Η Άννα Αχμάτοβα ήταν Ρωσίδα ποιήτρια. Ανήκει στην σπουδαία ομάδα των Ρώσων ποιητών των αρχών του εικοστού αιώνα. Είναι η πιο σημαντική εκπρόσωπος της λεγόμενης «αργυρής εποχής» της ποίησης στη Ρωσία. Με γραφή άμεση, καθαρή και προσιτή μιλά ακόμη και σήμερα μέσα από τους στίχους της για την απόγνωση, την οργή, τον πόνο, την απώλεια, την πατρίδα, τον έρωτα.
Στην πολύπαθη ζωή της μοιάζει να κρατά τον ρόλο της υπομονής και του αγώνα. Η ποίηση της Άννας Αχμάτοβα διαπερνά την σκληρή εποχή της και την προσωπική της αίσθηση για την ανθρώπινη ύπαρξη και ως σήμερα συνομιλεί μαζί μας με ευκολία και συνέπεια για όσα μας δυσκολεύουν.
Η αρχή
Η Άννα Αντρέγεβνα Γκορένκο, όπως ήταν το πραγματικό της όνομα, γεννήθηκε στις 23 Ιουνίου του 1889 κάπου έξω από την Οδησσό. Ο πατέρας της ήταν ηλεκτρολόγος – μηχανολόγος του ναυτικού. Είχε άλλα πέντε αδέρφια, από τα οποία η αδερφή της Ρίκα πέθανε όταν εκείνη ήταν μόλις πέντε ετών. Το γεγονός αυτό σημάδεψε την Άννα. Η οικογένεια βρέθηκε στην Αγία Πετρούπολη μετά από υπηρεσιακή μετάθεση του πατέρα της. Εκεί, πέρασε η Άννα Αχμάτοβα τα πρώτα της μαθητικά χρόνια, παρακολουθώντας το γυμνάσιο στο Τσάρσκογιε Σελό, μια κοινότητα εξοχικών παλατιών και πάρκων, νότια της Αγίας Πετρούπολης. Ήταν το σχολείο πολλών λογοτεχνών αλλά και του μεγάλου Ρώσου λογοτέχνη Αλεξάντερ Πούσκιν.
Μετά τον χωρισμό των γονιών της, το 1905, η μητέρα της την έστειλε στο Κίεβο για να τελειώσει το Λύκειο. Εκεί, συνέχισε τις σπουδές της, στη Νομική και τη Φιλολογία. Η Άννα Αχμάτοβα μεγάλωσε στην ατμόσφαιρα της αριστοκρατικής και αστικής κουλτούρας και της κλασσικής παιδείας, μελετώντας ωστόσο και τη σύγχρονη ευρωπαϊκή λογοτεχνία, η οποία και την επηρέασε σημαντικά.
Η σκληρή προσωπική ζωή
Ενώ σπουδάζε, η Άννα Αχμάτοβα θα συνδεθεί με τον ποιητή Νικολάι Γκουμιλιόφ, έναν από τους ιδρυτές της λογοτεχνικής ομάδας «Συντεχνία των ποιητών» και ηγετική μορφή των ακμεϊστών ποιητών. Εκείνος την ερωτεύεται δυνατά, την αποκαλεί μούσα του και της γράφει ποιήματα. Θα παντρευτούν το 1910, θα αποκτήσουν έναν γιο, τον Λεβ και θα χωρίσουν το 1918. Ο Γκουμιλιόφ θα εκτελεστεί από το σοβιετικό καθεστώς το 1921 με την κατηγορία της συνομωσίας.
Ο γιος της θα μεγαλώσει με την μητέρα του συζύγου της, κάτι που θα αποτελεί ένα παντοτινό αγκάθι για τις σχέσεις της Αχμάτοβα με τον γιο της. Θα ακολουθήσουν άλλοι δύο σύντομοι γάμοι. Η Άννα παντρεύεται τον καθηγητή του πανεπιστημίου Αιγυπτιολογίας της Πετρούπολης και ποιητή Βλαντιμίρ Σιλέικο, με τον οποίο θα χωρίσουν το 1921.
Μόλις δύο χρόνια μετά, το 1923, θα παντρευτεί τον ιστορικό τέχνης Νικολάι Πούνιν, ο οποίος θα πεθάνει σε σοβιετικό στρατόπεδο συγκέντρωσης (γκούλαγκ) το 1953. Κι ο γιος της Λεβ Γκουμιλιόφ, θα φυλακιστεί, για δέκα χρόνια, σε στρατόπεδο συγκέντρωσης της Σιβηρίας, μόλις ενηλικιωθεί. Εκεί θα παραμείνει ως το 1956, όταν και απελευθερώνεται οριστικά.
Αλλά και για την ίδια την ποιήτρια, η επανάσταση του 1917 στη Ρωσία σημαίνει διώξεις, κατηγορίες, απειλές, απαγόρευση της κυκλοφορίας των έργων της κι εξευτελισμούς. Το 1946, διαγράφηκε από την ένωση συγγραφέων με την καταγγελία του ιδεολογικού αποδιοργανωτή. Οι δύσκολες και σκληρές συνθήκες της ζωής της είχαν μεγάλη επίπτωση στην υγεία της, καθώς έπασχε από φυματίωση. Τον Μάρτιο του 1966, η Άννα Αχμάτοβα άφησε την τελευταία της πνοή σε σανατόριο της Μόσχας, στα 76 της χρόνια.
«ένα δισεκατομμύριο φωνές έβγαιναν μέσα από το βασανισμένο μου στόμα».
Η σημαντικότερη ποιήτρια της Ρωσίας
Η Αννα Αχμάτοβα ανήκει στην ομάδα των Ρώσων ποιητών της λεγόμενης «Αργυρής Εποχής». Όταν ξεκίνησε να γράφει ποιήματα, ο πατέρας της της ζήτησε να αλλάξει το όνομά της, προκειμένου να μην προσβάλλεται το όνομα της οικογένειας. Εκείνη επέλεξε το επώνυμο της προγιαγιάς της, απόγονου του Τζένγκις Χαν.
Η πρώτη της ποιητική συλλογή, «Το απόβραδο», θα εκδοθεί το 1912. Το 1914, θα κυκλοφορήσει η δεύτερη συλλογή της, «Ροζάριο», που θα την καθιερώσει στο κοινό της Ρωσίας. Στα ποιήματα των δύο συλλογών της είναι έντονος ο λυρισμός και η αυτοαναφορικότητα. Οι επόμενες ποιητικές της συλλογές, «Το λευκό κοπάδι» (1917), «Αγριοβότανο» (1921) και «Σωτήριον έτος» (1922), γραμμένες στις ταραγμένες μέρες της επανάστασης και του εμφυλίου, είναι γεμάτες από τις δραματικές και αγωνιώδεις στιγμές της.
Τα έργα της εκφράζουν το δράμα και την απογοήτευση της ποιήτριας αλλά και όλων των ανθρώπων που βιώνουν τις ίδιες συνθήκες. Η ίδια εκφράζεται εναντίον του σταλινικού καθεστώτος, με συνέπεια να αρχίσουν οι απαγορεύσεις κι η καταστροφή των βιβλίων της. Τα επόμενα χρόνια, η Άννα Αχμάτοβα θα εργαστεί για να επιβιώσει ως βιβλιοθηκάριος στην Αγία Πετρούπολη. Παράλληλα, γράφει την ποιητική συλλογή «Ρέκβιεμ». Πρόκειται για ποιήματα που μιλούν για την απώλεια, την δυσπιστία, την σιωπή της θλίψης και του πόνου.
Είναι τα χρόνια που τόσο η ίδια όσο και χιλιάδες συμπατριωτών της, περιμένουν βουβοί και τρομοκρατημένοι έξω από φυλακές για να δουν έστω και φευγαλέα τους δικούς τους ανθρώπους. Η ποιητική αυτή συλλογή δεν δημοσιεύθηκε στη Ρωσία παρά μόνο το 1987. Ωστόσο, κυκλοφορούσε παράνομα στη χώρα από χέρι σε χέρι. Νωρίτερα, είχε δημοσιευθεί στη Γερμανία αλλά χωρίς τη συγκατάθεση της ίδιας. Το 1965, η ποιήτρια ταξίδεψε στην Οξφόρδη, όπου ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ του πανεπιστημίου. Την ίδια χρονιά δημοσιεύεται και το τελευταίο της βιβλίο, «Το διάβα του χρόνου».
«Πλησιάζει όμως το τέλος της περηφάνιας μου,
και θα χρειαστεί, όπως η άλλη – η μαρτυρική Μαρίνα –
να ξεδιψάσω πίνοντας το τίποτα…».
Advertising
Η γοητευτική προσωπικότητα της Άννας Αχμάτοβα
Η Άννα Αχμάτοβα υπήρξε αναμφίβολά μια γοητευτική και ξεχωριστή προσωπικότητα. Δυναμική, ασυμβίβαστη, ερωτική και μυστηριώδης ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες της εποχής της αλλά και μεταγενέστερους. Έζησε δυνατούς έρωτες και μια γεμάτη ζωή. Φιγούρα ψηλή, λεπτή, με κατάλευκο δέρμα, μακριά μαύρα μαλλιά και μεγάλα γκρίζα μάτια. Ζωγράφοι, λογοτέχνες, γλύπτες, φωτογράφοι αποτύπωσαν μέσω της τέχνης τους τη ρομαντική και μυστηριώδη μορφή της. Ο θυελλώδης και μεγάλος έρωτάς της με τον Μοντιλιάνι, όταν ήταν δυο νέοι κι άγνωστοι καλλιτέχνες στο Παρίσι, μοιάζει με ποίημα. Τον συνάντησε πρώτη φορά στο γαμήλιο ταξίδι της με τον πρώτο της σύζυγο. Επέστρεψε κοντά του, τον επόμενο μόλις χρόνο, καθώς ο γάμος της ήταν εντελώς συμβατικός. Ο διάσημος ζωγράφος έχει ζωγραφίσει πολλές φορές την Άννα Αχμάτοβα και της είχε χαρίσει πολλά πορτρέτα της.
Το σταλινικό καθεστώς προσπάθησε να υποβιβάσει και να αποσιωπήσει το ποιητικό της έργο. Η ζωή της κύλισε μέσα στην ταραγμένη περίοδο της Οκτωβριανής Επανάστασης, των μπολσεβίκων και του παγκόσμιου πολέμου. Η φίλη της και σύγχρονή της ποιήτρια Μαρίνα Τσβετάγιεβα την είχε αποκαλέσει «η Άννα πασών των Ρωσιών» και το μπολσεβίκικο καθεστώς «αγία και πόρνη».
Η ίδια στάθηκε με θάρρος, καθαρότητα κι ευαισθησία απέναντι στη δική της βασανισμένη ύπαρξη αλλά και όλων των ανθρώπων της εποχής της. Ο τάφος της βρίσκεται στο κοιμητήρι του Καμάροβο, στην αγαπημένη της πόλη, την Α. Πετρούπολη. Στο Μουσείο Άννα Αχμάτοβα, επίσης στην Αγία Πετρούπολη, θα δει κανείς προσωπικά της αντικείμενα, χειρόγραφα, φωτογραφίες και θα ακούσει απαγγελίες ποιημάτων της από την ίδια.
Ακολουθεί βίντεο με την Μυρτώ Αλικάκη να απαγγέλει Άννα Αχμάτοβα:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σ’ αυτό το άρθρο:
- Άννα Αχμάτοβα, μια σπουδαία ποιήτρια, μια θυελλώδης, σαγηνευτική γυναίκα, Αργυρώ Μποζώνη. Ανάκτηση από: www.elculture.gr (Τελευταία Σύνδεση 10/03/2021).
- Αννα Αχμάτοβα, η αντοχή της ποίησης, Χ. Γιαννακόπουλος. Ανάκτηση από: www.efsyn.gr (Τελευταία σύνδεση 10/03/2021).
- Άννα Αχμάτοβα «Αυτή είμαι· σας εύχομαι μιαν άλλη, καλύτερη». Ανάκτηση από: tetragwno.gr (Τελευταία σύνδεση 10/03/2021).
- Χέσνερ, Βόλφγκανγκ (2004). “Άννα Αχμάτοβα: Η θυελλώδης ζωή μιας μεγάλης ποιήτριας”. Αθήνα: Εκδόσεις ΜΕΛΑΝΙ.
