Μηχανισμός των Αντικυθήρων: Το λίκνο της υπολογιστικής τεχνολογίας

Ένα ρολόι, ένα πολυεργαλείο, ένας θησαυρός, ο πρώτος υπολογιστής της ανθρωπότητας τι είναι τελικά ο μηχανισμός των Αντικυθήρων; Πολλά έχουν ειπωθεί και ανακαλυφθεί για αυτό το σπουδαίο εύρημα ενώ οι ανακαλύψεις συνεχίζονται. Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων αποτελεί έναν από τα πιο μυστηριώδη και έξυπνα αντικείμενα που έχουν βρεθεί και υπάρξει σε αυτόν το πλανήτη έως τώρα με την τεχνολογική και ιστορική του αξία να είναι ανεκτίμητη.

Ένας υπολογιστής στον βυθό

Ήταν λίγο πριν το Πάσχα του 1900, στα 40 με 64 μέτρα βάθους, σε ένα ναυάγιο κοντά στα Αντικύθηρα και την Κρήτη, ανάμεσα σε αγάλματα και έργα τέχνης όπως ο γνωστός Έφηβος, κάποιοι σφουγγαράδες βρίσκουν ένα περίεργο αντικείμενο. Ένα συνονθύλευμα, μια μάζα από γρανάζια, χαλκό, κασσίτερο και ξύλο ήταν αυτό που ονομάστηκε ως ο μηχανισμός των Αντικυθήρων. Ο ίδιος ο μηχανισμός χρονολογείται μεταξύ του 150 π.Χ. και του 100 π.Χ.. Το ρωμαϊκό πλοίο όμως που μετέφερε όλους αυτούς του θησαυρούς ακολουθούσε τη διαδρομή Ρόδο – Ρώμη και ναυάγησε στα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ, επί Ιούλιου Καίσαρα εποχή, δηλαδή μισό αιώνα περίπου μετά την δημιουργία του μηχανισμού.

Ξύλο, μπρούτζος και γρανάζια σε έναν ευφυή συνδυασμό

Ο μηχανισμός κάποτε ήταν ένα ξύλινο κουτί, όπως ένα χοντρό βιβλίο διαστάσεων 34 x 18 x 9 εκ. το οποίο περιείχε ένα πολύπλοκο σύστημα γραναζιών. Ύστερα από 2000 χρόνια στο νερό, όμως, το μέταλλο οξειδώθηκε και τα γρανάζια ενώθηκαν σε ακαθόριστες μάζες ενώ τα ίχνη ξύλου είναι ελάχιστα. Αυτό, όμως, δε σταμάτησε τους ερευνητές.

Πρώτος που μελέτησε τον μηχανισμό ήταν το 1902 ο αρχαιολόγος Βαλέριος Στάης ο οποίος πρόσεξε ότι ένα από τα πέτρινα τεμάχιά του είχε ένα ενσωματωμένο οδοντωτό. Αυτό οδήγησε στο συμπέρασμα ότι ο μηχανισμός των Αντικυθήρων αποτελεί την αρχαιότερη διάταξη γραναζιών που έχει βρεθεί και σωθεί έως τώρα. Ο ίδιος ο μηχανισμός, λοιπόν, αποτέλεσε την απόδειξη ότι οι αρχαίοι Έλληνες μπορούσαν να κατασκευάσουν γρανάζια και να τα συνδυάσουν ευφυέστατα και πολύπλοκα δεκατέσσερις αιώνες πριν από τα πρώτα ρολόγια.

Advertising

Ο πρώτος υπολογιστής της ανθρωπότητας

Τι έκανε λοιπόν αυτό το τεχνολογικό κομψοτέχνημα που είναι γνωστό σε εμάς ως ο μηχανισμός των Αντικυθήρων; Καταρχάς ο μηχανισμός των Αντικυθήρων δεν αποτελεί ένα ρολόι, δεν κατασκευάστηκε δηλαδή για να κάνει ωρολογιακούς υπολογισμούς αλλά υπολογισμούς ως προς έτη και αστρονομικούς κύκλους δεκαετιών. Κομμάτι του μηχανισμού μάλιστα μιμούνταν την κίνηση των πλανητών. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι αποτελούσε έναν συνδυασμό υπολογιστή, πλανηταρίου και ημερολογιακού ρυθμιστή. Συγκεκριμένα η επικρατέστερη θεωρία ως τώρα σχετικά με τη λειτουργία του υποστηρίζει ότι ο μηχανισμός των Αντικυθήρων αποτελούσε έναν υπολογιστή με αναλογική και ψηφιακή λειτουργία με σκοπό να υπολογίζει και να απεικονίζει τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων, τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης, τις φάσεις της σελήνης όπως και μεγάλες γιορτές της Αρχαίας Ελλάδας που σχετίζονταν χρονικά με τα παραπάνω φαινόμενα.

Οι δυο όψεις των γραναζιών

Στην εμπρόσθια και στην οπίσθια όψη του μηχανισμού απεικονίζονταν και υπολογίζονταν διαφορετικά «γεγονότα». Συγκεκριμένα στην εμπρόσθια όψη του εντοπίζονται το Αιγυπτιακό Ημερολόγιο, το ηλιακό έτος, η θέση του Ήλιου και της σελήνης σε σχέση με τα αστέρια, οι φάσεις της σελήνης καθώς και θέσεις των τότε γνωστών πλανητών Ερμής, Αφροδίτη, Άρης, Δίας και Κρόνος.

Στην οπίσθια όψη παρατηρούνται πιο περίπλοκοι υπολογισμοί και απεικονίσεις μετρικών συστημάτων. Συγκεκριμένα έχουν εντοπιστεί ο Κύκλος του Μέτωνος, που σχετίζεται με την περιοδικότητα των κύκλων ηλίου και σελήνης, ο 79ετής Καλλιπικός Κύκλος, οι ημερομηνίες των μεγάλων πανελλήνιων αγώνων καθώς και οι προβλέψεις σχετικά με τις ημερομηνίες και τις ώρες των εκλείψεων. Κι αν δεν έχετε ενθουσιαστεί με όλα τα παραπάνω εσείς, μεγάλοι ωρολογοποιοί της Ελβετίας έχουν δηλώσει το δέος και το ενδιαφέρον τους για αυτό το τεχνολογικό, ευφυέστατο αριστούργημα το οποίο επιφυλάσσει κι άλλες εκπλήξεις καθώς πρόσφατα ανακαλύφθηκε κι άλλο κομμάτι του μηχανισμού των Αντικυθήρων.

Advertising

Ο Steve Jobs της αρχαιότητας

Ποιο ή ποια μεγάλα μυαλά της αρχαιότητας, λοιπόν, ευθύνονται για αυτό τον δαιμονικά ευφυή μηχανισμό; Ο κατασκευαστής του μηχανισμού ήταν σίγουρα αστρονόμος και γνώστης της Βαβυλωνιακής παράδοσης. Ο Θαλής ο Μιλήσιος αποτελεί τον πρώτο γνωστό μέχρι στιγμής άνθρωπο που γνωρίζουμε ότι προέβλεψε μια έκλειψη, την έκλειψη του 585 π.Χ. όμως οι Βαβυλώνιοι διέθεταν αρχεία που προέβλεπαν αστρονομικά φαινόμενα αιώνων που πέρασαν στον ελληνικό κόσμο και έφτασαν στα χέρια αρκετών κατά καιρούς, οπότε η πατρότητα του μηχανισμού είναι άγνωστη κι αμφίβολη. Το σίγουρο είναι ότι προοριζόταν για κάποιο μη γνώστη του αντικειμένου λόγω των οδηγιών και των επιγραφών. Ίσως προοριζόταν για κάποιο βασιλιά ως δώρο ή για σκοπούς διδασκαλίας, μπορεί να μη μάθουμε ποτέ.

Ένα κομψότατο κουτί που θα μπορούσε να θεωρηθεί έργο τέχνης φιλούσε κάποτε μέσα του έναν επιστημονικό και τεχνολογικό θησαυρό. Ο συνδυασμός, η τεχνογνωσία, η ακρίβεια και η νοοτροπία υπολογισμών του προκαλούν δέος. Οι γνώσεις και οι τεχνικές όμως βυθίστηκαν μαζί με το πλοίο τότε και πολλά χρειάστηκε να ξαναανακαλυφθούν. Ίσως χωρίς αυτό το ναυάγιο ολόκληρος ο γήινος πολιτισμός να ήταν τεχνολογικά και επιστημονικά πολλά βήματα μπροστά χάρει στο μηχανισμό των Αντικυθήρων αυτό όμως είναι κάτι που δυστυχώς κανένας μηχανισμός δε μπορεί να υπολογίσει.