Η εξαφάνιση των δεινοσαύρων δεν έχει σταματήσει να απασχολεί την επιστημονική κοινότητα η οποία ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με αυτό το μυστήριο. Η λάμψη των δεινοσαύρων φαίνεται ότι έσβησε πολύ απότομα και ήταν ένα απρόβλεπτο γεγονός για τον πλανήτη μας.
Η ανακάλυψη των απολιθωμάτων
Μόλις το 1842, ο ανατόμος Richard Owen ονόμασε «δεινόσαυρο» ένα νέο είδος απολιθωμένου σαυροειδούς ερπετού. Η λέξη έχει ελληνική προέλευση, δεινός και σαύρα, και σημαίνει «φοβερή σαύρα».
Το παράξενο απολιθωμένο πλάσμα βρέθηκε τυχαία σε πετρώματα της Αγγλίας. Από τότε η μελέτη των γιγαντιαίων αυτών οργανισμών ενθουσίασε τόσο τους επιστήμονες όσο και το ευρύ κοινό. Οι παλαιοντολόγοι έχουν εντοπίσει μέχρι σήμερα περισσότερα από 1.000 διαφορετικά είδη δεινοσαύρων.
Η κυριαρχία των δεινοσαύρων
Οι δεινόσαυροι φαίνεται ότι πρωτοεμφανίστηκαν πριν από 230 εκατομμύρια χρόνια. Για περισσότερο από 160 εκατομμύρια χρόνια κυριάρχησαν σε όλα τα οικοσυστήματα της Γης. Κατείχαν άλλωστε μια εκπληκτική ποικιλία μορφών και μεγάλη προσαρμοστικότητα.
Οι δεινόσαυροι εμφάνιζαν επίσης ποικιλία και στο μέγεθος των σωμάτων τους. Για παράδειγμα, η Anchiornis είχε διαστάσεις περιστεριού ενώ ο Αργεντινόσαυρος έφτανε τα 35 μέτρα σε μήκος και τους 100 τόνους σε βάρος.
Η συμπεριφορά των δεινοσαύρων μπορεί να παρομοιαστεί με αυτή των σημερινών θηλαστικών δεδομένου ότι πολλά είδη δημιουργούσαν πολυμελείς αγέλες. Άλλες συμπεριφορές ωστόσο είναι κοινές στους κροκόδειλους και τα πουλιά.
Η εξαφάνιση των δεινοσαύρων
Πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια, στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου, έλαβε χώρα μια από τις μεγαλύτερες μαζικές εξαφανίσεις στην ιστορία της Γης. Περισσότερο από το 80% της πανίδας εξαφανίστηκε. Οι δεινόσαυροι έγιναν παρελθόν σε ένα απειροελάχιστο κλάσμα γεωλογικού χρόνου. Αν και τα αίτια της εξαφάνισης των δεινοσαύρων παραμένουν αδιευκρίνιστα υπάρχουν κάποιες θεωρίες που έχουν επικρατήσει.
Επικρατέστερες θεωρίες για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων
1. Σύγκρουση με αστεροειδή
Μια σύγκρουση με αστεροειδή συνέβη πριν από περίπου 66 εκατομμύρια έτη. Σε στρώματα πετρωμάτων εκείνης της περιόδου, έχει καταγραφεί ανεξήγητη αύξηση επιπέδων ιριδίου. Το ιρίδιο ενώ είναι ένα στοιχείο ιδιαίτερα σπάνιο στη Γη βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στους αστεροειδείς.
Η επικρατούσα εξήγηση είναι ότι ένας αστεροειδής διαμέτρου 10 χιλιομέτρων έπεσε κοντά στη χερσόνησο Γιουκατάν στο Μεξικό και δημιούργησε κρατήρα διαμέτρου 170 χιλιομέτρων. Η εξαφάνιση των δεινοσαύρων ήταν ένα μόνο κομμάτι της μαζικής εξαφάνισης ειδών που έλαβε χώρα. Η έκρηξη οδήγησε στην εξόντωση των 3/4 όλης της ζωής στη Γη.
Αναφέρεται πως αν ο αστεροειδής είχε προσγειωθεί λίγα δευτερόλεπτα νωρίτερα ή αργότερα τότε η καταστροφή θα είχε πολύ μικρότερες διαστάσεις. Θα ήταν πιθανό να προσγειωθεί στον Ατλαντικό ή τον Ειρηνικό Ωκεανό. Ίσως δηλαδή οι δεινόσαυροι να επιβίωναν.
Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η σύγκρουση εξάλειψε τους οργανισμούς άμεσα λόγω του υψηλού ποσού θερμότητας που εκλύθηκε κατά την πρόσκρουση, αλλά και έμμεσα εξαιτίας της ψύξης που επήλθε όταν το υλικό από τον κρατήρα εκτινάχθηκε και αντανακλούσε τη θερμική ακτινοβολία του Ήλιου για μια μακρά περίοδο.
Η πρόσκρουση του αστεροειδούς ήταν σίγουρα καταστροφική αλλά η κλιματική αλλαγή που προκλήθηκε από αυτήν ήταν και η ουσιαστική αιτία της εξαφάνισης των δεινοσαύρων.
Ο κρατήρας που σχηματίστηκε, πλούσιος σε ενώσεις θείου, δημιούργησε στην ατμόσφαιρα νέφος σκόνης. Το νέφος σκόνης εμπόδιζε τις ηλιακές ακτίνες να φτάνουν στη Γη. Η φωτοσύνθεση σταμάτησε για πάνω από ένα χρόνο και συνεπώς επηρεάστηκε η βασική τροφή των φυτοφάγων δεινοσαύρων, και προφανώς διαταράχτηκε όλη η τροφική αλυσίδα. Όσοι δεινόσαυροι δεν πέθαναν από το νέφος, την πτώση βράχων ή τα παλιρροιακά κύματα που δημιουργήθηκαν εξαφανίστηκαν από την έλλειψη τροφής.
Όλο και πιο διαδεδομένη ωστόσο γίνεται η άποψη ότι οι δεινόσαυροι είχαν οδηγηθεί ήδη στην παρακμή πολύ νωρίτερα από την πτώση του αστεροειδούς. Η σύγκρουση τους εξαφάνισε εντελώς δίνοντας απλά τη χαριστική βολή. Οι δεινόσαυροι είχαν κατακτήσει τον πλανήτη, ήταν πολυάριθμοι και είχαν ήδη εξαντληθεί οι πόροι που τους συντηρούσαν.
Εκατομμύρια χρόνια μετά η ζωή στη Γη ανέκαμψε. Η κυριαρχία των δεινοσαύρων όμως ανήκε στο παρελθόν ενώ τα θηλαστικά πλέον είχαν αρχίσει να επικρατούν.
2. Ηφαιστειακή έκρηξη
Μια τεράστια ηφαιστειακή έκρηξη έλαβε χώρα στην περιοχή της Ινδίας την ίδια εποχή. Σκόνη και αέρια περιόρισαν την είσοδο των ηλιακών ακτίνων στη Γη και συνέβαλαν σε έντονο φαινόμενο θερμοκηπίου. Οι μαζικές ηφαιστειακές εκρήξεις απελευθέρωσαν αέρια τα οποία συνέβαλαν στην αλλαγή του κλίματος. Το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο παγίδευαν όλο και περισσότερο την ηλιακή ενέργεια στη Γη και η θερμοκρασία αυξανόταν.
Η φωτοσύνθεση διακόπηκε και επηρέασε τα τροφικά πλέγματα, ενώ ταυτόχρονα, τα αποθέματα οξυγόνου στους ωκεανούς μειώθηκαν ραγδαία, καθώς το φυτοπλαγκτόν δεν μπορούσε να απορροφήσει ηλιακή ενέργεια. Το οξυγόνο μειώθηκε και στην ατμόσφαιρα.
Εικάζεται ότι οι δεινόσαυροι είχαν αναπνευστικά συστήματα όμοια με εκείνα των σύγχρονων πτηνών. Δεδομένης της γενικευμένης έλλειψης οξυγόνου από την μια και των μεγάλων απαιτήσεων που είχαν οι δεινόσαυροι για οξυγόνο, η αναπνοή τους επιβραδύνθηκε σημαντικά, γεγονός που κατέστησε δύσκολο να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες.
Κάποιοι ερευνητές συνδυάζουν την ηφαιστειακή έκρηξη με τη σύγκρουση αστεροειδούς. Η απελευθέρωση αερίων του θερμοκηπίου ουσιαστικά εξασθένισε όλα τα οικοσυστήματα του πλανήτη με αποτέλεσμα οι δεινόσαυροι να εξαφανιστούν γρηγορότερα μετά την πρόσκρουση του αστεροειδούς.
3. Τύφλωση
Η συγκεκριμένη θεωρία για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων ουσιαστικά συνδυάζει τις δύο παραπάνω αλλά προτείνει διαφορετική έκβαση. Θεωρείται πολύ σύγχρονη και πιθανή θεωρία.
Βροχή αστεροειδών ενεργοποίησε αλυσιδωτή ηφαιστειακή δραστηριότητα κι έτσι τα εκπεμπόμενα αέρια αλλοίωσαν την ατμοσφαιρική σύσταση. Η φωτοσύνθεση περιορίστηκε και τα πιο μεγαλόσωμα ζώα, όπως οι δεινόσαυροι, δέχτηκαν προφανώς τις πιο έντονες συνέπειες.
Η μεταβολή της σύστασης της ατμόσφαιρας επέτρεψε την είσοδο μεγαλύτερης ποσότητας υπεριώδους ακτινοβολίας από το συνηθισμένο. Η αυξημένη υπεριώδης ακτινοβολία προκάλεσε προβλήματα στην όραση των δεινοσαύρων. Ουσιαστικά έπαθαν καταρράκτη και τυφλώθηκαν. Ανίκανοι πλέον να εντοπίσουν την απαραίτητη τροφή, που έτσι κι αλλιώς είχε μειωθεί, πέθαναν. Οι πιο μικρόσωμοι δεινόσαυροι επιβίωσαν για περισσότερο χρονικό διάστημα αλλά εν τέλει δεν κατάφεραν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
4. Βομβαρδισμός κομητών
Αυτή η θεωρία προτείνει ότι ένα ρεύμα πυρήνων κομητών ξέφυγε από το Νέφος του Όορτ λόγω της βαρυτικής διάσπασης ενός αστέρα. Αυτό το υλικό συγκρούστηκε έπειτα με τη Γη προκαλώντας την εξαφάνιση διάφορων ειδών όπως και δεινοσαύρων. Στη συνέχεια ακολούθησε ξαφνική πτώση θερμοκρασίας και κλιματική αλλαγή.
5. Τροφική δηλητηρίαση
Είναι πιθανό οι δεινόσαυροι να εξαφανίστηκαν λόγω…τροφικής δηλητηρίασης. Πιο συγκεκριμένα, ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα αγγειόσπερμα φυτά προκαλούσαν δηλητηρίαση στους φυτοφάγους δεινοσαύρους. Φαίνεται ότι οι φυτοφάγοι δεινόσαυροι δεν πρόλαβαν να εξελιχθούν και να αναπτύξουν αμυντικούς μηχανισμούς για να καταναλώνουν τα αγγειόσπερμα δίχως παρενέργειες ή έστω για να τα αποφεύγουν. Εξαιτίας της τροφικής αλυσίδας επηρεάστηκαν και οι σαρκοφάγοι δεινόσαυροι.
Κι όμως δεν εξαφανίστηκαν όλοι οι δεινόσαυροι
Ο αρχαιοπτέρυξ είναι το μεταβατικό απολίθωμα που συνδέει τους δεινόσαυρους με τα πτηνά. Πρόκειται για το πιο πρωτόγονο γένος πτηνών που είναι γνωστό έως σήμερα.
Τα σημερινά πτηνά είναι έτσι οι άμεσοι απόγονοι των δεινοσαύρων. Ουσιαστικά είναι η μόνη ομάδα δεινοσαύρων που κατάφερε να επιβιώσει.
Συνεπώς και στη σημερινή εποχή κάποιοι…δεινόσαυροι κυκλοφορούν ανάμεσα μας θα λέγαμε!
Σχετικά βίντεο:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο
- https://www.nationalgeographic.com/science/prehistoric-world/dinosaur-extinction/
- https://www.history.com/topics/pre-history/why-did-the-dinosaurs-die-out-1
- https://www.sciencenewsforstudents.org/article/dinosaurs-extinction-asteroid-eruptions-doom
- https://www.bbc.com/news/science-environment-51150001
- https://www.nhm.ac.uk/discover/dinosaur-extinction.html
- https://www.eef.edu.gr/media/2241/o-thanatos-ton-deinosayron-afi-gisi.pdf
- https://opencourses.uoa.gr/modules/document/file.php/BIOL1/%CE%94%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%20%CF%80%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CF%84%CE%BF/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B4%CF%8C%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/PDF/%CE%A0%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%BB%CE%B7%CF%82/%CE%95%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%202%CE%B7.%20%CE%95%CF%81%CF%80%CE%B5%CF%84%CE%AC.pdf
- https://www.in.gr/2003/09/16/health/health-news/zwi-xwris-ozon/
- wikipedia.org/wiki/Δεινόσαυροι
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%81%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82
- https://www.iefimerida.gr/news/337642/bbc-giati-oi-deinosayroi-tha-zoysan-akomi-ki-ohi-emeis-o-asteroeidis-eihe-pesei-30-deyt
- https://www.cnn.gr/news/kosmos/story/204332/giati-exafanistikan-oi-deinosayroi-nea-ereyna-deinei-oristiki-apantisi
- https://sputniknews.gr/texnologia/202003246817329-ereunites-aneptyxan-nea-theoria-gia-tin-exafanisi-ton-deinosauron/
- https://www.tovima.gr/2018/04/10/science/nea-thewria-ypostirizei-oti-oi-deinosayroi-pethanan-apo-trofiki-dilitiriasi/
- https://www.huffingtonpost.gr/entry/ti-seneve-ten-emera-poe-epese-ste-ye-o-meteorites-o-opoios-exafanise-toes-deinosaeroes_gr_5d7785a8e4b0645135749e43
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CF%80%CF%84%CE%AD%CF%81%CF%85%CE%BE
