Μπάμπι Γιαρ στα ουκρανικά σημαίνει «Φαράγγι της Γιαγιάς». Είναι το όνομα χαράδρας στο βορειοδυτικό άκρο της ουκρανικής πρωτεύουσας, Κιέβου. Το Μπάμπι Γιαρ είναι γνωστό και ιστορικά συνδεδεμένο με εκτελέσεις, κυρίως Εβραίων Σοβιετικών πολιτών κατά τη διάρκεια της κατοχής της Ουκρανίας από τους Γερμανούς ναζί, την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα γεγονότα και η κοινωνικοπολιτική κατάσταση της περιόδου
Ποια όμως είναι η ταραγμένη περίοδος όπου έλαβαν χώρα τα γεγονότα του Μπάμπι Γιαρ; Ο κόσμος συνταρασσόταν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος είχε ξεκινήσει από τον Σεπτέμβριο του 1939, με την εισβολή των Γερμανικών στρατευμάτων στην Πολωνία και την κήρυξη του πολέμου της Αγγλίας και της Γαλλίας κατά της χιτλερικής Γερμανίας. Δύο χρόνια αργότερα, το 1941, σχεδόν ολόκληρη η ηπειρωτική Ευρώπη βίωνε την σκληρή, απάνθρωπη και αιματοβαμμένη κατοχή του Γερμανού ναζί κατακτητή και των συμμάχων του. Στις 22 Ιουνίου 1941 η Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Στις 19 Σεπτεμβρίου 1941 οι προελαύνουσες στο Ανατολικό μέτωπο στρατιές του Τρίτου Ράιχ κατέλαβαν το Κίεβο. Η πόλη είχε τότε περίπου 900.000 κατοίκους, από τους οποίους 150.000 έως 200.000 ήταν Εβραίοι. Με την κήρυξη του «Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου» -όπως έχει μείνει γνωστός ο πόλεμος των Σοβιετικών κατά των Γερμανών και των συμμάχων τους- οι Σοβιετικοί, μη θέλοντας να εγκαταλείψουν τη βιομηχανία τους στα χέρια των κατακτητών, αποσυναρμολόγησαν τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις τους και τις εγκατέστησαν στα Ουράλια όρη, στη ρωσική ενδοχώρα. Το σχέδιο μετακίνησης της σοβιετικής βιομηχανίας έγινε καθ’ υπόδειξιν του ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, Ιωσήφ Στάλιν. Μαζί με τη βιομηχανία, μετακινήθηκε στα Ουράλια και τμήμα του προσωπικού που εργαζόταν στις εγκαταστάσεις. Τμήμα του προσωπικού αποτελούσε και ένας απροσδιορίστου αριθμού (από 30.000 έως 100.000) πληθυσμός Εβραίων του Κιέβου που μετακινήθηκε εκεί. Οι υπόλοιποι παρέμειναν στην ουκρανική πόλη, ελλείψει μεταφορικών μέσων, καθώς οι Γερμανοί απαγόρευαν τις μετακινήσεις.
Τα γεγονότα που οδήγησαν στη σφαγή του Μπάμπι Γιαρ
Στις 23 Σεπτεμβρίου 1941 πραγματοποιήθηκε μεγάλο σαμποτάζ στο Κίεβο. Το σαμποτάζ είχε οργανωθεί από τη σοβιετική αντίσταση και πιθανότατα από άνδρες της NKVD, της μυστικής υπηρεσίας του σταλινικού καθεστώτος. Κατά το σαμποτάζ αυτό, εξερράγησαν αρκετές βόμβες, καταστρέφοντας επιταγμένα από Γερμανούς κτήρια και υποδομές, μεταξύ άλλων, το γερμανικό αρχηγείο της πόλης του Κιέβου, το ξενοδοχείο Κοντινένταλ, το οποίο χρησιμοποιούνταν ως κατάλυμα από ανώτερους αξιωματικούς του γερμανικού στρατού και γενικότερα μεγάλο τμήμα της πόλης καταστράφηκε. Κατά τη διάρκεια κατάσβεσης της πυρκαγιάς που δημιουργήθηκε, συνελήφθη ένας Εβραίος, ο οποίος προσπάθησε να εμποδίσει την κατάσβεση, κόβοντας μια μάνικα εκτόξευσης νερού. Εκτελέστηκε επί τόπου από τις αρχές κατοχής.
Η αφορμή και τα αντίποινα
Οι Γερμανοί κατακτητές, διαποτισμένοι από τον αντισημιτισμό της ναζιστικής θεωρίας του Αδόλφου Χίτλερ, είχαν ξεκινήσει ήδη τις διώξεις κατά των Εβραίων στην κατεχόμενη Ευρώπη. Όμως το μεγάλο σαμποτάζ του Κιέβου λειτούργησε ως αφορμή για αντίποινα με στόχο τον ολικό αφανισμό του εβραϊκού πληθυσμού της πόλης. Στις 28 Σεπτεμβρίου 1941 οι Γερμανοί τοιχοκόλλησαν το παρακάτω ανακοινωθέν σε κάθε γωνιά της πόλης:
«Όλοι οι Εβραίοι του Κιέβου και τον περιχώρων διατάσσονται να παρουσιαστούν στις 8 το πρωί της 29ης Σεπτεμβρίου στη γωνία των οδών Μελνικόφσκι και Ντοκτούροφ, κοντά στο νεκροταφείο. Θα πρέπει να φέρουν μαζί τους οποιοδήποτε έγγραφο που να πιστοποιεί την ταυτότητά τους, καθώς και τα προσωπικά τους είδη. Όποιος παρακούσει τη διαταγή και βρεθεί σε άλλο μέρος της πόλης, θα εκτελείται επί τόπου, όπως και κάθε πολίτης που θα εισέλθει σε κατοικία Εβραίου και συλληφθεί να κλέβει».
Οι Εβραίοι, διαβάζοντας το ανακοινωθέν, πίστεψαν πως οι Γερμανοί θα τους μεταφέρουν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης για καταναγκαστικά έργα. Δεν ήξεραν όμως ποια μοίρα τους περίμενε…
Η σφαγή του Μπάμπι Γιαρ
Όταν συγκεντρώθηκαν όλοι, ξεκίνησε η πορεία σε ομάδες των 100 ατόμων που φρουρούνταν από τα τάγματα SS και SD, καθώς και από μέλη της ουκρανικής αστυνομίας. Τους οδήγησαν στη χαράδρα Μπάμπι Γιαρ, όπου τους ζήτησαν να βγάλουν τα ρούχα τους και να τα τακτοποιήσουν μαζί με τα υπάρχοντά τους. Οι Εβραίοι δεν θα αντίκριζαν τα τρένα που περίμεναν να τους πάνε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, μα θα αντίκριζαν το θάνατο μέσα στο φαράγγι… Οι Γερμανοί τους οδήγησαν εντός του Μπάμπι Γιαρ ανά ομάδες των 10 ατόμων και τους εκτέλεσαν με πυρά αυτόματων όπλων και οπλοπολυβόλων. Για μεγαλύτερη ασφάλεια, οι Γερμανοί είχαν τοποθετήσει συρματόπλεγμα για την περίφραξη της χαράδρας του Μπάμπι Γιαρ, ενώ υπήρχε τριπλός κύκλος ενόπλων φρουρών γύρω από τον τόπο της εκτέλεσης. Η ανελέητη σφαγή κράτησε μέχρι τις 3 Οκτωβρίου 1941. Ο αριθμός των θυμάτων της συγκεκριμένης εκτέλεσης, σύμφωνα με το κέντρο Σίμον Βίζενταλ του Λος Άντζελες, ανέρχεται στους 35.000 περίπου. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, υπολογίστηκε πως στη χαράδρα του Μπάμπι Γιαρ εκτελέστηκαν περίπου 100.000 άτομα, Εβραίοι, Ρομά, αντιφρονούντες, εχθροί του ναζισμού και σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου.
Τα πρόσωπα του εγκλήματος
Ποιοι ήταν όμως οι δήμιοι που πραγματοποίησαν την εκτέλεση στο Μπάμπι Γιαρ; Η διαταγή για την ολική εξάλειψη του Εβραϊκού πληθυσμού του Κιέβου δόθηκε από τον διαβόητο αρχηγό των ταγμάτων SS, Χάινριχ Χίμλερ. Ο Χάινριχ Χίμλερ είχε οριστεί από τον Χίτλερ ως ο «ενορχηστρωτής» της «Τελικής Λύσης», του ολικού αφανισμού των Εβραίων. Τη διεκπεραίωση της εκτέλεσης ανέλαβαν ο στρατηγός Φρίντριχ Γιέκελν και ο συνταγματάρχης Πάουλ Μπλόμπελ. Ο δεύτερος, την περίοδο της οπισθοχώρησης του γερμανικού στρατού λόγω της μεγάλης σοβιετικής αντεπίθεσης, μετέβη στο Κίεβο και ανέλαβε το μακάβριο έργο της εκταφής και καύσης των πτωμάτων των εκτελεσμένων του Μπάμπι Γιαρ, ώστε να εξαφανίσει τα ίχνη και σε περίπτωση εκκένωσης του Κιέβου, να μην βρουν οι Σοβιετικοί τα ίχνη του εγκλήματος…
Η σφαγή του Μπάμπι Γιαρ ως έμπνευση για την τέχνη
Το τραγικό αυτό συμβάν της σφαγής του Μπάμπι Γιαρ, στάθηκε πηγή έμπνευσης για μεγάλους καλλιτέχνες. Ο Ρώσος ποιητής Γεβγκένι Γεφτουσένκο, έγραψε ένα ποίημα με αφορμή τα γεγονότα του Μπάμπι Γιαρ. Ο μεγάλος Ρώσος συνθέτης, Ντμίτρι Σοστακόβις έγραψε τη «13η συμφωνία του Μπάμπι Γιαρ», περιλαμβάνοντας σε αυτή τη συμφωνία και το ποίημα του Γεφτουσένκο, μελοποιημένο. Το 1976 ανεγέρθη στο Κίεβο μνημείο προς τιμήν των θυμάτων. Για πολιτικούς λόγους, αρχικά, δεν αναφέρονταν ως εκτελεσθέντες Εβραίοι, μα δεκαπέντε χρόνια αργότερα, η παράλειψη αυτή διορθώθηκε με την ανέγερση νέου μνημείου. Μνημεία όπως αυτό αποτελούν φόρο τιμής στους μάρτυρες του Ολοκαυτώματος, ενώ θυμίζουν στην ανθρωπότητα τη θηριωδία και την κτηνωδία του ναζισμού και του Β’ Παγκοσμίου πολέμου με τα εκατομμύρια των νεκρών και τα μεγαλύτερα εγκλήματα που διέπραξε ποτέ άνθρωπος εναντίον ανθρώπου.
Στο παρακάτω βίντεο περιγράφεται συνοπτικά το θλιβερό γεγονός της σφαγής του Μπάμπι Γιαρ.
Πηγές
el.wikipedia.org
in.gr
