Η ΔΕΠΥ είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή η οποία συχνά συνδέεται με δυσκολίες συγκέντρωσης, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα. Ωστόσο, ένα λιγότερο συζητημένο, αλλά εξίσου σημαντικό χαρακτηριστικό είναι η διαφορετική αίσθηση του χρόνου που βιώνουν πολλά άτομα με ΔΕΠΥ.

Αγνωσία του χρόνου

Οι έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα με ΔΕΠΥ συχνά δυσκολεύονται να εκτιμήσουν με ακρίβεια τη διάρκεια μιας δραστηριότητας ή το πόσος χρόνος έχει περάσει. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται αγνωσία του χρόνου (έλλειψη ρεαλιστικής αίσθησης του χρόνου) και μπορεί να επηρεάσει την καθημερινή ζωή των ατόμων με ΔΕΠΥ: από την τήρηση των προθεσμιών μέχρι την οργάνωση του προσωπικού χρόνου.

Η δυσκολία δεν αφορά απλώς την κακή οργάνωση· είναι αποτέλεσμα διαφοροποιήσεων στη λειτουργία του εγκεφάλου, ιδίως στις περιοχές που σχετίζονται με την εκτελεστική λειτουργία και τη ντοπαμινεργική ρύθμιση.

“Τώρα” και “όχι τώρα”

Πολλά άτομα με ΔΕΠΥ περιγράφουν ότι βιώνουν τον χρόνο ως δύο μόνο καταστάσεις: “τώρα” και “όχι τώρα”. Αυτό εξηγεί γιατί μπορεί να παραμελούν τις σημαντικές τους υποχρεώσεις έως την τελευταία στιγμή, αλλά να γίνονται εξαιρετικά παραγωγικοί υπό πίεση. Ο εγκέφαλος φαίνεται να “ξυπνάει” όταν υπάρχει άμεση προθεσμία ή υψηλή ένταση.

Επιπτώσεις στην καθημερινότητα

Η έλλειψη ρεαλιστικής αίσθησης του χρόνου μπορεί να οδηγήσει σε καθυστέρηση στα ραντεβού, σε δυσκολίες στη μελέτη ή στην ολοκλήρωση των εργασιών ή/και σε αίσθημα ενοχής και μειωμένη αυτοεκτίμηση, καθώς οι άλλοι συχνά παρερμηνεύουν αυτή τη δυσκολία ως τεμπελιά.

Στρατηγικές υποστήριξης

Παρά τις προκλήσεις, υπάρχουν πρακτικοί τρόποι με τους οποίους τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορούν να βοηθηθούν:

1. Οπτικά χρονόμετρα και εφαρμογές που δείχνουν την πορεία του χρόνου
2. Χρονικός κατακερματισμός (time chunking), δηλαδή το σπάσιμο μιας δραστηριότητας σε μικρά τμήματα
3. Εξωτερικές υπενθυμίσεις (π.χ., ξυπνητήρια και ειδοποιήσεις), &
4. Δομημένη ρουτίνα η οποία μειώνει την αβεβαιότητα.

Η κατανόηση ότι η έλλειψη ρεαλιστικής αίσθησης του χρόνου είναι νευρολογικό χαρακτηριστικό της ΔΕΠΥ μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και αποτελεσματικότερη υποστήριξη για τα άτομα με ΔΕΠΥ.

Βιβλιογραφία

Barkley, R. A., Murphy, K. R., & Fischer, M. (2008). ADHD in Adults: What the Science Says.

Brown, T. E. (2005). Attention Deficit Disorder: The Unfocused Mind in Children and Adults. Yale University Press.

Nigg, J. T., & Nikolas, M. (2008). Neuropsychological models of attention-deficit/hyperactivity disorder: An integrative developmental perspective. Developmental Neuropsychology, 33(1), 1–28.

Toplak, M. E., Dockstader, C., & Tannock, R. (2006). Temporal information processing in ADHD: Findings to date and new methods. Journal of Neuroscience Methods, 151(1), 15–29.

Zacks, J. M., & Toplak, M. E. (2021). Time perception in attention-deficit/hyperactivity disorder. Current Psychiatry Reports, 23(9), 58.