Οι χειμερινές εκπτώσεις φτάνουν σιγά σιγά στο τέλος τους και οι καταναλωτές για άλλη μια φορά εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρον τη γρήγορη μόδα και τις χαμηλές της τιμές ώστε να ανανεώσουν τις ντουλάπες. Οι πολύχρωμες επιγραφές με τις ακαταμάχητες προσφορές αποτελούν σαφέστατα πόλο έλξης, αλλά ποιο είναι το πραγματικό κόστος πίσω από αυτή την υπέρμετρη προσφορά ενδυμάτων;
Γρήγορη μόδα, δηλαδή;
Η «γρήγορη μόδα» (fast fashion) είναι όρος που χρησιμοποιείται ευρέως από τους εμπόρους ρούχων για να περιγράψει συλλογές ενδυμάτων εμπνευσμένες από τις συνεχώς εναλλασσόμενες επιτάσεις της μόδας. Με άλλα λόγια, είναι η τακτική των καταστημάτων να αλλάζουν τις συλλογές τους ανά τακτά χρονικά διαστήματα (Άνοιξη/Καλοκαίρι, Φθινόπωρο/Χειμώνας ή, στην περίπτωση των καταστημάτων-αλυσίδες, κάθε μήνα ή και βδομάδα) ώστε να συμβαδίζουν με τις τρέχουσες στιλιστικές τάσεις που ορίζουν οι celebrities του διεθνούς τζετ-σετ ή οι πασαρέλες μεγάλων οίκων μόδας του εξωτερικού. Λαμβάνοντας υπόψιν και τις χαμηλές τιμές, η γρήγορη μόδα λειτουργεί ως το απόλυτο δέλεαρ για τον καταναλωτή.
Η ρίζα του προβλήματος
Η βιομηχανία ένδυσης αντιπροσωπεύει το 10% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και κατέχει τη δεύτερη θέση στη λίστα των διεθνών ρύπων, αμέσως μετά το πετρέλαιο. Η γρήγορη μόδα επικεντρώνεται στην ταχύτητα και το χαμηλό κόστος. Επομένως, πολλά στάδια παραγωγής που κρίνονται απαραίτητα ώστε τόσο η διαδικασία όσο και το αποτέλεσμα να είναι περιβαλλοντικά ορθά, θυσιάζονται στο βωμό του εύκολου χρήματος. Η χρήση τοξικών χημικών ουσιών, η ρύπανση των υδάτων και η αύξηση των επιπέδων των απορριμμάτων από υφάσματα αποτελούν μόνο ένα μικρό δείγμα της τεράστιας ζημίας που βαραίνει τον πλανήτη.
Ως βασικό εργαλείο της γρήγορης μόδας χρησιμοποιείται ο πολυεστέρας, λόγω του χαμηλού κόστους και της πολυλειτουργικότητας του. Κατασκευασμένος από έναν μη ανανεώσιμο πόρο υψηλής έντασης άνθρακα, το πετρέλαιο, ο πολυεστέρας, όχι μόνο επηρεάζει καταστροφικά το περιβάλλον κατά την παραγωγή του, αλλά το ύφασμα που προκύπτει είναι επίσης μη βιοαποικοδομήσιμο, με αποτέλεσμα όταν καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων να χρειάζονται πάνω από 200 χρόνια για να αποσυντεθεί.
Τα ρούχα από πολυεστέρα, κατά την πλύση τους σε οικιακά πλυντήρια, αποβάλλουν μικροΐνες, οι οποίες προστίθενται στα αυξανόμενα επίπεδα πλαστικού στους ωκεανούς. Μέσα από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων διοχετεύονται στις πλωτές οδούς και, επειδή δεν βιοδιασπόνται, αποτελούν σοβαρή απειλή για την υδρόβια ζωή. Μελέτες έχουν σημειώσει αύξηση της θνησιμότητας ψαριών και θαλάσσιων οργανισμών από την κατανάλωση μικροϊνών αλλά και τις αρνητικές τους επιδράσεις στον άνθρωπο, καθώς μέσω της τροφικής αλυσίδας τα επιβλαβή αυτά πλαστικά καταλήγουν στο πιάτο του.
Τα ζωντανά χρώματα, οι εκτυπώσεις και το φινίρισμα των υφασμάτων είναι ελκυστικά χαρακτηριστικά των ενδυμάτων μόδας, αλλά πολλά από αυτά επιτυγχάνονται με τοξικές χημικές ουσίες. Η βαφή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων είναι η δεύτερη μεγαλύτερη αιτία ρύπανσης καθαρού νερού παγκοσμίως, μετά τη γεωργία. Η εκστρατεία Detox της Greenpeace ασκεί από το 2013 πιέσεις στις μάρκες μόδας να αναλάβουν δράση για την απομάκρυνση τοξικών χημικών ουσιών από τις αλυσίδες εφοδιασμού τους, αφού διενέργησε έλεγχο σε μια πληθώρα προϊόντων από επώνυμες αλυσίδες ρούχων και επιβεβαίωσε την παρουσία επικίνδυνων χημικών κατά την παραγωγή τους.
Φως στην άκρη του τούνελ;
Με τη βιομηχανία μόδας να βρίσκεται συνεχώς στο προσκήνιο, όλο και μεγαλύτερη μερίδα ανθρώπων αντιδρά πλέον στα ανορθόδοξα μέσα και στις δυσμενείς πρακτικές της σύγχρονης παραγωγής ενδυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και της γρήγορης μόδας. To Netflix, με το συνταρακτικό ντοκιμαντέρ True Cost (2015) έριξε φως στις αθέατες πλευρές της βιομηχανίας ενδυμάτων, τονίζοντας το μεγάλο αντίκτυπο της γρήγορης μόδας στο περιβάλλον. Επιπλέον, περισσότερες μάρκες ενδυμάτων ανακοίνωσαν τη δέσμευσή τους να υιοθετήσουν πιο φιλικές προς το περιβάλλον επιχειρηματικές πρακτικές για να κρατήσουν τους πελάτες τους. Η H&M δεσμεύτηκε να είναι 100% βιώσιμη μέχρι το 2040, αλλάζοντας τα είδη των υφασμάτων της, ενώ η Levi’s έθεσε ως στόχο να μειώσει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού της κατά 40%.
Εκτός, όμως, από τα δημοφιλή εμπορικά καταστήματα και οι ίδιοι οι καταναλωτές μπορούν να μειώσουν το περιβαλλοντικό κόστος της γρήγορης μόδας, επιλέγοντας ενδύματα φιλικά προς το περιβάλλον αλλά κυρίως διατηρώντας τα ρούχα τους σε χρήση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και αγοράζοντας όσο το δυνατόν λιγότερα νέα πράγματα. Ας σταματήσει πλέον η ντουλάπα μας να τροφοδοτεί τα νεκροταφεία ρούχων σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης.
