Ο Αλέξανδρος Μπάρας ήταν Έλληνας ποιητής και μεταφραστής. Αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση γραφής, καθώς ισορροπεί ανάμεσα στην γενιά του μεσοπολέμου και της νεότερης ελληνικής ποίησης. Η απαισιοδοξία, το πικρό χιούμορ κι η ειρωνεία στα ποιήματά του σίγουρα πηγάζουν από το ζοφερό κλίμα της εποχής του και την αίσθηση ανασφάλειας και παρακμής που καλλιέργησαν οι πόλεμοι. Το έργο του, πολύ λίγο γνωστό στο πλατύ κοινό. Ανακαλύφθηκε ευτυχώς και μελοποιήθηκε από τον Θάνο Μικρούτσικο, τον Νίκο Ξυδάκη, τον Δημήτρη Αποστολάκη.
Κι έτσι ταξιδεύουμε με το Άλμπατρος (Μπωντλαίρ σε μετάφραση Αλέξανδρου Μπάρα), ταυτιζόμαστε με τη Μοναξιά, ονειρευόμαστε με το Νανούρισμα.
Η ζωή του
Ο Αλέξανδρος Μπάρας γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1906. Το πραγματικό του όνομα ήταν Μενέλαος Αναγνωστόπουλος. Με τη Μικρασιατική καταστροφή, στην εφηβεία του, θα αναγκαστεί να φύγει στο Κάϊρο της Αιγύπτου, όπου θα περάσει δύο χρόνια σε συγγενείς του. Στη συνέχεια θα γραφτεί στη Νομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τις σπουδές του αυτές δεν τις τελείωσε ποτέ. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και εργάστηκε ως υπάλληλος του ελληνικού προξενείου εκεί για τριανταπέντε ολόκληρα χρόνια. Το 1966 ήρθε να μείνει μόνιμα πια στην Αθήνα. Η δουλειά του του έδωσε την ευκαιρία να κάνει πολλά ταξίδια σε όλο τον κόσμο. Η ιστορική και η κοινωνική, συγκυρία σε συνδυασμό με την προσωπικότητα του, του έδωσαν την ευκαιρία να εκφραστεί μέσω της ποίησης. Ο Αλέξανδρος Μπάρας πέθανε στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 1990.
«Πολύ νέος, μορφωμένος, ριψοκίνδυνος,
σαγηνεύτηκε πολύ
απ’ την έγκαιρη μεγάλη περιπέτεια
του Πολέμου.
(Πού θα πας, πού θα πας, καλέ μου;)
Δεν την άκουσε:
Κατατάχτηκε στη Μέση Ανατολή.
Αυτό το Μέση δεν το χώνεψε καθόλου.
Τα τέρματα ζητούσε.
Για να φύγει τα μέσα και τα μέτρια
κουφάθηκε στο «πού θα πας, καλέ μου».
…..
Πολύ νέος, μορφωμένος, ριψοκίνδυνος,
κατατάχτηκε στη Μέση Ανατολή,
τίμησε όσο πάει τη στολή,
μα πάντα αυτό το Μέση
δεν το χώνεψε καθόλου.
Αν ήταν βολετό πάλι να πέσει,
πάλι στην άκρη να βρεθεί!
Να πέσει ζητά, το πέσιμο του λείπει:
Το’ κανε μια μέρα:
πρωί,
απ’ το παράθυρο ενός έκτου πατώματος.»
(Αλέξανδρος Μπάρας, «Αλεξιπτωτιστής»)
Ο ποιητής Αλέξανδρος Μπάρας
Ο Αλέξανδρος Μπάρας ασχολήθηκε με την ποίηση και τη γραφή από τα εφηβικά του χρόνια. Δημοσιεύει ποιήματά του σε εφημερίδες και περιοδικά τόσο στην Αίγυπτο όσο και στην Πόλη. Στο περιοδικό Αλεξανδρινά Γράμματα δημοσιεύει το 1929, σε ηλικία 23 χρόνων το ποίημά του «Η Κλεοπάτρα, η Σεμίραμις κι η Θεοδώρα». Το ποίημα γίνεται δεκτό ως κάτι πρωτοποριακό για την εποχή κι ο νεαρός ποιητής ξεχωρίζει στους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής του. Το 1933 κυκλοφόρησε η πρώτη του ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Συνθέσεις]. Έτσι θα ονομάζει τις συλλογές του που κυκλοφορούν με τον ίδιο τίτλο από κει και μετά. «Συνθέσεις». Βιβλίο δεύτερο, το 1938, «Συνθέσεις». Βιβλίο τρίτο, το 1953, «Συνθέσεις». Βιβλίο τέταρτο, το 1973. Έχει παρεμβληθεί η συλλογή «Ποιήματα 1933-1953», το 1953.
Εκτός από την ποίηση ο Αλέξανδρος Μπάρας έγραψε και λίγα πεζά αλλά μετέφρασε και γαλλική, κυρίως ποίηση. Συνεργάστηκε με πολλά λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής. Η Νέα Εστία, τα Νεοελληνικά Γράμματα, ο Πυρσός, τα Πειραϊκά Γράμματα, η Ποιητική Τέχνη, η Τέχνη κ.α. δημοσίευσαν ποιήματά του. Ο Μπάρας, φέροντας όλα τα ποιητικά στοιχεία της γενιάς του, κάνει το επόμενο βήμα και γίνεται ο πρόδρομος του ελληνικού μοντερνισμού.
«Στα Μουσεία της Ασίας
σαν αυτόχθων βασιλεύς
ο Αλέξανδρος ο Μέγας
άνετα διαμένει στις προθήκες
των απέραντων εκείνων αιθουσών
με τα ψάθινα λεπτά παραπετάσματα,
τα θερμά απογεύματα,
όταν ξαφνικά ρεκάζουν κεραυνοί
και τρέμουνε τα τζάμια στα παράθυρα,
όταν σε ράβδους πέφτει το νερό
και κροταλίζουν οι βροχές
των τροπικών μουσώνων
και πλένουν τις φτερούγες τους οι φοινικιές
και λίβανος οι ευωδιές,
κανέλες και πιπέρια,
απ’ τα υαλοστάσια
περνάνε μες στις αίθουσες
και νέφη αρωματώδη πλανιούνται μες στις σάλες,
στους σιωπηλούς διάδρομους,
μυρώνουνε τα ξύλα,
τα εκθέματα εμποτίζουνε,
την όσφρηση ερεθίζουν…
(Πέταλα μακεδονικά είχαν τ’ ατίθασα άλογα
και σάγματα που εδούλεψαν οι βυρσοδέψες του Φιλίππου)».
(Αλέξανδρος Μπάρας, «Ορυζογραφία»)
Η γραφή του
Ο Αλέξανδρος Μπάρας ζει και γράφει σε μια εποχή σκληρή και απειλητική για την ανθρώπινη ύπαρξη. Η ανασφάλεια, η απώλεια, η ματαιότητα κι η απαισιοδοξία καταγράφονται στους στίχους του. Όλα όσα θέλει να εκφράσει βρίσκουν το δρόμο τους με τον συμβολισμό. Είναι έντονα τα στοιχεία του γαλλικού ποιητικού ρεύματος στην ποίηση του. Τα σύμβολα, το αίσθημα κόπωσης και απόγνωσης, η υπαινικτική χρήση της γλώσσας, η έντονη μουσικότητα συναντώνται συχνά στα γραπτά του.
Καθόλου τυχαία εξάλλου ο ποιητής δεν μετέφρασε Γάλλους συμβολιστές. Το διάφανο επίσης ειρωνικό ύφος του, καβαφική επιρροή, και η έκπληξη στην εξέλιξη και ροή των ποιημάτων του κάνουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη να παραμένει ζωντανό πάντα. Οι πολλές ταξιδιωτικές του εμπειρίες είναι επίσης ένα στοιχείο που φαίνεται καθαρά στους στίχους του και δίνουν έναν τόνο κοσμοπολίτικο και ατμοσφαιρικό. Ο Αλέξανδρος Μπάρας εντάσσεται ίσως από τους μελετητές στους ελάσσονες ποιητές της γενιάς του. Αποτελεί ωστόσο μια ιδιαίτερη περίπτωση μέγιστης ποιητικής φωνής.
Ακολουθεί βίντεο με τον Δημήτρη Χορν να απαγγέλει Αλέξανδρο Μπάρα:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
- Αλέξανδρος Μπάρας. Ανάκτηση από: Biblionet.gr (Τελευταία σύνδεση 21/01/22).
- Αγγελική Δημουλή. Αλέξανδρος Μπάρας ή ένα χαμηλόφωνο ουρλιαχτό. Ανάκτηση από: vakxikon.gr. (Τελευταία σύνδεση 21/01/22).
