Πρόκειται για τον σημαντικότερο κινηματογραφιστή που ανέδειξε η χώρα μας, τον επονομαζόμενο από πολλούς ποιητή της έβδομης τέχνης. Στον κινηματογραφικό κόσμο του Θόδωρου Αγγελόπουλου κυριαρχούν ως θέματα ο νόστος στην πατρίδα, η μετανάστευση και η ιστορία της Ελλάδας τον 20ο αιώνα.
Η ζωή και το έργο του
Γεννιέται στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1935. Πηγαίνει δημοτικό και γυμνάσιο στην Αχαρνών με συμμαθητές και καλούς φίλους το ζωγράφο Αλέκο Φασιανό, τον καθηγητή φιλοσοφίας Χρήστο Γιανναρά και το δημοσιογράφο και στιχουργό Λευτέρη Παπαδόπουλο. Παιδιά, που όπως και ο Θόδωρος, έμελλε να αφήσουν το αποτύπωμά τους στο ελληνικό καλλιτεχνικό στερέωμα και στο χώρο των γραμμάτων.
Ο κινηματογράφος μπήκε στη ζωή του με μια σκιά που μεγάλωνε σε έναν τοίχο και μια κραυγή, όπως είχε δηλώσει ο ίδιος. Μαθητής του δημοτικού ακόμα είχε παρακολουθήσει την γκανγκστερική ταινία Angels With Dirty Faces του Michael Curtiz και τον σημάδεψε μια σκηνή της, όπου δύο φύλακες οδηγούσαν τον ήρωα στην ηλεκτρική καρέκλα και οι σκιές τους στο διάβα τους μεγαλώνουν στον τοίχο ξαφνικά, ενώ ο ήρωας κραυγάζει Δε θέλω να πεθάνω. Αυτή η σκηνή έμεινε ανεξίτηλη στο μυαλό του και η κραυγή τον κυνηγούσε για καιρό.
Το 1953 εισάγεται στη Νομική Σχολή Αθηνών, την οποία όμως εγκαταλείπει, λίγο πριν πάρει το πτυχίο του. Το 1961 μετά την ολοκλήρωση της στρατιωτικής του θητείας παίρνει την απόφαση να φύγει για τη Γαλλία. Εκεί παρακολουθεί μαθήματα γαλλικής φιλολογίας και φιλμολογίας στη Σορβόννη με καθηγητές τον Ζορζ Σαντούλ και τον Μιτρί. Παρακολουθεί ακόμα μαθήματα εθνολογίας με διδάσκοντα τον Κλοντ Λεβί Στρος. Εργάζεται στη ρεσεψιόν της Σιτέ Ουνιβερσιτέρ, της φοιτητικής εστίας όπου διαμένει, μαζί με το γλύπτη Γεράσιμο Σκλάβο, προκειμένου να αντεπεξέλθει στα έξοδα των σπουδών του.
To 1962 δίνει εξετάσεις και γίνεται δεκτός στην περίφημη σχολή κινηματογράφου IDHEC, την οποία όμως εγκαταλείπει, όταν έρχεται σε ρήξη με τον καθηγητή της σκηνοθεσίας. Το 1964 συνεχίζει τις σπουδές του στον κινηματογράφο στο Musee de l’ Homme και στο πλάι του σκηνοθέτη Ζαν Ρους που του διδάσκει το σινεμά-ντιρέκτ.
Την ίδια χρονιά επιστρέφει στην Ελλάδα και ένα επεισόδιο τον σημαδεύει. Ένας αναίτιος ξυλοδαρμός από την αστυνομία καθώς περπατούσε ανυποψίαστος, ο οποίος επηρεάζει τα σχέδια του και τις σκέψεις του. Τότε έρχεται και η πρόταση από την σκηνοθέτη Τώνια Μαρκετάκη για συνεργασία με την αριστερή εφημερίδα Δημοκρατική Αλλαγή, για να αναλάβει θέση κριτικού. Δέχεται τη θέση προς έκπληξη όλων και μένει στην Ελλάδα, αντί να γυρίσει στη Γαλλία.
Το 1965 οι Φόρμινξ, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου και ο αδελφός του, Νίκος, μάνατζερ του συγκροτήματος, του προτείνουν να γυρίσει μια ταινία για να προωθήσουν την περιοδεία τους στην Αμερική. Τότε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, κάνει και το πρώτο γύρισμα στη Θεσσαλονίκη, στο Παλαί ντε Σπορ, σε συναυλία του συγκροτήματος, με 8.000 θεατές. Έρχεται σε σύγκρουση με τον παραγωγό της ταινίας και τα γυρίσματα δεν ολοκληρώνονται ποτέ.
Το 1968 γυρίζει την πρώτη προσωπική του μικρού μήκους ταινία την Εκπομπή, η οποία πραγματεύεται το σύστημα των διαφημιστικών εκπομπών που δίνει υποσχέσεις για δόξα και επιτυχία. Με την ταινία αυτή συμμετείχε για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και απέσπασε Βραβείο Κριτικών.
Το Σεπτέμβριο του 1969 κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος του περιοδικού Σύγχρονος Κινηματογράφος. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος με τον Βασίλη Ραφαηλίδη συλλαμβάνουν την ιδέα για την οργάνωση του. Πρόκειται για ένα θεωρητικό περιοδικό με θέμα τον κινηματογράφο. Η συντακτική ομάδα απαρτιζόταν από τους Τώνη Λυκουρέση, Γιώργο Κόρρα, Λάκη Παπαστάθη, Κώστα Σφήκα, Ρούλα Μητροπούλου, Ρίτσα Ντάκου. Την οργάνωση και διεκπεραίωση είχε αναλάβει ο Παντελής Βούλγαρης.
Το 1970 η ταινία Αναπαράσταση σαρώνει τα βραβεία στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Κατακτά το βραβείο Ζωρζ Σαντούλ για την καλύτερη ταινία που προβλήθηκε στη Γαλλία και αναδεικνύεται καλύτερη ξένη ταινία στο Φεστιβάλ του Hyeres το 1971. Στο Φεστιβάλ Βερολίνου έγινε ειδική μνεία στην ταινία αυτή από την FIPRESCI (Διεθνής Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου). Το 1972 έρχεται με τις Μέρες του ’36 να αποσπάσει βραβείο σκηνοθεσίας και φωτογραφίας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Την ίδια χρονιά βραβεύεται στο Φεστιβάλ Βερολίνου από την FIPRESCI.
Το 1974 έρχεται η εμβληματική ταινία Ο Θίασος, η οποία κατέκτησε δεκατρία βραβεία: στις Κάννες το 1975 από τη FIPRESCI, στην Ταορμίνα,
στο Βερολίνο (Βραβείο ΙΝΤΕΡΦΙΛΜ), στο Λονδίνο το 1979 ως καλύτερη ταινία της χρονιάς, στην Ιαπωνία, στη Θεσσαλονίκη το 1975 με τα εξής βραβεία: καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, Α’ αντρικού και Α’ γυναικείου ρόλου, ΠΕΚΚ. Αναδείχθηκε επίσης ως καλύτερη ταινία της δεκαετίας 1970 – 1980 από την ένωση κριτικών της Ιταλίας. Ακόμη βρίσκεται ανάμεσα στις καλύτερες ταινίες στην Ιστορία του Παγκόσμιου Κινηματογράφου από την FIPRESCI. Το 1977 συμμετέχει επίσημα στο Φεστιβάλ των Καννών με την ταινία Κυνηγοί. Κατέκτησε βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ του Σικάγο και βραβείο της Ένωσης Τούρκων Κριτικών.
Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του Μεγαλέξανδρου το 1979 γνωρίζεται με τη διευθύντρια παραγωγής Φοίβη Οικονομοπούλου, η οποία έκτοτε τον συντρόφευσε στη ζωή του. Απέκτησαν τρεις κόρες, την Άννα, την Κατερίνα και την Ελένη.
Το 1992 του απονέμεται το παράσημο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής από την Γαλλική Δημοκρατία. Το 1995 το Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών τον ανακηρύσσει επίτιμο διδάκτορα, καθώς και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου το 2009. Το 2011 αποσπά το Βραβείο Καριέρας Viareggio Europa Cinema 2011 από τον Ενρίκο Ρόσι, πρόεδρο της τοπικής αρχής της Τοσκάνης.
Στις 24 Ιανουαρίου 2012 τραυματίστηκε θανάσιμα από μοτοσικλέτα σε διάλειμμα των γυρισμάτων της ταινίας Η Άλλη Θάλασσα. Η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη στις 27 Ιανουαρίου στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.
Αναλυτική Φιλμογραφία από το 1980
1980 : Μεγαλέξανδρος. Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβαλ Βενετίας, βραβεία της FIPRESCI και Cinema Nuovo στο ίδιο φεστιβάλ. Βραβείο της ΠΕΚΚ στη Θεσσαλονικη.
1981 : Χωριό ένα, κάτοικος ένας (διάρκεια 20’). Τηλεοπτική παραγωγή της ΥΕΝΕ∆. Πραγματεύεται την εγκατάλειψη του χωριού Νέα Σεβάστεια κοντά στη Θεσσαλονίκη από τον τελευταίο του κάτοικο.
1983: Αθήνα, επιστροφή στην Ακρόπολη. Βλέπουμε μια διαφορετική Αθήνα μέσα από την ιστορία και τον προσωπικό μύθο του σκηνοθέτη (διάρκεια 43′). Ποίηση: Σεφέρη και Λειβαδίτη. Μουσική: Χατζιδάκι, Κηλαηδόνη, Σαββόπουλου.
1984 : Ταξίδι στα Κύθηρα. Βραβείο σεναρίου στις Κάννες. Κρατικά βραβεία καλύτερης ταινίας, σεναρίου, Α’ ανδρικού ρόλου, Α’ γυναικείου ρόλου, σκηνογραφίας, Βραβείο Κριτικών στο Φεστιβάλ Ρίο ντε Τζανέιρο (1984).
1986: Ο Μελισσοκόμος. Μια ταινία δρόμου, με πρωταγωνιστή ένα συνταξιούχο δάσκαλο, ο οποίος ακολουθώντας το δρόμο των μελισσών διασχίζει τη χώρα με τις κυψέλες του.
1988: Τοπίο στην Ομίχλη. Αργυρό Λιοντάρι στη Βενετία και βραβείο Φελίξ καλύτερης ευρωπαϊκής ταινίας.
1991: Το μετέωρο βήμα του πελαργού. Επίσημη συμμετοχή στο Φεστιβάλ των Καννών.
1995: Το Βλέμμα του Οδυσσέα. Ένας ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης επιστρέφοντας στην πατρίδα, αναζητά τρεις μπομπίνες φιλμ των αδερφών Μανάκη. Η αναζήτηση των φιλμ γίνεται η αναζήτηση ενός βλέμματος από τον ήρωα, που ψάχνει ένα νέο τρόπο για να δει τον κόσμο. Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών, καθώς και το βραβείο της FIPRESCI. Καλύτερη ταινία της χρονιάς, Φελίξ των κριτικών.
2004: Τριλογία 1: Το λιβάδι που δακρύζει. Βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κινηματογράφου ως καλύτερη ευρωπαϊκή ταινία για τη χρονιά αυτή.
2009: Τριλογία 2: Η Σκόνη του Χρόνου. Επίσημη Συμμετοχή στο Φεστιβάλ του Βερολίνου.
2012: Η Άλλη Θάλασσα. Μεγάλου μήκους ταινία, στην οποία πρωταγωνιστεί ο Τόνι Σερβίλλο.
Σχετικά με το Θίασο
Πρόκειται για μια ταινία, όπου η πλοκή της είναι ένα πέρασμα από όλη τη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ιστορεί τα γεγονότα που διαδραματίζονται στην περιοδεία ενός θιάσου στην Ελλάδα από το 1939 ως το 1952, που προσπαθεί να παρουσιάσει στο κοινό το βουκολικό δράμα Γκόλφω, η βοσκοπούλα.
Παρακολουθούμε τη νεότερη ιστορία της Ελλάδος κατακερματισμένη από τη ματιά του σκηνοθέτη, με έναν τρόπο αξιοζήλευτο, τρόπο που όμως δε μας δίδαξε ποτέ το ελληνικό σχολείο. Βλέπουμε ακόμη να διαδραματίζονται τραγικές περιπέτειες σε μια οικογένεια, η οποία παραπέμπει στο μύθο των Ατρείδων. Ο εραστής της μητέρας καταγγέλλει στους Γερμανούς τον πατέρα της οικογένειας. Ο γιος, αντάρτης της Αριστεράς, με τη βοήθεια της αδερφής του θα εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα του, σκοτώνοντας επί σκηνής τη μητέρα και τον εραστή της. Η δική του εκτέλεση έρχεται κατά τη διάρκεια των εκκαθαρίσεων που ακολούθησαν του εμφυλίου πολέμου. Η πορεία της ταινίας όσον αφορά το χρόνο είναι περίπλοκη, χαρακτηρίζεται από χρονικούς ελιγμούς και συνεχόμενες εναλλαγές εποχών. Η ταινία αρχίζει και τελειώνει με ένα ίδιο πλάνο, το πρώτο τοποθετημένο το 1952 και το τελευταίο το 1939.
Γυρίστηκε κάτω από αντιξοότητες, καθώς η λογοκρισία της χούντας δεν άφηνε πολλά περιθώρια. Προκειμένου να εξασφαλίσει άδεια για τα γυρίσματα υπέβαλε ψεύτικο σενάριο στον Ζουρνατζή, που ήταν ο αρμόδιος υπουργός της κυβέρνησης Μαρκεζίνη, παρουσιάζοντάς του ως θέμα της ταινίας το μύθο των Ατρείδων. Προβλήθηκε για πρώτη φορά το 1975 και γνώρισε μεγάλη αποδοχή, καθώς και πολύ καλές κριτικές.
Παρατίθεται μια σκηνή από την ταινία Κυνηγοί του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Η υπόθεση της ταινίας εκτυλίσσεται στο κατεξοχήν αγγελοπουλικό σκηνικό, τη λίμνη Παμβώτιδα. Έξι κυνηγοί ανακαλύπτουν το πτώμα ενός αντάρτη.
Πηγές
