεί να είναι συναισθηματικές, συμπεριφορικές ή σωματικές.
Στο μοντέλο ABC, οι γνωστικές λειτουργίες (η αντίληψη, η προσοχή, η συλλογιστική, η ερμηνεία, η μνήμη) πάντα προηγούνται από το συναίσθημα και συμβάλλουν στην εξήγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η γνωστική αναδόμηση, λοιπόν, επισημαίνει τον συσχετισμό των πεποιθήσεων και σκέψεών μας με την συμπεριφορά, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά μας.
Πηγές:
https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/prosopikotita/gnostiki-psyxologia/6057-gnostiki-anadomisi-enas-pliris-odigos-gia-to-pos.html
https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/prosopikotita/gnostiki-psyxologia/8265-ti-einai-i-gnostiki-anadomisi.html
-https://intense-eu.info/courses/
