Το παρόν άρθρο, με τίτλο Δυσλεξία σε Παιδιά με Περιγεννητική Έκθεση σε Υποξία, θα παρουσιάσει πρόσφατα ερευνητικά ευρήματα που δείχνουν τη σχέση μεταξύ της περιγγενητικής έκθεσης σε υποξία και της δυσλεξίας.

Η δυσλεξία αποτελεί μια από τις πιο συχνές ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, με βασικό χαρακτηριστικό τις δυσκολίες στην ανάγνωση, στη γραφή και στην ορθογραφία, οι οποίες δεν μπορούν να αποδοθούν σε χαμηλή νοημοσύνη, ανεπαρκή διδασκαλία ή άλλους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες. Η αιτιολογία της είναι πολυπαραγοντική και περιλαμβάνει γενετικούς, νευροβιολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ένας σημαντικός βιολογικός παράγοντας ο οποίος έχει ερευνηθεί τα τελευταία χρόνια είναι η περιγεννητική υποξία, δηλαδή η μειωμένη παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο του εμβρύου ή του νεογνού κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό ή αμέσως μετά.

Περιγεννητική Υποξία και Νευροαναπτυξιακή Έκβαση

Η υποξία κατά την περιγεννητική περίοδο μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες, όπως η προεκλαμψία, η αποκόλληση του πλακούντα, ο πρόωρος τοκετός, η περιτύλιξη του ομφάλιου λώρου ή η αναπνευστική δυσχέρεια μετά τη γέννηση. Ο εγκέφαλος του νεογνού είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στη στέρηση του οξυγόνου, καθώς βρίσκεται σε κρίσιμη φάση ανάπτυξης. Η υποξία μπορεί να επηρεάσει δομές που σχετίζονται με τη γλωσσική και γνωστική επεξεργασία, όπως ο ιππόκαμπος, ο προμετωπιαίος φλοιός και κυρίως οι περιοχές του αριστερού ημισφαιρίου οι οποίες εμπλέκονται στην ανάγνωση και την αποκωδικοποίηση της γλώσσας.

Νευροβιολογικοί Μηχανισμοί

Η δυσλεξία σχετίζεται με τη δυσλειτουργία των νευρωνικών κυκλωμάτων που υποστηρίζουν την φωνολογική επίγνωση, την ταχύτητα επεξεργασίας και την οπτικοχωρική μνήμη εργασίας. Έρευνες με απεικονιστικές μεθόδους (MRI, fMRI) έχουν δείξει ότι νεογνά τα οποία είχαν εκτεθεί σε περιγεννητική υποξία εμφανίζουν συχνότερα βλάβες ή λειτουργικές ανωμαλίες σε αυτές τις περιοχές.

Η υποξία κατά την περιγεννητική περίοδο μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια νευρώνων, σε μειωμένη μυελίνωση και σε μικροδομικές αλλοιώσεις στη λευκή ουσία, οι οποίες συνδέονται με δυσκολίες στη γλωσσική επεξεργασία.

Κλινικές Εκδηλώσεις

Τα παιδιά τα οποία στη νεογνική περίοδο εκτέθηκαν σε περιγεννητική υποξία ενδέχεται να παρουσιάσουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου, περιορισμένο λεξιλόγιο, δυσκολία στη διάκριση των φωνημάτων και αργότερη κατάκτηση των δεξιοτήτων ανάγνωσης. Κατά την σχολική ηλικία, αυτά τα παιδιά συχνά δυσκολεύονται να μάθουν τους κανόνες της ορθογραφίας, να αποκωδικοποιούν γρήγορα τις λέξεις και να κατανοούν σύνθετα κείμενα. Εντούτοις, οι δυσκολίες αυτές ποικίλλουν σε βαρύτητα, ανάλογα με τον βαθμό της υποξίας και την ύπαρξη υποστηρικτικών παραγόντων, όπως είναι, επί παραδείγματι, η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση.

Παράγοντες Κινδύνου και Προστατευτικοί Παράγοντες

Δεν αναπτύσσουν όλα τα παιδιά με περιγεννητική υποξία δυσλεξία. Ο κίνδυνος αυξάνεται όταν συνυπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες, όπως το χαμηλό βάρος γέννησης, ο πρόωρος τοκετός, το οικογενειακό ιστορικό μαθησιακών δυσκολιών ή η καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου. Από την άλλη πλευρά, η έγκαιρη ανίχνευση, η πρώιμη λογοθεραπευτική παρέμβαση και η κατάλληλη εκπαιδευτική υποστήριξη λειτουργούν προστατευτικά, βελτιώνοντας την πρόγνωση.

Εκπαιδευτικές και Θεραπευτικές Παρεμβάσεις

Η αντιμετώπιση της δυσλεξίας σε παιδιά με ιστορικό περιγεννητικής υποξίας δεν διαφέρει ουσιαστικά από άλλες περιπτώσεις, ωστόσο η πρώιμη παρέμβαση είναι καθοριστική.

Προγράμματα τα οποία εστιάζουν στη φωνολογική επίγνωση, στην πολυαισθητηριακή διδασκαλία και στην ενίσχυση της εργαζόμενης μνήμης, έχουν θετικά αποτελέσματα.

Η συνεργασία λογοθεραπευτών, ειδικών παιδαγωγών και ψυχολόγων, καθώς και η ενεργή συμμετοχή της οικογένειας, συμβάλλουν στην καλύτερη εκπαιδευτική και ψυχοκοινωνική προσαρμογή του παιδιού.

Συμπεράσματα

Η δυσλεξία σε παιδιά με περιγεννητική έκθεση σε υποξία αποτελεί ένα σύνθετο φαινόμενο, όπου η βιολογική ευαλωτότητα συνδυάζεται με γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η αναγνώριση της σχέσης αυτής είναι σημαντική, ώστε να εντοπίζονται έγκαιρα τα παιδιά που ανήκουν σε ομάδα κινδύνου και να λαμβάνουν την απαραίτητη υποστήριξη. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να μετριάσει τις δυσκολίες και να ενισχύσει τη σχολική επιτυχία και την αυτοεκτίμηση των παιδιών, αποτρέποντας δευτερογενείς επιπτώσεις, όπως το άγχος και η χαμηλή αυτοεικόνα.