Όλα τα μάτια πάνω μας. Το έχεις νιώσει σίγουρα. Το έχεις όμως ακούσει; Μιλάμε για το “Spotlight Effect”. Ένα φαινόμενο το οποίο πίσω από τον κλάδο της ψυχολογίας αναλύει την εγωκεντρική προκατάληψη ή την τάση μας να βλέπουμε τα πράγματα από τη δική μας οπτική γωνία, νιώθοντας πως όλα τα μάτια είναι πάνω μας. Αποτελεί ένα συχνό φαινόμενο παραπάνω σε άτομα με κοινωνικό άγχος και στρες.
Είτε μιλάμε για ένα μικρό σημαδάκι στο ρούχο, ένα χτένισμα, οι κινήσεις μας ή κάτι που θα πούμε και θεωρούμε πως όλοι θα το σχολιάσουν ή θα ασχοληθούν με αυτό, το συγκεκριμένο φαινόμενο αναλύεται ως ένα από τα πιο “ταπεινωτικά” για τη ψυχολογία του ατόμου. Ωστόσο, το Spotlight Effect δεν ισχύει μόνο για την εξωτερική μας εμφάνιση ισχύει και για τις πράξεις μας όπως αναφέραμε. Σε ένα άλλο μέρος μελετών αναλύεται πως οι άνθρωποι τείνουν εξίσου να υπερεκτιμούν πόση σημασία δίνουν οι συνάδελφοί τους στις πράξεις τους, στα λόγια τους ή στη θετική ή αρνητική απόδοσή τους. Είτε έχουμε καλή απόδοση είτε όχι, τείνουμε να πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι παρατηρούν την απόδοσή μας περισσότερο από ό,τι γίνεται πραγματικά.
Αυτό που αληθεύει όμως, είναι πως οι άνθρωποι είναι τόσο απασχολημένοι με τις σκέψεις και τους εαυτούς τους, που αντιλαμβάνονται ή ενδιαφέρονται να παρατηρήσουν τα “ψεγάδια” ή τα λάθη μας απειροελάχιστα. Σκεφτείτε και τους εαυτούς μας, είμαστε τόσο απορροφημένοι με τα δικά μας, είμαστε τόσο απασχολημένοι με τα δικά μας προβλήματα, με το δικό μας overthinking, ή με ό,τι μας απασχολεί που δεν δίνουμε σημασία σε μικρά πράγματα των άλλων. Σε ένα σχετικό πείραμα, ζητήθηκε από μια ομάδα ανθρώπων να παρατηρήσουν την εξωτερική εμφάνιση ενός ατόμου ο οποίος φορούσε ένα μπλουζάκι με λεκέ. Η εκτίμηση των ατόμων που παρατήρησε τον λεκέ στο μπλουζάκι ήταν περίπου στο μισό ποσοστό. Συνεπώς, για μια ακόμη φορά κάτι το οποίο νομίζουμε ότι “φωνάζει” στους άλλους για να ασχοληθούν μαζί του είναι μόνο στα δικά μας μάτια. Υπάρχει επίσης ένα αντίστοιχο ψυχολογικό φαινόμενο όπου έρχεται να συσχετιστεί με το Spotlight Effect, την ψευδαίσθηση της διαφάνειας, η οποία αναφέρεται στην τάση μας να υπερεκτιμούμε τον βαθμό στον οποίο οι άλλοι άνθρωποι κατανοούν ή αντιλαμβάνονται την προσωπική μας ψυχική κατάσταση. Πολλές φορές θα έχουμε νιώσει ότι το άγχος μας ή η πεσμένη μας διάθεση ήταν αντιληπτά στους άλλους, ωστόσο στην πορεία καταλάβαμε πως δεν ήταν κατανοητά προς αυτούς παρά μόνο όταν τους το εκφράσαμε και τους το είπαμε.
Τι είναι πιο κατάλληλο να κάνουμε σε κάθε περίπτωση; Να μάθουμε και να αγαπήσουμε τους εαυτούς μας – να τους γεμίσουμε με σιγουριά και αυτοπεποίθηση. Να έχουμε δυναμισμό και να υπερασπιζόμαστε τους εαυτούς μας, να τους βγάζουμε μπροστά στο φως. Να προσπαθούμε λίγο περισσότερο για εμάς αφού κανείς δεν ελέγχει τόσο εν τέλει και δεν ακολουθεί την κάθε μας κίνηση. Δεν είναι υγιές ούτε αναγκαίο να κρατήσουμε ό,τι δεν χρειάζεται για να συντηρήσουμε την εμμονή ότι οι άλλοι συνεχίζουν και κρίνουν, να σχολιάζουν ή να ασχολούνται με την κάθε μας κίνηση. Η πραγματικότητα είναι ότι όλοι έχουν μεγαλύτερα (δικά τους) πράγματα με τα οποία ασχολούνται – πρωτίστως τον εαυτό τους.
Δεν είμαστε το επίκεντρο, και δεν είναι όλα τόσο σοβαρά απ’ αυτά που κάνουμε όσο νομίζουμε. Ας μην τα παίρνουμε όλα προσωπικά και ας μην ασχολούμαστε με το τι ίσως πουν. Έχουν τα δικά τους να ασχοληθούν όπως κι εμείς τα δικά μας. Σκεφτείτε επίσης – θυμόμαστε πραγματικά τα πρόσωπα διάφορων αγνώστων που προσπεράσατε ή είδαμε στη δουλειά σας; Αν δεν τους προσέξαμε τόσο, γιατί να μας πρόσεξαν εν τέλει κι αυτοί; Δεν είναι τελικά όλα τα μάτια πάνω μας. Το Spotlight Effect μπορεί να γίνει από άβολο μέχρι πέρα για πέρα αγχωτικό, αλλά η κατανόηση ότι δεν είμαστε τόσο σημαντικοί ή τόσο στο επίκεντρο της προσοχής των άλλων όσο νομίζουμε μπορεί να είναι απελευθερωτική όσο και βοηθητική. Αγάπησε τον εαυτό σου τόσο όσο δεν σε νοιάζει τι ίσως πουν οι άλλοι, κράτα ένα θετικό mindset και κατάλαβε πως δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου, αλλά ένα τόσο δα μικρό αστέρι. Μικροσκοπικό μπροστά στη πλάση όλη αλλά γεμάτο αξία για το τι έχει να προσφέρει η ύπαρξη μας στον κόσμο αυτό.
