Το παρόν άρθρο, με τίτλο Βοηθώντας τα Παιδιά με ΑΓΔ να Μάθουν Νέες Λέξεις, θα παρουσιάσει τα ευρήματα μιας πρόσφατης συστηματικής ανασκόπησης στην οποία οι ερευνητές εξέτασαν τις διαθέσιμες μελέτες που στόχευαν στις λεξιλογικές δεξιότητες σε παιδιά με Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή (ΑΓΔ), προκειμένου να εντοπίσει και να περιγράψει τα βασικά χαρακτηριστικά της παρέμβασης.
Η Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή (ΑΓΔ) είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή η οποία συχνά χαρακτηρίζεται από λεξιλογικές δυσκολίες που οδηγούν σε ακαδημαϊκές και κοινωνικές προκλήσεις. Οι Ansari κ.ά (2025) διεξήχθησαν μια συστηματική ανασκόπηση ερευνών εκμάθησης λέξεων οι οποίες αφορούσαν παιδιά ηλικίας 5-11 ετών με ΑΓΔ.
- Οι ερευνητές συμπεριέλαβαν δεκαέξι σχετικές μελέτες.
- Οι παρεμβάσεις έτειναν να παρέχονται εξατομικευμένα στο σχολείο από λογοθεραπευτές.
- Η πιο συνηθισμένη δοκιμασία αξιολόγησης του αποτελέσματος της παρέμβασης ήταν οι εκφραστικές δοκιμασίες λέξεων-στόχων, όπως, επί παραδείγματι, ο κατονομασμός των εικόνων και οι ορισμοί λέξεων.
Για την καλύτερη σύνθεση και ανάλυση των ευρημάτων, οι μελέτες ταξινομήθηκαν σε τέσσερις τύπους παρέμβασης:
- παρεμβάσεις που επικεντρώνονταν ρητά στα φωνολογικά και σημασιολογικά χαρακτηριστικά των λέξεων για την υποστήριξη της μάθησης
- παρεμβάσεις που χρησιμοποιούσαν γραπτές ή/και λεκτικές ιστορίες με στόχο την εκμάθηση των λέξεων
- χρήση ιστοριών και συνδυασμός χρήσης φωνολογικών/σημασιολογικών προσεγγίσεων, &
- παρεμβάσεις που στόχευαν στην ορθογραφία για την υποστήριξη της εκμάθησης των λέξεων.
Ποια παρέμβαση είναι η πιο αποτελεσματική;
Η εφαρμογή ενός συνδυασμού φωνολογικών και σημασιολογικών στρατηγικών εκμάθησης λέξεων ήταν η παρέμβαση που αξιολογήθηκε συχνότερα, με τις περισσότερες από τις εξεταζόμενες μελέτες να έχουν έναν σχεδιασμό υψηλής ποιότητας και να καταδεικνύουν στατιστικά σημαντικό όφελος στο εκφραστικό λεξιλόγιο των παιδιών με ΑΓΔ.
Οι παρεμβάσεις οι οποίες στόχευαν ρητά στα φωνολογικά και τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά λέξεων έδειξαν στατιστικά σημαντικό όφελος στο εκφραστικό λεξιλόγιο των παιδιών με ΑΓΔ ηλικίας 5-11 ετών.
Οι έρευνες οι οποίες διερεύνησαν μόνο τις σημασιολογικές ή τις φωνολογικές προσεγγίσεις κατέδειξαν επίσης όφελος, αλλά με λιγότερη συνέπεια. Αυτά τα ευρήματα ευθυγραμμίζονται με το συνδετικό μοντέλο επεξεργασίας της γλώσσας και την πρόταση ότι οι δυσκολίες λεξιλογίου στα παιδιά με ΑΓΔ ενδέχεται να προέρχονται τόσο από την επεξεργασία του ήχου και του νοήματος, όσο και από τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους (Chiat, 2001).
- Η συμπερίληψη ιστοριών για την παροχή του συμφραζομένου κατά τη διάρκεια των φωνολογικών και σημασιολογικών παρεμβάσεων ήταν οφέλιμη, αν και οι ιστορίες από μόνες τους ήταν λιγότερο αποτελεσματικές.
- Η απόκριση στην παρέμβαση επηρεάστηκε από το γλωσσικό προφίλ των παιδιών. Για παράδειγμα, τα παιδιά με πιο σοβαρές γλωσσικές δυσκολίες ανταποκρίνονταν λιγότερο στα συμφραζόμενα κατά την ανάγνωση ιστοριών και αποσπούνταν περισσότερο από την εξωτερική μουσική κατά τη διάρκεια της εκμάθησης λέξεων που υποστηρίζεται από τα πολυμέσα.
Συστάσεις για μελλοντικές παρεμβάσεις
Τα παιδιά με ΑΓΔ χρειάζονται επαναλαμβανόμενες εκθέσεις στις λέξεις-στόχους κατά τη διάρκεια ενός συνδυασμού ρητής και άρρητης εκμάθησης λέξεων για να επιτύχουν σημαντικά οφέλη στο λεξιλόγιό τους.
- Επιλέξτε λέξεις που συνδέονται με τα ενδιαφέροντα, το πρόγραμμα σπουδών και την καθημερινή ρουτίνα των παιδιών, έτσι ώστε οι λέξεις να είναι χρήσιμες σε πολλαπλά περιβάλλοντα και με διάφορους συντρόφους επικοινωνίας.
- Χρησιμοποιήστε στρατηγικές που βασίζονται τόσο στον ήχο (φωνολογικές) όσο και στο νόημα (σημασιολογικές) των λέξεων.
- Η ομαδική εργασία έχει σημασία. Η συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών, των λογοθεραπευτών και των οικογενειών είναι απαραίτητη. Οι θεραπευτές, οι εκπαιδευτικοί και οι φροντιστές θα πρέπει να συνεργάζονται με τα παιδιά που έχουν ΑΓΔ για να εντοπίσουν τις πιο σχετικές λέξεις-στόχους.
- Επανάληψη, επανάληψη, επανάληψη. Οι πολλαπλές εκθέσεις σε διαφορετικά περιβάλλοντα κάνουν τις νέες λέξεις να μένουν. Οι ρητές φωνολογικο-σημασιολογικές στρατηγικές εκμάθησης λέξεων θα πρέπει να στοχεύουν τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε ομαδικό και στη συνέχεια να ενισχύονται, παρέχοντας συχνές ευκαιρίες για γενίκευση. Οι στρατηγικές γενίκευσης θα πρέπει να περιλαμβάνουν την έκθεση στις λέξεις σε αφηγήσεις συνομιλίας, την ενθάρρυνση της αυτο-ανάγνωσης και τις συνεχείς ευκαιρίες για τις ακούνε και να τις χρησιμοποιούν στο σπίτι και το σχολείο.
- Συνιστάται η χρήση πολυμέσων για την υποστήριξη των λεξιλογικών δεξιοτήτων, δηλαδή του ήχου, των εικόνων και των βίντεο. Η μέγιστη ευεργετική έκθεση θα ποικίλλει μεταξύ των παιδιών ανάλογα με τη σοβαρότητα των γλωσσικών δυσκολιών τους. Ωστόσο, η εκμάθηση λέξεων με πολυμέσα θα πρέπει να σχεδιάζεται προσεκτικά και να παρακολουθείται στενά, καθώς κάθε παιδί είναι πιθανό να ανταποκριθεί διαφορετικά ανάλογα με το γλωσσικό και μαθησιακό του προφίλ, καθώς και τις ατομικές του προτιμήσεις.
Βιβλιογραφία
Ansari, R., Chiat, S., Cartwright, M., & Herman, R. (2025). Vocabulary interventions for children with developmental language disorder: a systematic review. Frontiers in Psychology, 16, 1517311. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2025.1517311
Chiat, S. (2001). Mapping theories of developmental language impairment: Premises, predictions and evidence. Language and Cognitive Processes, 16(2–3), 113–142. https://doi.org/10.1080/01690960042000012
