Ο Κώστας Γαβράς είναι Έλληνας σκηνοθέτης που ζει μόνιμα στη Γαλλία. Πρόκειται για ένα σπουδαίο δημιουργό, πιστό στην ιδεολογία του και την αγάπη του για τη σκηνοθεσία. Τα έργα του είναι ένα συνεχές πολιτικό και κοινωνικό μήνυμα και έχει χαράξει με αυτά μια μοναδική πορεία στο χώρο της έβδομης τέχνης.
Το Ξεκίνημα
Ο σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς γεννήθηκε στην Αρκαδία και συγκεκριμένα στα Λουτρά Ηραίας στις 12 Φεβρουαρίου του 1933. Λόγω των κομμουνιστικών πεποιθήσεών του, ο πατέρας του σκηνοθέτη κατά τη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου φυλακίστηκε. Το γεγονός αυτό έκλεισε τις οδούς του Κώστα Γαβρά για ακαδημαϊκή μόρφωση εντός Ελλάδος αλλά και για την διαφυγή του στην Αμερική. Έχοντας χάσει κάθε ελπίδα και βλέποντας πως οι οικονομίες του χάνουν την αξία τους λόγω της οικονομικής κατάστασης που επικρατούσε, επέλεξε να φύγει για τη Γαλλία το 1951. Εκεί ξεκίνησε τις σπουδές του πάνω στην νομική, τις οποίες όμως δεν ολοκλήρωσε για να στραφεί στον κινηματογράφο. Το 1956 ξεκίνησε τη φοίτησή του στην IDHEC, την εθνική σχολή κινηματογράφου της Γαλλίας. Κατά τα φοιτητικά του χρόνια ο Κώστας Γαβράς ήταν φανατικός επισκέπτης της Σινεματέκ, της γαλλικής ταινιοθήκης. Παρακολουθούσε ταινίες με μανιώδη ρυθμό, μελετούσε και παρατηρούσε αδιάκοπα. Εκεί αντιλήφθηκε πως ο κινηματογράφος είναι ένας μεγάλος κόσμος, τον οποίο πρέπει να εξερευνήσει. Μέχρι το 1965 εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη δίπλα στους Κλοντ Πινότο, Ζακ Ντεμί, Ιβ Αλεγκρέ και Ρενέ Κλεμάν. Ο Κώστας Γαβράς ως βοηθός σκηνοθέτη ήταν πιστός στις υποχρεώσεις αυτής της θέσης, κάποτε έμαθε ως και ισπανικά λόγω μιας ταινίας που γυριζόταν στην γειτονική τους χώρα. Μια σημαντική γνωριμία στα πρώιμα χρόνια της καριέρας του ήταν αυτή με την ηθοποιό Σιμόν Σινιόρε. Η Σινιόρε πρωταγωνιστούσε την περίοδο εκείνη σε μια ταινία του Ρενέ Κλεμάν και συναντήθηκε με το Γαβρά για κάποιες λεπτομέρειες της ταινίας. Εν μέσω συζητήσεων ο σκηνοθέτης της εξήγησε τις δυσκολίες που αντιμετώπισε στην Ελλάδα όντας γιος κομμουνιστή και η ηθοποιός, ευαισθητοποιημένη καθώς ήταν επί του θέματος, τον έφερε σε επαφή με τον αναγνωρισμένο ηθοποιό Ιβ Μοντάν, με τον οποίο συνεργάστηκε στο μέλλον. Το 1965 ήρθε η πρώτη προσωπική δουλειά, σκηνοθέτησε την ταινία «Διαμέρισμα Δολοφόνων». Δύο χρόνια μετά, το 1967, η ταινία «Shock Troops» (Un Homme de Trop) του χάρισε τη συμμετοχή στο 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας. Το 1958 είχε γυρίσει μια ταινία μικρού μήκους με τίτλο «Les Rates».
Η Καταξίωση
Το 1969 έρχεται η ταινία-σύμβολο της καριέρας του και συνώνυμο του ονόματός του με τίτλο «Ζ». Ένας δικαστής μάχεται προκειμένου να αποκαλύψει την αλήθεια για την δολοφονία ενός σημαντικού πολιτικού της αριστεράς. Απέναντί του βρίσκει την κυβέρνηση και αρκετούς στρατιωτικούς, οι οποίοι προσπαθούν να καλύψουν τη συμμετοχή τους στην εν λόγω δολοφονία. Η πορεία των γεγονότων της ταινίας παραλληλίζεται με την πορεία όσων ακολούθησαν στην Ελλάδα μετά την δολοφονία του πολιτικού Γρηγορίου Λαμπράκη το 1963. Η ιδέα γεννήθηκε καθώς ο Κώστας Γαβράς διάβαζε, εν μέσω πτήσης, το μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού με τον τίτλο «Ζ». Η κόρη του Ζυλ Ντασσέν, Ζιλί, έφερε σε επαφή τον σκηνοθέτη με τον Βασιλικό στην Ρώμη, ο οποίος έδωσε την άδειά του στο Γαβρά για να γυρίσει την ταινία. Η συνάντηση αυτή δημιούργησε και μια βαθιά φιλιά ανάμεσα στους δύο άντρες. Τη μουσική της ταινίας υπογράφει ο μεγάλος Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος την περίοδο εκείνη βρισκόταν υπό κράτηση ως εξόριστος στο χωριό Ζάτουνα της Πελοποννήσου, όπου γεννήθηκε και ο αδερφός του Κώστα Γαβρά, Χαράλαμπος. Την συγκατάθεση για τη μουσική ο σκηνοθέτης την πήρε πάνω σε ένα πακέτο τσιγάρων, στο οποίο ο Μίκης Θεοδωράκης είχε γράψει ότι δίνει την άδειά του να χρησιμοποιηθεί η μουσική του για την ταινία. Τα γυρίσματα της ταινίας έγιναν στο Αλγέρι, μιας και στην Ελλάδα η πολιτική κατάσταση δεν επέτρεπε κάτι τέτοιο. Το «Ζ» απέσπασε το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.
Το 1970 σκηνοθετεί την ταινία «L’ Aveu», η οποία εξιστορεί τη ζωή ενός αριστερού υπουργού από την Τσεχοσλοβακία, του Artur London. Ο London το 1952 φυλακίστηκε και καταδικάστηκε για προδοσία αδίκως.
Το 1972 έρχεται μια ταινία που διαδραματίζεται στην Ουρουγουάη, με τίτλο «State of Siege». Στην εξουσία βρίσκεται μια συντηρητική κυβέρνηση, τοποθετημένη χρονικά στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Ενας Αμερικανός διπλωμάτης, τον οποίο ενσάρκωσε ο Yves Montand, πέφτει θύμα απαγωγής από μια ριζοσπαστική ομάδα αριστερών, τους Tupamaros. Οι απαγωγείς σκοπό έχουν να αποσπάσουν πληροφορίες για την μυστική αμερικανική βοήθεια στα καταπιεστικά καθεστώτα που μάστιζαν τη Λατινική Αμερική και έκαναν τη ζωή τους δύσκολη. Η δεκαετία του ’70 συνεχίστηκε με τρεις ακόμα ταινίες: «Κατάσταση Πολιορκίας» (1973), «Ειδικό Δικαστήριο» (1975), «Η Λάμψη μιας Γυναίκας» (1979).
Το βιβλίο «The execution of Charles Horman» ήταν η αφορμή για να γυριστεί η ταινία «Missing» το 1982. Στην ταινία πρωταγωνιστεί ο John Shea, ο οποίος υποδύεται έναν Αμερικανό δημοσιογράφο που εξαφανίστηκε κατά τη διάρκεια του φονικού πραξικοπήματος του αξιωματικού Augusto Pinochet στην Χιλή. Η ταινία απέσπασε Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου στις Κάννες καθώς επίσης και Όσκαρ Καλύτερης Προσαρμογής σεναρίου. Ακολούθησαν οι ταινίες «Hanna K» το 1983 και «Conseil de Famille» το 1986. Το 1988 ο Κώστας Γαβράς βασίστηκε στις δραστηριότητες αμερικανικής νεοναζί ομάδας «The Order» με επικεφαλής τον Robert Matthews και σκηνοθέτησε την ταινία «La Main Droite du Diable». Το 1989 κινηματογραφεί «Το Μουσικό Κουτί», στο οποίο πρωταγωνιστεί η Jessica Lange. Μια Αμερικανίδα δικηγόρος υπερασπίζεται τον πατέρα της που κατηγορείται για εγκλήματα που διέπραξε στο παρελθόν στην Ουγγαρία πριν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ. Η ταινία απέσπασε Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου. Στη δεκαετία του ’90 υπέγραψε έξι ταινίες. Το 1991 σκηνοθέτησε τις ταινίες «Pour Kim Song-Man» και «Contre l’ Oubli». Το 1992 σκηνοθετεί το «La Petite Apocalypse», το 1995 τα «Lumiere et Compagnie» και «A propos des Nice, La Suite» και δύο χρόνια μετά την ταινία «Mad City».
Το 2002 ο Κώστας Γαβράς θίγει το θέμα του Ολοκαυτώματος μέσα από την ταινία «Amen», η οποία κέρδισε βραβείο Σεζάρ Καλύτερου Σεναρίου. Τρία χρόνια μετά επιστρέφει με την ταινία «Το Τσεκούρι» και το 2009 σκηνοθετεί το «Παράδεισος στη Δύση». Πρόκειται για μια ελληνοαγγλική δραματική ταινία με κύριο πρόσωπο έναν λαθρομετανάστη, του οποίου η εθνικότητα δεν καθορίζεται καθ’ όλη την διάρκεια της ταινίας. Το 2012 κινηματογράφησε την ταινία «Le Capital».
Ο Κώστας Γαβράς το 2013 έγινε επίσημος διδάκτορας στη σχολή κινηματογράφου του ΑΠΘ και διατελεί πρόεδρος της «Cinematheque Francaise», μέσα στην οποία ξεκίνησε τα όνειρά του για τη σκηνοθεσία. Το Μάρτιο του 2018 κυκλοφόρησε η αυτοβιογραφία του με τίτλο «Πήγαινε Εκεί Όπου Είναι Αδύνατο να Πας» από τις εκδόσεις Gutenberg.
Πηγή φωτογραφίας: https://www.rizospastis.gr
Η Νέα Ταινία του Κώστα Γαβρά
Τον Οκτώβριο του 2017 ο Κώστας Γαβράς ανακοίνωσε πως θα μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη το βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη «Ανίκητοι Ηττημένοι». Ο σκηνοθέτης επιθυμεί τον Γιάνη Βαρουφάκη να υποδυθεί ο γνωστός ηθοποιός Γιάννης Στάνκογλου. Ο Κώστας Γαβράς μελέτησε καλά το βιβλίο του πρώην υπουργού, ο οποίος μπήκε με ρεκόρ σταυρών στη Βουλή, δημοσιεύματα του 2015 αλλά και χειρόγραφα που του εμπιστεύθηκε ο κύριος Βαρουφάκης. Η επιλογή του Γιάννη Στάνκογλου γι’ αυτό το ρόλο έγινε καθώς ο κινηματογραφιστής εντόπισε ορισμένα κοινά σε αυτόν τον «χαμαιλεόντα» ηθοποιό και τον πρώην υπουργό. Τα γυρίσματα της ταινίας αναμένονται να ξεκινήσουν τον ερχόμενο Μάρτιο.
Παρακάτω ακολουθεί ολόκληρο το ντοκιμαντέρ του Κώστα Γαβρά για τον Παρθενώνα, το οποίο προκάλεσε αντιδράσεις.
Πηγή:
Γαβράς, Κ. (2018). Αυτοβιογραφία: Πήγαινε Εκεί Όπου Είναι Αδύνατο να Πας, Αθήνα: Gutenberg
