Συγγραφέας: Beth Arky

Κλινικοί: Adam S. Zamora, PsyD, Laura Phillips, PsyD, ABPdN

Το παρόν άρθρο, με τίτλο Χαρισματικά παιδιά με μαθησιακές ή αναπτυξιακές προκλήσεις, αποτελεί μετάφραση και προσαρμογή από την αγγλική στην ελληνική γλώσσα του πρωτότυπου άρθρου το οποίο μπορεί να βρεθεί εδώ: https://childmind.org/article/twice-exceptional-kids-both-gifted-and-challenged/

Χαρισματικά παιδιά με μαθησιακές ή αναπτυξιακές προκλήσεις

Μερικά παιδιά είναι ιδιαίτερα χαρισματικά σε τομείς όπως τα μαθηματικά, η γραφή ή η μουσική. Υπάρχουν επίσης και παιδιά με δυσκολίες που επηρεάζουν τη μάθηση: Μπορεί να έχουν ΔΕΠΥ, δυσλεξία ή δυσαριθμησία, αυτισμό ή ίσως να έχουν προβλήματα αισθητηριακής επεξεργασίας. Υπάρχουν όμως και παιδιά που εμπίπτουν και στις δύο κατηγορίες. Ονομάζονται χαρισματικά παιδιά με ειδικές δυσκολίες/διαταραχές, που σημαίνει ότι έχουν κάποια εξαιρετική ικανότητα και κάποια διαταραχή. Είναι χαρισματικά με κάποιο τρόπο, αλλά αντιμετωπίζουν επίσης μαθησιακές ή αναπτυξιακές προκλήσεις.

Τα παιδιά τα οποία είναι ταυτόχρονα χαρισματικά και έχουν κάποια διαταραχή μπορεί να είναι δύσκολο να τα καταλάβει κανείς. Τα χαρισματικά παιδιά μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα δυνατά τους σημεία για να αντισταθμίσουν την ειδική τους ανάγκη και για να κρύψουν τα μαθησιακά τους προβλήματα. Ή οι ειδικές τους ανάγκες μπορούν να κρύψουν την χαρισματικότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ούτε η διαταραχή ούτε η χαρισματικότητα αναγνωρίζονται.

Μόλις εντοπιστούν τα χαρισματικά παιδιά με διαταραχή, μπορεί να είναι ακόμα δύσκολο να λάβουν την υποστήριξη που χρειάζονται αυτά τα παιδιά στο σχολείο. Εάν βρίσκονται σε ένα πρόγραμμα χαρισματικών, μπορεί να δυσκολεύονται σε έναν συγκεκριμένο τομέα. Εάν τοποθετηθούν σε ένα πρόγραμμα ειδικής εκπαίδευσης, μπορεί να μην τα δυσκολεύει και μπορεί να είναι απογοητευμένα και ανήσυχα. Σε κάθε περίπτωση, μπορεί να προκύψει άγχος, κατάθλιψη, έλλειψη αυτοεκτίμησης και συναισθηματική δυσλειτουργία, οδηγώντας σε προβλήματα συμπεριφοράς.

Γιατί τα παιδιά με δύο ιδιαιτερότητες δεν αναγνωρίζονται

Ένας λόγος για τον οποίο τα παιδιά με δύο ιδιαιτερότητες κινδυνεύουν να μην αναγνωριστούν είναι ότι τα σχολεία έχουν σχεδιαστεί για να βοηθούν τα παιδιά να επιτύχουν τις ακαδημαϊκές δεξιότητες του επιπέδου της τάξης και αυτά τα παιδιά μπορεί να βρίσκονται στο επίπεδο της τάξης τους, παρά τις δυσκολίες τους.

«Ας πάρουμε τα έξυπνα παιδιά που έχουν αναγνωστική δυσκολία», λέει ο Adam S. Zamora, PsyD, Νευροψυχολόγος στο Child Mind Institute. «Όταν διαβάζουν, υπάρχουν λέξεις που δεν ξέρουν πώς να αποκωδικοποιήσουν, αλλά χρησιμοποιούν την επαγωγική συλλογιστική και τη συνολική γνωστική τους ικανότητα για να καταλάβουν ποια μπορεί να είναι η λέξη που λείπει. Αυτά τα παιδιά μπορεί να περάσουν απαρατήρητα».

Μπορεί τελικά να διαγνωστούν με κάποια μαθησιακή δυσκολία εάν συναντήσουν δυσκολίες όταν φτάσουν σε υψηλότερες τάξεις και οι προσδοκίες αυξηθούν, ή μπορεί να μην λάβουν ποτέ τη διάγνωση και την υποστήριξη που χρειάζονται.

Υπάρχει επίσης η περίπτωση ενός χαρισματικού παιδιού με δυσκολίες που μπορεί να έχει προβλήματα που επισκιάζουν την χαρισματικότητά του.

Αυτή ήταν η περίπτωση με τον γιο της Jenn Choi, τον Logan, ο οποίος είναι τώρα 14 ετών. Οι ειδικές του ανάγκες (ΔΕΠΥ και στη συνέχεια δυσλεξία) εντοπίστηκαν αφού του ζητήθηκε να εγκαταλείψει το πρώτο του νηπιαγωγείο λόγω των «συμπεριφορών» του, οι οποίες περιελάμβαναν την αδυναμία του να καθίσει σε κύκλο.

Αλλά, μόνο όταν ο Logan έγινε 5 ετών και έκανε την πρώτη του νευροψυχολογική αξιολόγηση, οι γονείς του συνειδητοποίησαν τις δυνατότητές του, όταν σημείωσε πολύ ανώτερη βαθμολογία στην οπτικοχωρική σκέψη, συμπεριλαμβανομένης της αντίληψης, της ανάλυσης και της σύνθεσης. Αυτό μπορεί να μεταφραστεί σε αριστεία στα μαθηματικά, τις επιστήμες και τη μηχανική.

«Ήταν μεγάλη έκπληξη για εμάς ότι ήταν πραγματικά έξυπνος», λέει η Choi. Και μόνο στην πρώτη δημοτικού, όταν παρακολούθησε ένα πρόγραμμα μετά το σχολείο στο Quad Mahattan, που δημιουργήθηκε για χαρισματικά παιδιά με ειδικές δυσκολίες, έμαθε τον όρο.

Συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα

Το να μην έχουν εντοπιστεί τόσο τα ταλέντα όσο και η διαταραχή μπορεί να έχει συναισθηματικές και συμπεριφορικές συνέπειες για τα παιδιά.

«Ξέρουν ότι είναι ικανά για περισσότερα και όμως κάτι τα κρατάει πίσω, και δεν μπορούν πραγματικά να καταλάβουν γιατί», λέει η Laura Phillips, PsyD, Κλινική Νευροψυχολόγος. «Γι’ αυτό συχνά βλέπετε πολλή απογοήτευση και άγχος, ακόμη και δυσλειτουργία στη συμπεριφορά σε πολλά από αυτά τα παιδιά».

Μπορεί να φαίνονται τεμπέληδες επειδή είναι σαφώς έξυπνοι, αλλά έχουν κακή απόδοση σε ορισμένους τομείς. Μπορεί να δέχονται πολλή κριτική από γονείς και δασκάλους: «Απλώς δεν προσπαθείς σε αυτό το μάθημα!» Η αυτοεκτίμησή τους πέφτει και μπορεί να βιώσουν κατάθλιψη.

Ή φαίνονται αντιδραστικοί στους δασκάλους και τους γονείς. «Απογοητευμένοι από τις δυσκολίες τους, ενεργούν με άπειρους τρόπους και χαρακτηρίζονται λανθασμένα ή παρερμηνεύονται ως εναντιωματικοί», λέει ο Δρ. Phillips.

Η χαρισματικότητα μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένη διάγνωση

Τα χαρισματικά παιδιά μπορεί να έχουν συμπεριφορές που μοιάζουν με ΔΕΠΥ ή αυτισμό.

«Ένα από τα πράγματα που γνωρίζουμε για τα χαρισματικά παιδιά σχεδόν παγκοσμίως είναι ότι είναι έντονα», λέει ο Ψυχολόγος James T. Webb, ο οποίος ειδικεύεται σε αυτά. «Αν ασχολούνται με τους δεινόσαυρους, τρώνε, πίνουν, ζουν ασχολούμενοι με τους δεινόσαυρους. Αν ασχολούνται με τα μαθηματικά, τα λατρεύουν. Αν ασχολούνται με τους αγώνες εξουσίας ή την αδελφική αντιπαλότητα, είναι εξίσου έντονα».

Αυτή η ένταση μπορεί να κάνει το να καθίσουν σε μια κανονική τάξη πολύ απογοητευτικό. «Η έρευνα δείχνει ότι για τα περισσότερα χαρισματικά παιδιά, από το ένα τέταρτο έως το μισό του κανονικού χρόνου στην τάξη ξοδεύεται περιμένοντας τους άλλους να τους φτάσουν», σημειώνει ο Webb. «Αν κάθεστε εκεί και το μυαλό σας τρέχει γρήγορα, είναι πιθανό να θεωρηθείτε ότι είστε εκτός εργασίας, ανήσυχοι, διακόπτετε τους άλλους, κλασικές συμπεριφορές που θα ήταν παρόμοιες με τη ΔΕΠΥ».

Είναι επίσης εύκολο να διαγνώσετε λανθασμένα τα χαρισματικά παιδιά ως άτομα στο φάσμα του αυτισμού. Υπάρχει αυτή η ένταση στα ενδιαφέροντα. Επίσης, «τα χαρισματικά παιδιά ως ομάδα φαίνεται να είναι πιο ιδιόρρυθμα από τα άλλα παιδιά», λέει ο Δρ. Webb.

Τα χαρισματικά παιδιά μπορεί επίσης να είναι υπερευαίσθητα σε ερεθίσματα, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν τα έντονα φώτα, τον θόρυβο και τα πλήθη. Ο συνδυασμός της υπερδιέγερσης και της πνευματικής προόδου μπορεί να τα κάνει κακό ταίρι για τους θορυβώδεις συνομηλίκους τους. «Απλώς δεν παίζουν καλά με τους άλλους», λέει. «Προσπαθούν να δομήσουν τον κόσμο τους με έναν άκαμπτο τρόπο. Δυσκολεύονται να ανακατευθυνθούν σε νέες εργασίες. Όλες αυτές είναι συμπεριφορές που βλέπετε συχνά στο φάσμα».

Φυσικά, ένα παιδί μπορεί επίσης να είναι χαρισματικό και να έχει ΔΕΠΥ ή αυτισμό.

Πώς να αναγνωρίσετε τα χαρισματικά παιδιά με διαταραχές

Πρώτον, τονίζει ο Δρ. Webb, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με την έννοια της διπλής εξαίρεσης. «Ένας από τους μεγάλους μύθους για τα χαρισματικά παιδιά είναι ότι θα είναι εξίσου χαρισματικά σε όλους τους τομείς ή πολύ κοντά σε αυτό», λέει.

«Δεν υπάρχει πραγματικά ένας καθολικά αποδεκτός ορισμός του «χαρισματικού» – ακόμη και σε σχέση με τη γενική διανοητική ικανότητα», λέει ο Δρ. Phillips, «καθώς η χαρισματικότητα στον πιο αληθινό της ορισμό δεν περιορίζεται στο νοητικό δυναμικό, αλλά μπορεί να αναφέρεται σε εξαιρετικές ικανότητες στη δημιουργική σκέψη, σε συγκεκριμένους ακαδημαϊκούς τομείς, στην ψυχοκινητική λειτουργία ή στις εικαστικές/παραστατικές τέχνες». Λέει ότι αυτή και οι περισσότερες αποφάσεις τοποθέτησης σε ένα σχολείο χρησιμοποιούν ένα Τυπικό Σκορ στο τεστ IQ 130 ως το όριο για την χαρισματική νοημοσύνη, το οποίο θα τοποθετούσε το παιδί στο κορυφαίο 2% του πληθυσμού.

Οι ειδικοί προτείνουν ότι όταν ένας εκπαιδευτικός βλέπει ένα παιδί που τα πάει απλώς καλά σε ορισμένους τομείς, αλλά σε έναν ή δύο τομείς είναι παιδί-θαύμα – ή τα πάει εξαιρετικά καλά σε όλους τους τομείς εκτός από έναν, όπου υστερεί – το παιδί θα πρέπει να παραπέμπεται για εξέταση.

Ο βέλτιστος τρόπος για να εντοπίσετε την διπλή ιδιαιτερότητα είναι μέσω μιας νευροψυχολογικής αξιολόγησης.

«Οι νευροψυχολογικές αξιολογήσεις είναι πραγματικά ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσετε το πλήρες προφίλ ενός μαθητή όσον αφορά τα γνωστικά και ακαδημαϊκά δυνατά και αδύναμα σημεία του, και για να εξατομικεύσετε ένα πρόγραμμα, κάτι που πραγματικά χρειάζονται αυτά τα παιδιά», εξηγεί ο Δρ. Phillips. «Μπορεί να είναι τρεις τάξεις μπροστά στα μαθηματικά, αλλά μπορεί να χρειάζονται επιπλέον υποστήριξη στην ανάγνωση».

Η πρόκληση της εκπαίδευσης ενός χαρισματικού παιδιού με νευροαναπτυξιακή διαταραχή

Σύμφωνα με μια έρευνα που διεξήγαγε η Choi σε 503 γονείς με χαρισματικά παιδιά με κάποια διαταραχή, 254 εκ των οποίων φοιτούν σε δημόσια σχολεία της Νέας Υόρκης, η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν είναι το γεγονός ότι αναγκάζονται να επιλέξουν μεταξύ της καλλιέργειας της πνευματικής ικανότητας του παιδιού και της βοήθειας με τις ειδικές εκπαιδευτικές του ανάγκες. Συνήθως δεν προσφέρονται ταυτόχρονα.

Πρέπει τα παιδιά να μετακινούνται σε μεγαλύτερες τάξεις για τα μαθήματα στα οποία διαπρέπουν; Ο Δρ. Phillips λέει ότι μπορεί να είναι δύσκολο επειδή δεν έχουν το επίπεδο ωριμότητας για να διαχειριστούν τις εργασίες για το σπίτι και τις κοινωνικές απαιτήσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γονείς μπορεί να επιλέξουν ιδιωτικά σχολεία, με μικρότερες τάξεις ή/και πρόγραμμα σπουδών προσαρμοσμένο στα δυνατά και αδύναμα σημεία ενός συγκεκριμένου μαθητή.

Πώς μπορεί να βοηθήσει η υποστήριξη

Όταν τα χαρισματικά παιδιά με κάποια νευροαναπτυξιακή διαταραχή αναγνωρίζονται και υποστηρίζονται, λέει ο Δρ. Zamora, μπορούν να τα πάνε καλύτερα στο σχολείο και να έχουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση.

«Εάν οι γονείς είναι καλά ενημερωμένοι για το τι συμβαίνει με το παιδί, αν οι δάσκαλοι καταλαβαίνουν πραγματικά ότι πρόκειται για ένα έξυπνο παιδί που έχει μόνο αυτούς τους, έναν ή δύο, τομείς αδυναμίας, αυτό μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που οι δάσκαλοι μιλάνε στο παιδί, τον τρόπο που το διδάσκουν», λέει.

Ένας άλλος τρόπος για να βοηθήσετε τα χαρισματικά παιδιά με κάποια νευροαναπτυξιακή διαταραχή, προσθέτει ο Δρ. Phillips, είναι να τους ενημερώσετε ότι θα γίνει ευκολότερο. «Όταν εργάζομαι με οποιοδήποτε είδος μαθησιακής δυσκολίας, λέω στους γονείς ότι τα χρόνια από το νηπιαγωγείο έως την τελευταία τάξη του Λυκείου θα είναι τα πιο δύσκολα χρόνια στη ζωή των παιδιών τους» επειδή απαιτείται να παρακολουθήσουν όλα τα βασικά μαθήματα. Αλλά όταν πάνε στο Πανεπιστήμιο, μπορούν να επιλέξουν τα μαθήματα στους τομείς που τα υποστηρίζουν. «Μετά από αυτό, μπορούν να επιλέξουν ξανά τη σταδιοδρομία που ταιριάζουν στα δυνατά τους σημεία και να λάμψουν πραγματικά και εκεί».

Όσο για τον Λόγκαν, φοίτησε σε τρία ιδιωτικά σχολεία από το νηπιαγωγείο μέχρι τα μέσα της έβδομης τάξης, εν μέρει για τα προβλήματα συμπεριφοράς, αλλά και επειδή το πρόγραμμα σπουδών δεν ήταν αρκετά απαιτητικό για αυτόν.

Τελικά, εγκαταστάθηκε σε ένα πρόγραμμα χαρισματικών και ταλαντούχων μαθητών σε ένα δημόσιο σχολείο, το οποίο του ταίριαζε καλύτερα. Αυτόν τον μήνα, ξεκίνησε σε ένα ανταγωνιστικό δημόσιο λύκειο.

Ακόμα και με τις αλλαγές, η Choi λέει ότι πιστεύει ότι δεν έχουν καλυφθεί όλες οι ανάγκες του Λόγκαν. Λέει ότι τα χαρίσματά του τον έβαλαν να ακολουθήσει τη μηχανική, κάτι για το οποίο δεν θα υποστηριχθεί στο σχολείο. Αντ’ αυτού, λέει: «Θα πρέπει να το καταλάβουμε στην πορεία του».

Το παρόν άρθρο, με τίτλο Χαρισματικά παιδιά με μαθησιακές ή αναπτυξιακές προκλήσεις, αποτελεί μετάφραση και προσαρμογή από την αγγλική στην ελληνική γλώσσα του πρωτότυπου άρθρου το οποίο μπορεί να βρεθεί εδώ: https://childmind.org/article/twice-exceptional-kids-both-gifted-and-challenged/