Ο Γιώργος Θέμελης είναι σύγχρονος ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και δοκιμιογράφος. Ανήκει στη σημαντική Σχολή της Θεσσαλονίκης. Η ποιητική του παραγωγή είναι μεγάλη. Η ένταση, η αναζήτηση και η ειλικρίνεια είναι στοιχεία που συναντούμε στη γραφή του. Η επίδραση του Καβάφη και του Σεφέρη είναι εμφανής στον Γιώργο Θέμελη. Όπως και των Ρίλκε και Έλιοτ. Αλλά και ο υπερρεαλισμός επηρέασε τον ποιητή. Η περίπτωση του Γιώργου Θέμελη είναι ξεχωριστή καθώς η ποιητική του μοίρα χωρίζεται σε δυο περιόδους δημιουργίας. Σ’ αυτό παίζει ρόλο βέβαια το τοπίο της ζωής του σε συνδυασμό και με το ιστορικό πλαίσιο. Σημασία έχει πια πως αυτά τα δυο συνεργάστηκαν άψογα με τις κεραίες του ποιητή και μας χάρισαν τα γραπτά του.
Η πορεία του
Ο Γιώργος Θέμελης γεννήθηκε το 1900 στη Σάμο. Σπούδασε φιλολογία στη Φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήδη από το 1922 δημοσιεύει ποιήματά του στο περιοδικό Μηνιαία Επιθεώρησις Σάμου. Το 1930 βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη διορισμένος φιλόλογος στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Διδάσκει επίσης στη Δραματική Σχολή του Κρατικού Ωδείου. Η απήχηση που άσκησε στους μαθητές του ήταν μεγάλη. Η επαφή του Θέμελη με το έντονο ποιητικό κλήμα της Θεσσαλονίκης υπήρξε ο καταλύτης στην ποιητική του δημιουργία. Έρχεται αμέσως σε επαφή με τη συντροφιά των ποιητών στις Μακεδονικές Ημέρες, του πιο έγκριτου περιοδικού της πόλης.
Συνομιλητές του πια ο Γ. Βαφόπουλος, ο Τ. Βαρβιτσιώτης κι ο Σ. Ξεφλούδας κ.α. Υπήρξε επίσης μέλος και του περιοδικού Κοχλίας όπου ο Ν.Γ. Πετζίκης ήταν ένας από τους βασικούς εργάτες του περιοδικού. Συνεργάστηκε και με άλλα περιοδικά όπως Μορφές, Τέχνη και Ζωή, Ορίζοντες κ.α. Η πρώτη του ποιητική συλλογή εκδόθηκε το 1945 και είχε τον τίτλο Γυμνό παράθυρο. Για τη συλλογή αυτή ο Ντίνος Χριστιανόπουλος θα γράψει στη Διαγώνιο, σε μια πρώτη παρουσίαση του βιβλίου, πως «Γυμνό Παράθυρο θα πει ατομικές περιπέτειες του ποιητή που τον συνέτριψαν. Θα πει θάνατος, κατοχή, σκλαβιά, δυστυχία. Κυρίως θα πει ατομικός καημός με διαστάσεις πανανθρώπινες».
Κάτι να μείνει από το βλέμμα σου
Στο βλέμμα μου, σαν αντηλιά
Μπερδεύοντας τα βλέφαρά μου με τα δικά σου
Μέσα σ’ ένα κλειστό κοίταγμα, να βλέπω αλλιώς.
Να φιλήσω τα χείλη σου να φιληθώ.
-Το δίχτυ των ψυχών (1965)Advertising
Το έργο του
Από το 1945 ως το 1975 θα ακολουθήσουν πολλές συλλογές του. Στη δεύτερη συλλογή του Άνθρωποι και πουλιά, το 1947, η αισθηματική τοποθέτηση αλλάζει. Εδώ κυριαρχεί το φως, η διαύγεια, η χαρά που διαδέχονται την πίκρα του πρώτου του βιβλίου. Ακολουθούν Ο Γυρισμός, το 1948, Ωδή για να θυμόμαστε τους ήρωες, το 1949, Ακολουθία, το 1950. Ο ερωτικός και λυρικός Θέμελης αναδύονται από τις γραφές αυτών των συλλογών. Έμπνευσή του ο αρχαίος μύθος, οι ελληνικοί αγώνες, οι ανθρώπινοι αγώνες, οι προσωπικοί αγώνες. Όλα συναντιούνται πάνω στις λέξεις του ποιητή.
Το 1953 εκδίδει τις Συνομιλίες και αλλάζει πρόσωπο. Ξάφνου ο λυρισμός και οι εικόνες χάνονται. Η λιτότητα και η κυριολεξία κυριαρχούν σαν ο ποιητής να θέλει να ψάξει την απτή πραγματικότητα για να δει τι μας ξεφεύγει. Με τον Δενδρόκηπο, το 1955, ο Γιώργος Θέμελης θα τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Ο θάνατος απασχολεί εδώ τον ποιητή.
Είδαμε τότε τον εαυτό μας σαν έναν άλλο,
Τριγυρισμένο από ’να φως,
Ανάμεσα σε καθαρές φωνές και ήχον οργάνων.
Χαιρετήσαμε τον ήλιο που βασιλεύει.
-Δενδρόκηπος
Ο ποιητής εκδίδει με μεγάλη συχνότητα τα έργα του. Το πρόσωπο και το είδωλο εκδίδεται το 1959 ενώ το 1961 τιμάται και πάλι με το Κρατικό Βραβείο για τις Φωτοσκιάσεις του. Την ίδια χρονιά θα εκδώσει τη συλλογή Η Μόνα παίζει. Θα ακολουθήσουν Το δίχτυ των ψυχών, 1965, Η Έξοδος, το 1968 και πλήθος άλλων συλλογών.
Το δοκίμιο και το θεατρικό σενάριο
Ο Γιώργος Θέμελης εκτός από ποίηση έγραψε μεταφράσεις και μια σειρά δοκιμίων που κυρίως αναφέρονται στην ερμηνεία παλιών και νέων λογοτεχνών. Ο Σολωμός, ο Παπαδιαμάντης, ο Καβάφης, αλλά και ο Ελύτης απασχόλησαν τον ποιητή. Έγραψε και το Πολύπτυχο, ένα αυτοβιογραφικό κείμενο στο οποίο με λόγο παραληρηματικό μας αποκαλύπτεται μέσα από σκέψεις, φόβους και συναισθήματα.
Ο Γιώργος Θέμελης έγραψε και θεατρικά κείμενα: Διδώ, Καραγκιόζης, Ταξίδι, Ο επισκέπτης, Ο χρεώστης. Έργα του ανέβηκαν τόσο στο Κρατικό θέατρο Βορείου Ελλάδας όσο και άλλες θεατρικές σκηνές. Συνεχίζουν να ανεβαίνουν ως σήμερα. Ο ίδιος διετέλεσε γενικός γραμματέας και μέλος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του ΚΘΒΕ από την ίδρυσή του, το 1961. ως το 1965.
Τον Γιώργο Θέμελη τον γνωρίσαμε και μέσα από τους στίχους του που επέλεξαν να μελοποιήσουν ο Σταύρος Κουγιουμτζής και ο Νίκος Μαμαγκάκης. Τραγούδια όπως Μ’ έκοψαν με χώρισαν στα δυο, Μη με ρωτάτε, Δώδεκα χτύπησαν οι δείχτες κ.α. αγαπήθηκαν ιδιαίτερα. Μελοποιήσεις στίχων του έγιναν και για το θεατρικό του Ταξίδι σε σκηνοθεσία, σκηνογραφία και διδασκαλία του Ευγένιου Σπαθάρη.
Απ’ όπου περάσης νύχτα, ακούς σαν ένα ψίθυρο
Να βγαίνη από τους δρόμους που δεν πάτησες,
Από τα σπίτια που δεν επισκέφθηκες,
Απ’ τα παράθυρα που δεν άνοιξες,
Απ’ τα ποτάμια που δεν έσκυψες να πιης νερό,
Από τα πλοία που δεν ταξίδεψες.
-ΕρημίαAdvertising
Ο ποιητής
Ο Γιώργος Θέμελης ανήκει στους σημαντικούς ποιητές της Θεσσαλονίκης, της πόλης που έγινε η πατρίδα του και τον καθόρισε από την στιγμή που την κατοίκησε. Εκεί έζησε όλη του τη ζωή, ως τις 17 του Απρίλη του 1976 που έφυγε από τη ζωή. Στην ποίησή του, ειδικά μετά το 1950, εκφράζει άλλοτε περισσότερο κι άλλοτε λιγότερο, ένα προσωπικό αλλά και μεταφυσικό αδιέξοδο, την αναζήτηση του χαμένου προσώπου.
Η μεγάλη ποιητική παραγωγή του, ίσως άγγιξε σε κάποια σημεία τον βερμπαλισμό. Ωστόσο ποτέ δεν ξέφυγε τελικά από το κέντρο βάρους που ήταν ο άνθρωπος και η ουσία της ζωής. Οι συλλογές του έμοιαζαν κάθε φορά με μια καινούρια ανακάλυψη του ποιητή και αποτελούσαν έκπληξη για τους αναγνώστες. Σαν να επρόκειτο συχνά για άλλο πρόσωπο που γράφει. Η γραφή του, διαχρονική και στέρεη, μας κερδίζει ως σήμερα.
Ακολουθεί βίντεο με μελοποιημένη ποίηση του Γιώργου Θέμελη. Ερμηνεύει ο Γ. Νταλάρας
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σ΄ αυτό το άρθρο:
- Πολίτης, Λ. (1993). Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
- Χριστιανόπουλος Ντίνος, Γιώργος Θέμελης, Διαγώνιος, τχ. 2 Ανάκτηση από: greek-language.gr (Τελευταία Σύνδεση 14/04/2021)
