Ο Άκης Πάνου, αν ζούσε σήμερα, θα ήταν 87 χρονών. Αν ζούσε όμως, πάνω του ίσως να ήταν όλα ίδια. Θα ήταν ψηλός, αδύνατος με έντονες γωνίες στο πρόσωπο. Δε θα μιλούσε πολύ. Θα είχε συνέχεια στα χέρια του ένα τσιγάρο αναμμένο. Όσο αυτό θα φλεγόταν και θα γινόταν πιο μικρό, θα στέρευε και η ζωή που του έχει απομείνει, ίσως σκεφτόταν. Θα το φιλοσοφούσε, έτσι όπως πάντα φιλοσοφούσε τις στιγμές. Ίσως σκάρωνε στίχους και σιγομουρμούριζε μελωδίες.
Αν έπρεπε να γράψω με την ιδιότητα της σεναριογράφου, θα κρατούσα το χαρακτήρα του Άκη Πάνου, όπως ακριβώς ήταν. Αντισυμβατικό, αντιφατικό, αυστηρό, ιδιόρρυθμο, χαρισματικό, σπουδαίο. Ψυχογράφο των ανθρώπων και βαθιά διεισδυτικό στην καρδιά τους. Αυτοδίδακτο φιλόσοφο με την ικανότητα να δημιουργεί με απλότητα τις πιο σύνθετες έννοιες της ατόφιας ζωής. Μεγάλο συνθέτη της νοσταλγίας, του χωρισμού, της λαϊκής ψυχής που καταστρέφεται και αναστηλώνεται μέσα σε λίγες νότες. Θα πάγωνα, όμως, το χρόνο εκείνο το μοιραίο βράδυ. Τότε που το πάθος του, αντί να του ανοίξει τα φτερά, στο λαιμό του έγινε σχοινί με ένα βράχο δεμένο που τον βούλιαξε στα σκοτεινά νερά της πιο απάνθρωπης συμπεριφοράς. Για να μη μπορώ να σταθώ και να γράφω για τη στιγμή που στιγμάτισε και καθόρισε τη ζωή του σπουδαίου συνθέτη. Για να μη γίνει αιτία πολλών να μειώσουν την καλλιτεχνική του προσφορά που είναι ανυπολόγιστης αξίας.
Σε μια γειτονιά των Πατησίων γεννιέται ο Άκης Πάνου
13 Δεκέμβρη 1933. Στην καρδιά του χειμώνα, ακούγεται το πρώτο κλάμα του τρίτου κατά σειρά παιδιού της Ελευθερίας και του Στέφανου Πάνου. Το όνομα του, Άκης. Μεγαλώνει σε μια ευτυχισμένη οικογένεια. Ο πατέρας του, Στέφανος Πάνου, εργάζεται στο Παλάτι ως δημόσιος υπάλληλος. Τα χρόνια της Κατοχής μετακομίζουν οικογενειακώς στην Καλλιθέα. Εκεί στις προσφυγικές γειτονιές, ο μικρός Άκης φοράει φθαρμένα ρούχα και παπούτσια και τα απογεύματα κλωτσάει μια μπάλα φτιαγμένη από κουρέλια. Πολλές φορές κλωτσάει πέτρες αντί για μπάλα. Τα χρόνια είναι δύσκολα και καθοριστικά για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του Άκη. Εκεί στις γειτονιές του Πειραιά αγαπάει και το ρεμπέτικο τραγούδι.
Απόφοιτος Δημοτικού, μιλάει σαν καθηγητής Πανεπιστημίου
Εκεί σταματάει η βασική του εκπαίδευση. Όπως όμως λέει ο ίδιος: «το σχολείο μου ήταν η ίδια η ζωή». Αναγκάζεται από πολύ νωρίς να κάνει διάφορες δουλειές για να μπορέσει να βιοποριστεί. Κάνει θελήματα, πουλάει κουλούρια, τσιγάρα, δουλεύει ως εργάτης σε εργοστάσιο. Στα 13 του χρόνια βρίσκεται στην ταβέρνα του Σιλιβάνη στο Κουκάκι να δουλεύει ως κιθαρίστας με τον Γιάννη Σταματίου, που θα καθιερωθεί αργότερα στο ρεμπέτικο ως «Σπόρος». Η αμοιβή τους είναι ό,τι βγει τη βραδιά από φιλοδωρήματα και ένα πιάτο φαγητό στο τέλος.
Ό,τι πιάνει ο Άκης Πάνου, έχει το χάρισμα να του δίνει αξία. Έτσι αρχίζει να φτιάχνει όργανα και γίνεται οργανοποιός. Κατασκευάζει μπουζούκια με σπάνιο μεράκι. Είναι ο πρώτος που εφηύρε τη φιγούρα του μπουζουκιού. Κι ας τον ανάγκασε η ζωή να μην εφοδιαστεί με σχολική γνώση, εκείνος όμως μορφώθηκε μόνος του. Πολλοί λένε ότι σε συζητήσεις ξεπερνάει και καθηγητές Πανεπιστημίου. Έχει πλούσιο λεξιλόγιο το οποίο θα αποτυπωθεί αργότερα στα τραγούδια του.
Ο Άκης Πάνου δεν περνάει ούτε έξω από ωδείο, αλλά γίνεται δάσκαλος για πολλούς καλλιτέχνες
Ένα ατύχημα στο χέρι τον αναγκάζει να διακόψει τη διαδρομή του στη νύχτα. Η διακοπή αυτή θα κλείσει το δρόμο στον κιθαρίστα, αλλά θα ανοίξει το δρόμο στο σπουδαίο συνθέτη Άκη Πάνου. Γράφει τραγούδια τα οποία ξεχωρίζουν αμέσως απ’τους στίχους. Στίχοι βιωματικοί. Στίχοι άμεσοι, απλοί, κατανοητοί, αυστηροί, απόλυτοι και δύσκολοι, όπως και ο ίδιος του ο χαρακτήρας. Μέσα σε λίγες, απλές λέξεις καταφέρνει να συνοψίσει τα μεγαλύτερα νοήματα.
«Το παιδί μου απόψε πίνει», «Η πιο μεγάλη ώρα», «Μοίρα μου γιατί μ’ αφήνεις», «Ρολόι κομπολόι», «Είδα τα μάτια σου κλαμένα» «Δεν θέλω την συμπόνια κανενός», «Όταν σημάνει η ώρα», «Γιατί καλέ γειτόνισσα», «Και τι δεν κάνω», «Πήρα απ’ το χέρι σου νερό», «Του κόσμου το περίγελο», «Ούτε αχ δεν θα πω», «Δεν κλαίω για τώρα», «Δώς΄ μου να πιώ», «Κοίτα με στα μάτια», «Πυρετός», «Να είχα το κουράγιο», «Εγώ καλά σου τα’ λεγα», «Πρέπει», « Ήταν ψεύτικα», «Στο σταθμό του Μονάχου», «Θέλω να τα πω», «Τα όνειρα χτίζονται», «Το θολωμένο μου μυαλό», «Και τότε», «Άντε να περάσει η μέρα», «Οι μισοί καλοί», «Μίσος», «Η ζωή μου όλη», «Ο τρελός» και άλλα πολλά. Κι όλα επιτυχίες!
Δεν θέλει να δίνει τα τραγούδια του σε μεγάλα ονόματα…
…αφού πιστεύει ότι ο τραγουδιστής δεν πρέπει να σκιάζει το τραγούδι. Όμως οι σπουδαίες φωνές των Στέλιου Καζαντζίδη, Μαρινέλλας, Πάνου Γαβαλά, Γρηγόρη Μπιθικώτση, Πόλυς Πάνου, Καίτης Γκρέυ, Βίκυς Μοσχολιού, Πρόδρομου Τσαουσάκη, Γιώτας Λύδια, Στράτου Διονυσίου, Μιχάλη Μενιδιάτη, Γιώργου Χατζηαντωνίου, Γιώργου Νταλάρα, Μανώλη Μητσιά, Χαρούλας Λαμπράκη και Λίτσας Διαμάντη, γίνονται δίαυλοι για να φτάσει σε εμάς η φωνή του Άκη Πάνου.
Θέλει από μικρή ηλικία να κάνει οικογένεια
Ένα όνειρο που έμελλε να γίνει αργότερα ο εφιάλτης της ζωής του. Η γυναίκα της ζωής του, όμως, η Δήμητρα, δεν μπορεί να κάνει παιδιά. Έτσι, παντρεύεται την Άννα μετά από πολλά χρόνια συμβίωσης. Μαζί της θα αποκτήσει 4 παιδιά. Απ’ τα παιδιά του απαιτεί να του μιλούν στον πληθυντικό. Τα μεγαλώνει με σπαρτιατικές αρχές. Αυστηρές, απόλυτες. Κι ας τα αγαπάει όσο τίποτα άλλο.
Ο Άκης Πάνου έχει κώδικες προσωπικούς που δύσκολα ξεκλειδώνονται
Πιστεύει ότι οι δισκογραφικές τον αδικούν. Συγκρούεται. Δεν θέλει να τους δίνει τα τραγούδια του. Ένας άνθρωπος, ευγενής αλλά και τραχύς, όταν ένοιωθε πως παραβιάζουν τους κώδικες της ηθικής του. Είναι ευθύς και απρόσιτος για τους ξένους. Ευαίσθητος και απόλυτος για όσους αγαπάει. Άνθρωπος αντιφατικός και ασυμβίβαστος. Όσοι τον γνωρίζουν λένε ότι είναι αυταρχικός και παράλληλα ο πιο δημοκρατικός άνθρωπος.
Η σύγκρουση με τις δισκογραφικές συνεχίζεται και νιώθοντας να έχει στο λαιμό του αυτή τη θηλιά της αδικίας που τον πνίγει, αποφασίζει στα 53 του χρόνια, να τα μαζέψει και να φύγει απ’ την Αθήνα. Ανεβαίνει στη Ξάνθη, με τη δεύτερη γυναίκα του και τα τέσσερα παιδιά του. Ο ίδιος τους έλεγε:
Εδώ μέσα στο σπίτι, είμαστε Αθήνα. Έξω από δω είναι παντού Ξάνθη.
Advertising
«Του θολωμένου μου μυαλού τους εφιάλτες τραγουδώ, κι αν σας επίκρανα ως εδώ φταίει το πάθος του τρελού, του θολωμένου μου μυαλού»
Είναι Μάιος του 1978 όταν ο Άκης Πάνου θα ακούσει το κλάμα του πρώτου του παιδιού. Της Ελευθερίας. Η αγάπη του για την κόρη του είναι παράφορη. Την ώρα που την έχει στην αγκαλιά του δε μπορεί να να φανταστεί ότι για χάρη της, εκείνος που δεν είχε πειράξει στη ζωή του ούτε μυρμήγκι, θα αφαιρούσε τη ζωή ενός ανθρώπου. Οι σπαρτιατικές, αυστηρές αρχές είναι αποδεκτές μέχρι η μικρή Ελευθερία να μεγαλώσει και να έρθει σε αντιπαράθεση με τις αντιλήψεις του.
Ο Άκης Πάνου είναι απ’τους πραγματικά ελάχιστους καλλιτέχνες που δεν απασχολούν με την προσωπική τους ζωή. Αποφεύγει τα φώτα της δημοσιότητας όπως ο διάβολος το λιβάνι. Τώρα οι άνθρωποι στέκονται σαστισμένοι μπροστά απ’την τηλεόραση, βλέποντας τον σπουδαίο συνθέτη με πυτζάμες να ψάχνει απεγνωσμένα την 19χρονη κόρη του Ελευθερία που έχει φύγει απ’το σπίτι. Ο Άκης Πάνου δε μπορεί να αντέξει τον κόσμο που σχολιάζει και κρίνει. Νιώθει τον εξευτελισμό να του σημαδεύει τη ζωή.
Η κόρη του έχει μπλέξει συναισθηματικά με έναν παντρεμένο, μεγαλύτερο της. Ο Άκης Πάνου τώρα νιώθει ότι η τιμή του έχει θιχτεί ανεπανόρθωτα. Όταν ο σύντροφος της κόρης του πήγε να εξηγηθούν, ο Άκης έστησε τον τοίχο των αξιών μιας άλλης εποχής, περασμένης. Έπειτα από λογομαχία ο Άκης τον σκότωσε με μια σφαίρα στο πρόσωπο. Εκείνη τη στιγμή μαζί με τη σφαίρα τινάχτηκε στον αέρα και η ζωή του. Η επόμενη μέρα δε θα ήταν πια ίδια.
Ο Άκης Πάνου στέκεται μπροστά απ’τους δικαστές σα να πρόκειται να συμμετάσχει στο μυστήριο της εξομολόγησης. Πρώτη φορά ο λιγομίλητος Άκης ανοίγει την καρδιά του σα να ξεφυλλίζει το βιβλίο της ζωής του. Η υπόθεση αυτή είχε πολλά σκοτεινά σημεία που δε φωτίστηκαν ποτέ. Η κόρη του, κατά τη διάρκεια της απολογίας του πατέρα της, δεν έστρεψε το βλέμμα προς το μέρος του. Λίγα χρόνια μετά, σε συνέντευξη της θα πει πως ο πατέρας της είχε δίκιο, αλλά θα είναι αργά.
Όποια κι αν είναι η ποινή, δεν πρόκειται να είναι μεγαλύτερη από αυτήν που επέβαλα εγώ στον εαυτό μου.
Η τελευταία στροφή της ζωής του
Στις φυλακές, όταν μαθαίνει ότι ο καρκίνος προχωράει με γρήγορους ρυθμούς και του τρώει τα σωθικά, θα πει: «Την έκανα λαχείο». Κάποια στιγμή ο Στέλιος Καζαντζίδης μαθαίνει ότι ο Άκης μεταφέρθηκε εκτάκτως στο νοσοκομείο και βρίσκεται στο δρόμο της επιστροφής. Λίγη ώρα μετά ο Άκης Πάνου και ο Στέλιος Καζαντζίδης αγκαλιάζονται στη μέση του δρόμου και ο κόσμος τους χειροκροτεί. Συνοδεία δύο αστυνομικών, πηγαίνουν σε ένα ταβερνάκι κοντά στις φυλακές. Πίνουν κρασί. Θυμούνται τα παλιά. Οι αστυνομικοί ξεχνούν ότι συνοδεύουν κρατούμενο και νιώθουν τυχεροί που είναι παρόντες στο τελευταίο γλέντι που έχει στηθεί για τον Στέλιο Καζαντζίδη και τον Άκη Πάνου, παρουσία τους και μακριά απ’ τα φώτα της δημοσιότητας. Ο Άκης Πάνου λίγους μήνες μετά, στις 7 Απριλίου του 2000, θα αφήσει την τελευταία του πνοή. Ένα χρόνο αργότερα ο Στέλιος Καζαντζίδης θα συναντήσει το φίλο του Άκη στο πάλκο του Παραδείσου και ίσως ακόμη να συνεχίζουν το γλέντι τους. Μακριά από φώτα και κάμερες, όπως έκαναν πάντα.
Το έργο που άφησε πίσω του ως παρακαταθήκη ο Άκης Πάνου ήταν ατόφιο χρυσάφι. Είναι ατόφιο χρυσάφι. Γιατί για τον Άκη Πάνου μιλάς μόνο στον ενεστώτα. Κι ας όρισε το τέλος του το θολωμένο του μυαλό. Γιατί είναι άδικο μια πράξη, όσο απάνθρωπη κι αν είναι, να σκιάσει και να μειώσει το σπουδαίο καλλιτεχνικό έργο. Ένα έργο που συντρόφευσε καημούς και στιγμές. Στιγμές ευχάριστες και δυσάρεστες. Γιατί ο Άκης Πάνου το μπουζούκι το κατασκεύασε, το σκάλισε και ακούμπησε πάνω του τη ζωή του όλη. Δικές του στιγμές που ‘γίναν και δικές μας. Όπως και να γράφτηκε ο επίλογος της ζωής του, ήταν τιμή μας που άγγιξε την πένα.
Στη μνήμη του μεγάλου συνθέτη
Στη μνήμη του Άκη Πάνου!
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
2006-2007 – Άκης Πάνου | Η Μηχανή του χρόνου
Αφιέρωμα στον Άκη Πάνου | Προσωπικά-ΕΡΤ
Ο Μανώλης Ρασούλης για τον Άκη Πάνου στην τελευταία σελίδα (2000)
Μαλβίνα – Άκης Πάνου | Ενασχολήσεις
