Φρίντριχ Νίτσε: μία σπάνια ιδιοφυία, ένας από τους πιο πολυδιαβασμένους αλλά και τους πιο παρεξηγημένους φιλοσόφους όλων των εποχών. Το έργο του σημάδεψε την ανθρώπινη ιστορία με θετικό και αρνητικό τρόπο. Κατάφερε να εμπνεύσει, μα όχι να κατανοηθεί. Ο ίδιος γράφει:
«Ο άνθρωπος είναι ένα σκοινί τεντωμένο ανάμεσα στο ζώο και τον υπεράνθρωπο, ένα σκοινί πάνω από την άβυσσο».
Φρίντριχ Νίτσε: Σύντομη επισκόπηση της βιογραφίας του
Ο Φρίντριχ Νίτσε γεννήθηκε στις 15 Οκτωβρίου του 1844 στην πόλη Rocken κοντά στην Λειψία της Γερμανίας. Πατέρας του ήταν ο Καρλ Νίτσε και μητέρα του η Φρανσίσκα Νίτσε. Στην ηλικία των τεσσάρων ετών, ο Νίτσε έχασε τον πατέρα του και μετακόμισε με την οικογένεια του στην Νυρεμβέργη. Εκεί, φοίτησε στην Θεολογική Σχολή. Από μικρή ηλικία έδειξε τις ικανότητες του σε πολλά γνωστικά πεδία αλλά και στη μουσική. Ο ιδιοφυής νέος διέπρεψε κατά τις γυμνασιακές του σπουδές και το 1864 εισήλθε στο Πανεπιστήμιο της Βόννης. Οι σπουδές του είχαν ως αντικείμενο τη Θεολογία και την κλασική Φιλολογία.
Η πολυμάθεια και η σπάνια ευφυία του εκτιμήθηκαν σύντομα από τους ακαδημαϊκούς κύκλους. Στην ηλικία των 24 ετών και πριν ολοκληρώσει τις σπουδές του το Πανεπιστήμιο της Βασιλείας στην Ελβετία του πρόσφερε έδρα καθηγητή. Ήταν και εξακολουθεί να είναι ο νεότερος σπουδαστής, στον οποίο προσφέρθηκε ανάλογη θέση. Η επόμενη περίοδος υπήρξε για τον Νίτσε ιδιαίτερα παραγωγική αλλά και ταραγμένη. Δυστυχώς, η κακή σωματική και ψυχική του υγεία ανέκοψαν την πορεία του και στέρησαν από την ανθρωπότητα ένα από τα δυνατότερα μυαλά όλων των εποχών. Στην ηλικία των 44 ετών ο Νίτσε υπέστη ένα σοβαρό ψυχωσικό επεισόδιο που οδήγησε στη νοσηλεία του. Τα επόμενα χρόνια μέχρι τον θάνατο του, το 1900, αποτέλεσαν μία μαρτυρική περίοδο την οποία διένυσε νοσηλευόμενος ή φιλοξενούμενος σε σπίτια συγγενών.
Το έργο του
Το πιο σημαντικό τμήμα του έργου του Φρίντριχ Νίτσε γράφτηκε σε μία περίοδο κατά την οποία τόσο ο κλονισμός της υγείας του όσο και η επιβαρυμένη του ψυχολογία είχαν αρχίζει να τον επηρεάζουν σοβαρά. Παρά το γεγονός ότι στάθηκε αδύνατον να εκδώσει τα κείμενα του, η παραγωγική του δύναμη δεν μειώθηκε καθόλου. Από το 1870 και έπειτα, ο Νίτσε έγραψε το μεγαλύτερο και σημαντικότερο μέρος των έργων του. Ενδεικτικά και μόνο αναφέρονται τα παρακάτω: «Το μέλλον της παιδείας μας», (1872), «Η γέννηση της τραγωδίας», (1872), «Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο», (1878), «Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα», (1883-5), «Πέρα από το καλό και το κακό», (1886), «Το λυκόφως των ειδώλων», (1888), «Ο Αντίχριστος», (1888).
Αν και ο φιλόσοφος δεν μπόρεσε να δει το έργο του να εκδίδεται, επρόκειτο για ένα σώμα κειμένων που επέδρασε σημαντικότατα, σημάδεψε και συνδέθηκε με την κοινωνικοπολιτική ιστορία όσο ελάχιστα άλλα. Ωστόσο, ένα βασικό χαρακτηριστικό της τύχης του έργου του υπήρξε η παρερμηνεία. Τα κείμενα του Νίτσε παρερμηνεύθηκαν, υποτιμήθηκαν, αποθεώθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν σε πολλές περιστάσεις. Δυστυχώς όμως, κατανοήθηκαν ελάχιστα. Η απεγνωσμένη προσπάθεια του Νίτσε να επικοινωνήσει τις ιδέες του απέτυχε, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος αποτελεί έναν από τους πιο πολυδιαβασμένους φιλοσόφους όλων των εποχών. Σύμφωνα με τον ίδιο:
«Αυτά που θα ακούσετε, θα είναι τουλάχιστον καινούργια. Κι αν δεν το καταλαβαίνετε, αν δεν καταλαβαίνετε τον τραγουδιστή, τόσο το χειρότερο! Μη δεν είναι αυτός ο κλήρος του; Μη δεν είναι αυτό που ονομάσανε Κατάρα του Τροβαδούρου».
Ο θάνατος του Θεού και ο Υπεράνθρωπος
Δύο από τα βασικά σημεία του φιλοσοφικού έργου του Φρίντριχ Νίτσε αποτελούν ο λόγος για τον θάνατο του Θεού και η σύλληψη του Υπερανθρώπου. Φυσικά, δεν πρόκειται για τις μοναδικές πνευματικές συλλήψεις του φιλοσόφου. Αποτελούν ωστόσο διατυπώσεις που προκάλεσαν και προκαλούν ακόμη έντονες αρνητικές και θετικές αντιδράσεις. Η διαπίστωση του θανάτου του Θεού από τον Νίτσε δεν παρουσιάζεται σε καμία περίπτωση ως η διαπίστωση του θανάτου μίας φυσικής ύπαρξης ή μίας πνευματικής έστω οντότητος. Πρόκειται περισσότερο για τη διατύπωση μίας φάσης της ανθρωπότητας. Με άλλα λόγια, ο φιλόσοφος παρατήρησε πως ο Θεός όπως γίνεται αντιληπτός μέσα από τη χριστιανική θρησκεία έχασε τον ρόλο του στη σύγχρονη κοινωνία. Ο λόγος; Η απώλεια της ανθρώπινης πίστης. Το αποτέλεσμα; Μία κοινωνία που πρέπει να θέσει τα θεμέλια της από την αρχή. Ένας κόσμος που πρέπει να χτιστεί από την αρχή, μία εποχή κατά την οποία πρέπει να δημιουργηθεί μία νέα κοσμοθεωρία. Ακόμη, μία κοινωνία χωρίς έξωθεν ηθικές αξίες.
Η διαπίστωση της νέας αυτής κατάστασης προκαλεί τον προβληματισμό του Νίτσε, ο οποίος προβαίνει στη σύλληψη της ιδέας του Υπερανθρώπου. Η νέα εποχή χρειάζεται ένα νέο είδος ανθρώπου, τον Υπεράνθρωπο. Έναν άνθρωπο που είναι ικανός να θέσει ο ίδιος τα όρια του, να οραματιστεί το σύμπαν του και κυρίως να αποταχτεί μέρος της ανθρώπινης του φύσης. Σαφώς, το έργο του Νίτσε δεν αποτελεί έναν οδηγό προς την κατάσταση του Υπερανθρώπου αλλά περισσότερο μία κραυγή απελπισίας. Μία κραυγή απελπισίας προερχόμενη από έναν άνθρωπο που διαπιστώνει αφενός την αδυναμία του ανθρώπου να απαλλαγεί από τη φύση του και αφετέρου την τάση του σύγχρονου ανθρώπου να προχωρά προς το φύσει αδύνατο. Ο Υπεράνθρωπος αποτελεί ένα θεωρητικό κατασκεύασμα. Κανείς όμως δεν είναι σε θέση να αποδείξει αν το κατασκεύασμα αυτό εκφράζει μία απίθανη δυνατότητα ή την απόλυτη αδυναμία του ανθρώπου που νομίζει πως σκότωσε το Θεό.
Γνωρίζοντας λίγο καλύτερα τον Νίτσε
Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορεί κανείς να παρακολουθήσει ένα ντοκιμαντέρ για τον βίο και το έργο του Φρίντριχ Νίτσε, το οποίο επιτρέπει στον θεατή να κατανοήσει περισσότερο και να γνωρίσει λίγο καλύτερα μία από τις σπουδαιότερες μορφές της σύγχρονης φιλοσοφία. Το βίντεο φέρει τον τίτλο Βιογραφία του Friedrich Wilhelm Nietzsche και περιλαμβάνει ένα ντοκιμαντέρ του BBC για τον προαναφερθέντα:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο
Αποφθέγματα – Φρίντριχ Νίτσε ανακτήθηκε από sansimera.gr (τελευταία επίσκεψη: 13/10/2020).
Φρειδερίκος Νίτσε: η ζωή και το έργο του υπαρξιακού φιλοσόφου ανακτήθηκε από psychologynow.gr (τελευταία επίσκεψη: 13/10/2020).
Η ζωή και το έργο του Φρίντριχ Νίτσε ανακτήθηκε από socialpolicy.gr (τελευταία επίσκεψη: 13/10/2020).
Φρίντριχ Νίτσε: ένας παρεξηγημένος φιλέλληνας ανακτήθηκε από filologika.gr (τελευταία επίσκεψη: 13/10/2020).
