Μια από τις πιο σπάνιες και ιδιαίτερες ελληνικές ταινίες θεωρείται το «Ένα έργον πολιτισμού», που προβλήθηκε λίγο πριν την απογραφή του 1940, για να πείσει τους πολίτες να συμμετάσχουν στη διαδικασία.
Ελληνική απογραφή 1940
Η ελληνική απογραφή του 1940 (23η επίσημη του κράτους) έλαβε χώρα στις 16 Οκτωβρίου 1940, δηλαδή λίγες μέρες πριν από την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου (Έπος του ’40) της 28ης Οκτωβρίου. Οι διαφημίσεις στον τύπο της εποχής καλούσαν τον κόσμο να συνεργαστεί, γιατί «η απογραφή είναι η πυξίδα της ζωής».

Η ταινία
Οι αδερφοί Σκούρα είχαν την πρωτοβουλία της δημιουργίας μιας ταινίας για να βοηθήσουν στην προσπάθεια της απογραφής, την οποία και δώρισαν στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Ο τίτλος της ήταν: «Ένα έργον πολιτισμού». Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στα «Ελληνικά Κινηματογραφικά Στούντιο» του Φιλοποίμενος Φίνου στο Καλαμάκι, εκεί όπου γυρίστηκε και η πρώτη του ταινία, «Το τραγούδι του χωρισμού».

Την ταινία γύρισε ο συγγραφέας, σεναριογράφος και σκηνοθέτης Δημήτρης Ιωαννόπουλος. Αυτή ήταν η πρώτη του κινηματογραφική απόπειρα, πριν από τις ταινίες που τον έκαναν γνωστό: «Η φωνή της καρδιάς», «Η βίλα με τα νούφαρα», «Ο δρόμος με τις ακακίες», «Μια του κλέφτη» κ.ά.

Ο ίδιος ο Δημήτρης Ιωαννόπουλος είχε δηλώσει στην εφημερίδα «Τα Παρασκήνια»:
«Δέχθηκα με χαρά να εργαστώ στην ταινία της απογραφής. Εκτός που θα εξυπηρετούσα έναν εθνικό σκοπό, θα μου δινότανε η ευκαιρία να γνωρίσω και στην πράξη τους ανθρώπους που θα μου ήταν απαραίτητοι συνεργάτες. Δεν ξέρω πώς θα κριθεί η ταινία που γυρίσαμε, ούτε είμαι ο αρμόδιος να πω αν πέτυχε ή όχι. Εκείνο, όμως, για το οποίο μπόρεσα να βεβαιωθώ και που ενδιέφερε περισσότερο, είναι το ότι υπάρχουν οι άνθρωποι και τα μέσα για την παραγωγή μιας καλής ελληνικής ταινίας!
Γιατί – εκτός από τον σκηνοθέτη που αποτελεί βασικότατο παράγοντα – κυριότατα στοιχεία για την επιτυχία ενός φιλμ είναι ο ήχος και η φωτογραφία. Στους συνεργάτες μου της ταινίας της απογραφής βρήκα τους ανθρώπους που μπορούν να εξασφαλίσουν ικανοποιητικότατα και τα δύο. Εγώ προσωπικά είμαι απόλυτα ικανοποιημένος από τους συνεργάτες μου. Όλοι τους διέθεταν εκτός από το ταλέντο τους και τα δύο απαραίτητα στοιχεία για την εργασία του πλατό: κατανόηση και πειθαρχία.
Και αισθάνομαι ακόμα μεγαλύτερη ικανοποίηση όταν σκέπτομαι ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που προσφέρθηκαν δωρεάν να βοηθήσουν το έργο της απογραφής, πέρασαν όλες τις ώρες της φοβερά κουραστικής δουλειάς του στούντιο χωρίς να χάσουν ούτε μια στιγμή το κέφι τους.»

Στην ταινία έπαιξαν επαγγελματίες κι ερασιτέχνες ηθοποιοί, καθώς κι αρκετά παιδιά. Πρωταγωνίστρια ήταν η Καίτη Ασπρέα, η δεύτερη σύζυγος του Τίτου Βανδή.

Στο πλευρό της έπαιζαν ο Σταύρος Ιατρίδης, ο Τάκης Γαλανός, ο Γιάννης Αποστόλου κ.ά.

Διευθυντές φωτογραφίας ήταν τα αδέρφια Γιάννης & Γεράσιμος Δριμαρόπουλος, μοντέρ ο Αιμίλιος Προβελλέγιος κι υπεύθυνος ήχου ο Φιλοποίμην Φίνος. Η διάρκεια της ταινίας ήταν 20 λεπτά και θεωρείται η πρώτη ελληνική μικρού μήκους ταινία με σύγχρονο ήχο. Ξεκίνησε να προβάλλεται σε κεντρικούς Αθηναϊκούς Κινηματογράφους τον Οκτώβριο του 1940, όπως το «Ρεξ» από 11 Οκτωβρίου.

Το κοινό υποδέχτηκε με θέρμη την ταινία κι αρκετοί ομολόγησαν πως τους βοήθησε να καταλάβουν τη διαδικασία και τι ζητά το κράτος από αυτούς. Οι κριτικοί της εποχής εξήραν την αρτιότητα και την καλλιτεχνική πληρότητα της ταινίας σε επίπεδο σκηνοθεσίας και φωτογραφίας, ενώ θεώρησαν πως ήταν άκρως διαφωτιστική όσον αφορά την απογραφή. Βέβαια, υπήρχε μικρό πρόβλημα με τον συγχρονισμό ήχου και εικόνας κατά την προβολή, καθώς και μια μικρή διαφορά τόνου στην αλλαγή των πλάνων, κακή απόδοση του κουδουνιού στο διάλειμμα, ενώ σε μια ή δύο σκηνές οι ηθοποιοί κοιτούσαν το φακό. Όλα αυτά οφείλονταν στο γεγονός ότι είχαν πολύ λίγο χρόνο στη διάθεσή τους για να ετοιμάσουν την ταινία, ώστε να προβληθεί λίγο πριν την απογραφή του πληθυσμού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μητροπούλου, Α. (1980). Ελληνικός Κινηματογράφος. Αθήνα: Ιδιωτική Έκδοση
- Έξαρχος, Θ. (1996). Έλληνες Ηθοποιοί «Αναζητώντας τις Ρίζες», Έτος γέννησης από 1900 μέχρι 1925 (Α-Μ). Αθήνα-Γιάννινα: Δωδώνη
- Γεωργακάκη, Κ. (2013). Η εφήμερη γοητεία της επιθεώρησης. Αθήνα: Polaris
- Διά την απογραφήν (1940, 10 Οκτωβρίου). Εστία
- Σ-ς, Ν. (1940, 12 Οκτωβρίου). Με την ευκαιρία της ταινίας της απογραφής: Μπορεί να υπάρξει καλή εγχώρια κινηματογραφική παραγωγή. Τα Παρασκήνια, σελ. 1&4
- «Ένα έργον πολιτισμού»: Η ταινία της απογραφής (1940, 13 Οκτωβρίου). Ασύρματος
- Η ταινία της απογραφής (1940, 15 Οκτωβρίου). Ασύρματος
- Wikipedia (Ηλεκτρονική Εγκυκλοπαίδεια, έγινε χρήση για εύρεση ιστορικών στοιχείων)
- Shortfilm.gr (Βάση Δεδομένων, έγινε χρήση για εύρεση συντελεστών της ταινίας)
- IMDb (Βάση Δεδομένων, έγινε χρήση για εύρεση φιλμογραφίας)