Η έκφραση, «Billy liar» είναι πιθανό να προϋπήρχε του μυθιστορήματος του Κιθ Γουότερχαουζ, «Μπίλι, ο Ψεύτης» (1959) και να χρησιμοποιούταν από την εργατική τάξη της βόρειας Αγγλίας, περιγράφοντας κάποιον που είναι παθολογικός ψεύτης. Ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου, Μπίλι Φίσερ, είναι, βέβαια, κάτι παραπάνω από ένας κοινός ψεύτης. Ο Μπίλι, δυσφορώντας με την πραγματικότητά του, στην οποία ζει με τους μικροαστούς γονείς του και τη γιαγιά του σε ένα διαμέρισμα μιας εργατικής πολυκατοικίας στο Γιόρκσαϊρ και εργάζεται ως βοηθός σε ένα γραφείο κηδειών, έχει πλάσει με τη φαντασία του μια ολόκληρη χώρα, την Αμβροσία, στην οποία είναι πρόεδρος και όλοι όσοι γνωρίζει είναι μέλη της αριστοκρατίας. Η χειμαρρώδης φαντασία του Μπίλι, σε συνδυασμό με την υποχονδρία του και τα ψέματα που διαδίδει σε όλους, μοιάζουν να προσπαθούν, τελικά, να καλύψουν την ατολμία του και τις αναστολές που τον εμποδίζουν να βρει την ευτυχία. Ο σκηνοθέτης, Τζον Σλέσιντζερ, γνωστός για ταινίες όπως, «Ο Καουμπόι του Μεσονυχτίου» (1969) και «Ανθρωποκυνηγητό» (1976), γύρισε το 1963 μια πολύ πιστή μεταφορά του μυθιστορήματος σε ασπρόμαυρο φιλμ.
Ο Μπίλι διαχωρίζει τις σκέψεις που περνάνε συχνά από το μυαλό του (τόσο συχνά μάλιστα, όπως μας λέει, που κινδυνεύουν να καταλάβουν όλο το πρωινό, το μεσημεριανό και το βραδινό του), σε δύο κατηγορίες: Νο. 1, εκείνες που σκέφτεται εκούσια και Νο. 2, εκείνες που σκέφτεται χωρίς να το θέλει και συχνά αφορούν εικασίες που κάνει για μία αρρώστια (από την οποία νομίζει πως υποφέρει), ή με το τι μπορεί να του συμβεί σχετικά με ένα παράπτωμα που έχει κάνει, που αφορά το νόμο. Οι σκέψεις αυτές συνήθως δεν έχουν λογική βάση, καθώς πολύ συχνά επιστρέφουν στην Αμβροσία και τα δρώμενα που λαμβάνουν χώρα εκεί. Ο Γουότερχαουζ θέλει να μας δείξει πόσο μπερδεμένος είναι στ’ αλήθεια ο Μπίλι, αλλά και τον τρόπο σκέψης του, που πάντα τείνει να θέλει να αποδράσει από την πεζή πραγματικότητα. Η πρώτη σκηνή του βιβλίου είναι χαρακτηριστική, καθώς ο Μπίλι, παίρνοντας το πρωινό του στην κουζίνα μαζί με την οικογένειά του, προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή όλων από το γεγονός ότι γύρισε σπίτι στη 1 η ώρα το προηγούμενο βράδυ (και τυχόν να αποφύγει κάποια τιμωρία) ανακοινώνοντάς τους πως σκοπεύει να μετακομίσει στο Λονδίνο, όπου θα δουλέψει ως βοηθός ενός διάσημου σχεδιαστή καρτούν, ονόματι Ντάνι Μπουν.
Η ιστορία σχετικά με τα σχέδια του Μπίλι να πάει στο Λονδίνο και να δουλέψει για το σχεδιαστή επιστρέφει σε διάφορα σημεία του βιβλίου του Γουότερχαουζ. Ο Μπίλι έχει μετατρέψει τη μάλλον συνηθισμένη ζωή του σε κόλαση για τον ίδιο, βγαίνοντας ταυτόχρονα με δύο κοπέλες, τη Μπάρμπαρα και τη Ρίτα, στις οποίες έχει υποσχεθεί πως θα αρραβωνιαστούν σύντομα και στη δουλειά του στο γραφείο κηδειών κινδυνεύει όχι μόνο να απολυθεί, αλλά να του κάνουν μήνυση, καθώς στο δωμάτιό του φυλάει ακόμα μία στοίβα από ημερολόγια τα οποία έπρεπε να έχει στείλει σε πελάτες από τον προηγούμενο Δεκέμβρη. Η «ευκαιρία» του να δουλέψει με για τον Ντάνι Μπουν υπάρχει μόνο στη φαντασία του, αρχικά γιατί δεν έχει κάνει καμία αίτηση για δουλειά ή καμία κίνηση να τον πλησιάσει και ύστερα γιατί όταν τελικά το κάνει, η απάντηση που παίρνει είναι αρνητική. Ο Μπίλι, ενώ έχει σχέση με δύο πολύ διαφορετικές μεταξύ τους γυναίκες, στην πραγματικότητα είναι ερωτευμένος με τη Λιζ. Το παραμύθι για τα σχέδιά του για το Λονδίνο επιστρέφει στη συζήτηση όταν βρίσκεται ξανά μαζί της μια ταραχώδη νύχτα σε ένα κλαμπ.
Ο Μπίλι συμφωνεί με τη Λιζ πως το Γιόρκσαϊρ είναι πολύ μικρό και δεν τους αφήνει να κυνηγήσουν τα όνειρά τους, βρισκόμενοι υπό τη συνεχή παρακολούθηση όσων γνωρίζουν από μικρά παιδιά. Η Λιζ, πραγματικά φιλόδοξη και «τσιμπημένη» με τον Μπίλι, του προτείνει να φύγουν μαζί για το Λονδίνο εκείνη τη νύχτα και οι δυο τους αγοράζουν εισιτήρια για το τρένο. Ο Μπίλι δεν αργεί να ανακοινώσει για άλλη μία φορά τα σχέδιά του στους γονείς του, όμως ένας αόριστος δισταγμός διαφαίνεται από τα όσα λέει και σκέφτεται. Ξαφνικά η γιαγιά του Μπίλι αρρωσταίνει και πρέπει να την πάνε έκτακτα στο νοσοκομείο. Ο Μπίλι βοηθάει τους γονείς του και έχοντας ακόμη χρόνο πριν αναχωρήσει το τρένο, αποχαιρετάει τη μητέρα του σα να σκόπευε όντως να φύγει. Ο Γουότερχαουζ μας δείχνει στο πρόσωπο του Μπίλι ένα νέο που έχει ουσιαστικά φθαρεί από το κοινωνικό του περιβάλλον και έτσι, όταν αφήνει την τελευταία στιγμή τη Λιζ μόνη της στο τρένο που είναι έτοιμο για αναχώρηση, για να πάρει γάλα (που εκείνη του έχει ξεκαθαρίσει πως δεν θέλει) και τελικά το χάνει για μερικά δευτερόλεπτα, ήδη έχουμε μαντέψει τη θλιβερή έκβαση της ιστορίας.
Ο «Μπίλι, ο Ψεύτης» του Κιθ Γουότερχαουζ ανήκει στο είδος του «Ρεαλισμού του Νεροχύτη», ένα κίνημα που εξελίχθηκε κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960 στην Αγγλία και συνήθως έχει ως πρωταγωνιστή ένα «θυμωμένο νέο» που προσπαθεί να ξεφύγει από την μικρομεσαία πραγματικότητά του. Άλλα έργα που ανήκουν στο είδος είναι το θεατρικό «Οργισμένα Νιάτα» (1956), του Τζον Όσμπορν και η κινηματογραφική μεταφορά του (1959) και οι ταινίες «Alfie» (1966) και «Kes» (1969). Μία πρωτοτυπία του μυθιστορήματος του Γουότερχαουζ, όσο αφορά το είδος, είναι ότι η ιστορία λαμβάνει χώρα τόσο στο μυαλό του πρωταγωνιστή (και ίσως περισσότερο), όσο και στον πραγματικό κόσμο. Όπως και να ’χει, είναι μια απαραίτητη ανθρωπολογική μελέτη σχετικά με τους νέους σε μικρότερες, εργατικής τάξης κοινωνίες της Αγγλίας, κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1950.
Δείτε το trailer της κινηματογραφικής μεταφοράς (1963) στο YouTube:
