Ο 20ος αιώνας ήταν ένας αιώνας διαρκών συγκρούσεων, ανακατατάξεων και μεγάλων γεγονότων για την Ελλάδα, σε στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο. Υπήρξαν κάποιες σπουδαίες προσωπικότητες που ήταν παρούσες σχεδόν σε όλα τα μεγάλα εκείνα ιστορικά «ραντεβού» της χώρας. Μια τέτοια ήταν και ο στρατιωτικός και πολιτικός Αλέξανδρος Οθωναίος. Ο Οθωναίος διακρίθηκε τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο σε μεγάλα γεγονότα της Ελλάδας του πρώτου μισού του 20ου αιώνα.
Τα παιδικά χρόνια
Ο Αλέξανδρος Οθωναίος γεννήθηκε την Πρωτοχρονιά του 1879, στο Γύθειο της Λακωνίας. Οι γονείς του ήταν ανώτατοι κρατικοί λειτουργοί και είχαν καταγωγή από τη Μεθώνη της Μεσσηνίας. Όταν τελείωσε το σχολείο, αποφάσισε να ακολουθήσει στρατιωτική σταδιοδρομία κι έτσι εισήχθη στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Αποφοίτησε το 1900, φέροντας τον βαθμό του ανθυπολοχαγού του πεζικού.
Ο Αλέξανδρος Οθωναίος στον Μακεδονικό Αγώνα και στο Κίνημα στο Γουδή
Ο αξιωματικός πια, Αλέξανδρος Οθωναίος, αποφάσισε να συνδράμει στην εθνική προσπάθεια του Μακεδονικού Αγώνα, την περίοδο 1907 – 1908. Ηγήθηκε των Ελλήνων ανταρτών στις περιοχές Εδέσσης, Αλμωπίας, Γευγελής και Δοϊράνης. Έφερε το ψευδώνυμο «Καπετάν Παλαμήδης».
Το 1909 έφερε ήδη τον βαθμό του υπολοχαγού όταν έγινε μέλος του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Συμμετείχε ενεργά στο Κίνημα στο Γουδή που άλλαξε ριζικά την πολιτική ζωή της Ελλάδος κι έφερε στον ελλαδικό χώρο τον Κρητικό πολιτικό Ελευθέριο Βενιζέλο, που σχημάτισε κυβέρνηση. Ο Αλέξανδρος Οθωναίος στα προσεχή χρόνια θα εξελισσόταν σε έναν ένθερμο οπαδό του βενιζελισμού.
Αλέξανδρος Οθωναίος και Βαλκανικοί Πόλεμοι
Ο Αλέξανδρος Οθωναίος, το 1911, προήχθη σε λοχαγό. Το αμέσως επόμενο έτος, ξέσπασε ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος. Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912 – 1913), πολέμησε ως υπασπιστής του 5ου Συντάγματος Πεζικού. Για τις διακρίσεις του στα πεδία των μαχών, με το τέλος της νικηφόρας για τους Έλληνες πολεμικής σύγκρουσης, προήχθη σε ταγματάρχη. Ως ταγματάρχης, τοποθετήθηκε στο επιτελείο του Β’ Σώματος Στρατού.
Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και Εθνικός Διχασμός
Το 1914 ξέσπασε στην Ευρώπη ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Ελλάδα αποτέλεσε μια ξεχωριστή περίπτωση του πολέμου αυτού, καθώς ταλανίστηκε από τον Εθνικό Διχασμό ως προς την επιλογή στρατοπέδου. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’ ως φιλογερμανός και γερμανοτραφής, υποστήριζε τη διαρκή ουδετερότητα, την πιο φιλική πολιτική απέναντι στο γερμανικό στρατόπεδο (Κεντρικές Δυνάμεις). Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος υποστήριζε την έξοδο στον πόλεμο παρά τω πλευρώ του βρετανικού στρατοπέδου (Δυνάμεις της Αντάντ) διότι διέβλεπε τη νίκη και μελλοντικά εδαφικά οφέλη για τη χώρα. Η σύγκρουση αυτή κλιμακώθηκε από προσωπικό, σε πολιτικό και εθνικό επίπεδο. Οι Έλληνες χωρίστηκαν σε φιλοβασιλικούς και βενιζελικούς και συγκρούστηκαν με κάθε μέσο.
Το 1916, ο Ελευθέριος Βενιζέλος δημιούργησε το Κίνημα της Εθνικής Άμυνας, στη Θεσσαλονίκη. Επί της ουσίας, η χώρα διασπάστηκε στα δύο έχοντας την κυβέρνηση των Αθηνών με πιστές στον βασιλιά πολιτικές δυνάμεις και την κυβέρνηση της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη. Ο Αλέξανδρος Οθωναίος ως ένθερμος βενιζελικός αξιωματικός, ήταν από τους πρώτους που προσχώρησαν στο Κίνημα της Εθνικής Άμυνας. Το 1917, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος εγκατέλειψε την Ελλάδα. Η χώρα ενώθηκε υπό τον Βενιζέλο και εισήλθε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλευρό των Δυτικών Συμμάχων. Ο Οθωναίος πια με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη, συμμετείχε στις πολεμικές επιχειρήσεις του Μακεδονικού μετώπου. Ήταν ο διοικητής του 7ου Συντάγματος Κρητών.
Το σωτήριον έτος 1918, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος έλαβε τέλος. Η Ελλάδα δικαίως, ήταν στο πλευρό των νικητών και ήταν έτοιμη να υλοποιήσει τη Μεγάλη Ιδέα, την απελευθέρωση περαιτέρω ελληνικών εδαφών. Ο Αλέξανδρος Οθωναίος, το ίδιο έτος, διορίστηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, προσωπάρχης του Υπουργείου Στρατιωτικών.
Παρών στην Ουκρανική Αντεπανάσταση
Στις αρχές του 1919, μαινόταν εμφύλιος πόλεμος στη Ρωσία. Η μια πλευρά ήταν η προσφιλής στο έκπτωτο τσαρικό καθεστώς και η άλλη ήταν οι επαναστάτες Μπολσεβίκοι, οι οποίοι είχαν κηρύξει την Ρωσική Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Η τσαρική πλευρά είχε ζητήσει βοήθεια από τις Δυνάμεις της Αντάντ για να νικήσει τους Μπολσεβίκους. Μεταξύ των Συμμαχικών Δυνάμεων, ο Ελευθέριος Βενιζέλος συμφώνησε να στείλει και ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις για τον πόλεμο κατά των Κομμουνιστών Μπολσεβίκων. Ήταν η γνωστή Ουκρανική Αντεπανάσταση ή Εκστρατεία της Κριμαίας.
Ο Αλέξανδρος Οθωναίος εννοείται πως θα συμμετείχε και στην Εκστρατεία της Κριμαίας στην Ουκρανία. Έφερε τον βαθμό του συνταγματάρχη ενώ ήταν επιτελάρχης του Α’ Σώματος Στρατού που είχε εκστρατεύσει. Οι ελληνικές δυνάμεις γνώρισαν την ήττα μαζί με τους υπόλοιπους Συμμάχους από τους Μπολσεβίκους. Όμως ο ελληνικός στρατός δεν θα αναπαυόταν. Ξεκινούσε σύντομα μια νέα, σκληρή πολεμική αναμέτρηση. Η Μικρασιατική Εκστρατεία.
Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή
Τον Μάιο του 1919, ο ελληνικός στρατός αποβιβάζεται στη Σμύρνη και ξεκινά η Μικρασιατική Εκστρατεία (1919 – 1922). Κατά την πρώτη περίοδο του πολέμου (1919 – 1920), ο Οθωναίος ήταν επιτελάρχης και ύστερα διοικητής της μεραρχίας Κυδωνιών, φέροντας τον βαθμό του υποστρατήγου. Όμως, τον Ιούλιο του 1920, τραυματίστηκε κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων Δεμερτζή – Σιμάδ. Έτσι παρέμεινε εκτός στρατεύματος, μέχρι το τέλος του πολέμου και τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Η Επανάσταση της 11ης Σεπτεμβρίου 1922
Λόγω της ήττας και καταστροφής του ελληνισμού στη Μικρά Ασία, το στράτευμα ήταν δυσαρεστημένο με τη διαχείριση του πολέμου από τη φιλοβασιλική κυβέρνηση. Έτσι έγινε επανάσταση από το στράτευμα, στις 11 Σεπτεμβρίου 1922, με ηγέτες τους συνταγματάρχες Νικόλαο Πλαστήρα και Στυλιανό Γονατά και τον αντιπλοίαρχο Δημήτριο Φωκά. Οι κινηματίες καθαίρεσαν τον βασιλιά Κωνσταντίνο, ενώ επί της ουσίας εκείνη κατείχαν πια την εξουσία μέσω της Επαναστατικής Επιτροπής τους.
Τον Νοέμβριο του 1922, οι κινηματίες συγκάλεσαν έκτακτο στρατοδικείο προκειμένου να τιμωρήσουν τους φερόμενους ως υπαιτίους της Μικρασιατικής Καταστροφής. Είναι η γνωστή σε όλους «Δίκη των Έξι». Ο ιθύνων νους της Επανάστασης, Νικόλαος Πλαστήρας, τοποθέτησε ως Πρόεδρο του Έκτακτου Στρατοδικείου, τον υποστράτηγο Αλέξανδρο Οθωναίο. Οι «Έξι» καταδικάστηκαν σε θάνατο.
Ο πολυτάραχος Μεσοπόλεμος
Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου (1918 – 1939), στην Ελλάδα γίνονται πολλές πολιτικές μεταβολές και σοβαρές ανακατατάξεις. Ο Αλέξανδρος Οθωναίος θα συμμετείχε σε όλα αυτά τόσο ως στρατιωτικός όσο και ως πολιτικός. Αρχικά, την ίδια περίοδο διατέλεσε διοικητής του Β’ και του Γ’ Σώματος Στρατού. Το 1924, ήταν μεταξύ εκείνων που βοήθησαν στην κατάργηση της βασιλείας και στην εγκαθίδρυση της αβασίλευτης δημοκρατίας. Την ίδια χρονιά προήχθη σε αντιστράτηγο.
Το καλοκαίρι του 1925, ο φιλόδοξος στρατιωτικός Θεόδωρος Πάγκαλος επέβαλε δικτατορία, καταλύοντας το δημοκρατικό πολίτευμα. Ο Αλέξανδρος Οθωναίος θα ήταν μεταξύ αυτών που αντιτάχθηκαν στο καθεστώς και γι’ αυτό τοποθετήθηκε εκτός στρατεύματος ως την ανατροπή του καθεστώτος από τον Γεώργιο Κονδύλη, το 1926. Όμως, ακόμα κι όταν την εξουσία είχε η οικουμενική κυβέρνηση Αλεξάνδρου Ζαϊμη, ο Οθωναίος έμεινε ξανά εκτός στρατεύματος, διότι δεν ήταν αρεστός στο αντιβενιζελικό Λαϊκό Κόμμα, που ήταν στην κυβέρνηση. Το 1929, ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν ξανά στην εξουσία, και ο Οθωναίος έγινε επικεφαλής της Β’ Γενικής Επιθεώρησης Στρατού και πρόεδρος του Στρατιωτικού Συμβουλίου ως παλαιότερος των αντιστρατήγων.
Πρωθυπουργός για πέντε ημέρες
Στις 5 Μαρτίου 1933, το βενιζελικό κόμμα των Φιλελευθέρων ηττήθηκε στις εκλογές. Προσπάθησε να καταλάβει πραξικοπηματικά την εξουσία, μέσω στρατιωτικού κινήματος του Νικολάου Πλαστήρα, τη νύχτα των εκλογών, χωρίς επιτυχία. Μέχρι να αποκατασταθεί η τάξη, πρωθυπουργός ορίζεται ο Αλέξανδρος Οθωναίος, ενώ αναλαμβάνει και το Υπουργείο Στρατιωτικών. Ο Οθωναίος θα μείνει στην εξουσία μόλις πέντε ημέρες (6 Μαρτίου – 10 Μαρτίου 1933). Ύστερα θα την παραδώσει στον νικητή των εκλογών και ηγέτη του Λαϊκού Κόμματος, Παναγή Τσαλδάρη, κατόπιν απειλών από τον Γεώργιο Κονδύλη.
Την 1η Μαρτίου 1935, πραγματοποιήθηκε νέο αποτυχημένο βενιζελικό κίνημα. Ο Οθωναίος δεν ήταν επίσημα στους αρχηγούς του, μα σίγουρα υπήρξε μέλος του. Με την αποτυχία του κινήματος και την οριστική απομάκρυνση του Ελευθερίου Βενιζέλου από την πολιτική, αποστρατεύεται αυτεπαγγέλτως, στις 30 Απριλίου 1935. Στο μεταξύ, η ελληνική πολιτική ζωή ζει την Παλινόρθωση της βασιλείας, το 1935, με τον βασιλιά Γεώργιο Β’ στο θρόνο. Το επόμενο έτος, ο στρατιωτικός και πολιτικός, Ιωάννης Μεταξάς, θα εγκαθιδρύσει δικτατορία με την ανοχή του Παλατιού και τη συγκατάθεση του Κοινοβουλίου. Η δικτατορία του Μεταξά, θα διακοπεί από την είσοδο της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον θάνατο του δικτάτορα.
Κατοχή και Αντίσταση
Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος (1940 – 1941), θα βρει τον εξηνταενάχρονο Αλέξανδρο Οθωναίο, μακριά από το στράτευμα. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής της χώρας από τις Δυνάμεις του Άξονα (1941 – 1944), ο Οθωναίος θα είναι φιλικά προσκείμενος στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και μέλος της Αντίστασης. Παρόλα αυτά, ο δωσίλογος πρωθυπουργός, Ιωάννης Ράλλης, αποκατέστησε τη όνομά του, το 1943, ανακηρύσσοντάς τον σε επίσημη αποστρατεία από το 1941, λόγω ηλικίας.
Το 1944, με την Απελευθέρωση, ανακλήθηκε ως έφεδρος και ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου τον όρισε αρχιστράτηγο. Τρεις μέρες αργότερα όμως, ο Οθωναίος παραιτήθηκε. Διαφωνούσε με την εμπλοκή των Άγγλων στα πράγματα του ελληνικού στρατού καθώς και με τον παραγκωνισμό του ΕΑΜ. Έτσι, επανήλθε στην εφεδρεία, στις 25 Ιανουαρίου 1945, μετά τα Δεκεμβριανά. Στη συνέχεια, έγινε πρόεδρος της «Ένωσης των Δημοκρατικών Συλλόγων Αθηνών» και πρόεδρος της «Πανελληνίου Ομοσπονδίας Δημοκρατικών Συλλόγων».
Το τέλος ενός πραγματικά ενεργού Έλληνα
Ο Αλέξανδρος Οθωναίος, άφησε την τελευταία του πνοή στην Αθήνα, στις 20 Σεπτεμβρίου 1970, στα 91 του χρόνια. Με τον θάνατό του, «έφυγε» κι επίσημα ο τελευταίος από τους πρωθυπουργούς της Ελλάδος της προπολεμικής περιόδου. Άφησε πίσω του μια πολυτάραχη ζωή, γεμάτη στρατιωτική και πολιτική προσφορά και δράση υπέρ της Ελλάδος.
Παρακάτω ακολουθεί βίντεο με τα γεγονότα του ελληνικού Μεσοπολέμου, στα οποία συμμετείχε ενεργά, ο Αλέξανδρος Οθωναίος.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Αλέξανδρος Οθωναίος. Ανακτήθηκε από www.sansimera.gr. (Τελευταία πρόσβαση 20/9/2021)
Αλέξανδρος Οθωναίος. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org (Τελευταία πρόσβαση 20/9/1991)
