Είναι ευρέως γνωστό και αποδεδειγμένο μέσα από επιστημονικές έρευνες ότι δεν μαθαίνουν όλοι οι μαθητές με τον ίδιο τρόπο. Διαφορετικές διδακτικοί μέθοδοι έχουν διαφορετικό αποτέλεσμα στον κάθε μαθητή. Προκειμένου η διδασκαλία να είναι αποτελεσματική, είναι σημαντικό ο εκπαιδευτικός να διερευνά το μαθησιακό στιλ των μαθητών του και να αξιολογεί το κατά πόσο οι μεθοδολογικές του επιλογές είναι συμβατές με αυτό.
Θεωρία πολλαπλών νοημοσυνών:
Κεντρικό στοιχείο της συγκεκριμένης θεωρίας είναι ότι οι άνθρωποι εμφανίζουν νοήμονα συμπεριφορά με πολλούς διαφορετικούς τρόπους σε ποικίλες περιστάσεις. Επομένως, η πεποίθηση ότι η νοημοσύνη μπορεί να μετρηθεί με ένα συγκεκριμένο είδος δοκιμασιών (π.χ. IQ Test) και να αποτυπωθεί μονοδιάστατα ως σκορ δεν μπορεί παρά να είναι λανθασμένη. Η νοημοσύνη πρέπει να νοείται ως «ένα σύνολο σχετικά ανεξάρτητων, αλλά συνεργαζόμενων γνωστικών ιδιοτήτων με διακριτά χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν σε κάθε άτομο ένα μοναδικό προφίλ δυνατοτήτων και αδυναμιών, το οποίο δεν αποτυπώνεται ποσοτικά, αλλά αποδίδεται με ποιοτικούς όρους ύστερα από παρατήρηση» (Αγαλιώτης, 2011, σ. 133). Ο Howart Garder, ο οποίος είναι ο εισηγητής της θεωρίας των πολλαπλών νοημοσυνών κάνει λόγο για εννιά νοημοσύνες. Οκτώ από αυτές έχουν τη μεγαλύτερη τεκμηρίωση και εφαρμογή στο χώρο του σχολείου:
- Λεκτική/ γλωσσική νοημοσύνη: Ικανότητα χειρισμού λέξεων και γλωσσικών δομών σε ποικιλία περιστάσεων
- Λογικο- μαθηματική νοημοσύνη: Κατανόηση αφηρημένων εννοιών, εύρεση αιτίου – αποτελέσματος, έλεγχος υποθέσεων
- Χωρική νοημοσύνη: Ικανότητα αντίληψης διαστάσεων του χώρου, προσανατολισμός, έκφραση ιδεών μέσω γραφημάτων
- Σωματική- κιναισθητική νοημοσύνη: Ικανότητα επεξεργασίας απτικών πληροφοριών, έκφραση μέσω κινήσεων και εκτέλεση εξειδικευμένων σωματικών κινήσεων
- Μουσική νοημοσύνη: Ικανότητα αντίληψης και παραγωγής μελωδίας, ευαισθησία σε μη λεκτικούς ήχους
- Διαπροσωπική νοημοσύνη: Ικανότητα αλληλεπίδρασης με άλλους ανθρώπους σε διάφορες περιστάσεις, αντίληψη συναισθημάτων και αιτιολόγηση των συμπεριφορών των άλλων
- Ενδοπροσωπική νοημοσύνη: Κατανόηση του εαυτού, των συναισθημάτων και των κινήτρων
- Φυσιοκρατική νοημοσύνη: Έντονο ενδιαφέρον και ευαισθησία για τη φύση
Σε πρακτικό επίπεδο, οι πολλαπλές νοημοσύνες επηρεάζουν καθημερινά τη διδακτική πράξη. Ο τρόπος που ο εκπαιδευτικός και οι μαθητές επιλέγουν να παίρνουν και να δίνουν πληροφορίες, να θέτουν ερωτήσεις και απαντήσεις, να αντιμετωπίζουν προβλήματα σχετίζεται με το είδος της νοημοσύνης που έχουν ανεπτυγμένο. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις τα προγράμματα σπουδών κατευθύνουν εκπαιδευτικούς και μαθητές να συνάδουν με τον τρόπο επεξεργασίας πληροφοριών της γλωσσικής και της λογικο- μαθηματικής νοημοσύνης.
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού για μια αποτελεσματικότερη διδασκαλία
Οι πολλαπλές νοημοσύνες δεν νοούνται ως ξεχωριστές και μονοδιάστατες. Αντίθετα, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και επηρεάζουν η μία την άλλη. Πρέπει να σημειωθεί πως οι περισσότεροι μαθητές έχουν επαρκώς ανεπτυγμένες όλες τις νοημοσύνες και έτσι είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν σε πληθώρα διδακτικών μεθόδων. Ωστόσο, υπάρχουν και εκείνοι που έχουν εξειδικευμένες ανάγκες και δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν με την ίδια ευκολία σε όλα τα διδακτικά περιβάλλοντα. Στην περίπτωση αυτή, ο εκπαιδευτικός οφείλει να παρατηρήσει και να καταγράψει με ποιους τρόπους ο μαθητής πετυχαίνει υψηλότερη απόδοση. Σημαντικό είναι, επίσης, ο εκπαιδευτικός να έχει επίγνωση του δικού του προφίλ νοημοσυνών, ώστε να αντιληφθεί πως ο ίδιος επιλέγει και χρησιμοποιεί συγκεκριμένες μεθόδους και τεχνικές διδασκαλίας. Προκειμένου να ανακαλύψει το στιλ των μαθητών, οφείλει να είναι καλός παρατηρητής, να εφαρμόζει διαφορετικές τεχνικές που ανταποκρίνονται σε όλα τα στιλ νοημοσύνης και να ζητά πληροφορίες από άλλους ανθρώπους (γονείς, πρώην εκπαιδευτικούς του μαθητή), οι οποίοι γνωρίζουν καλά το μαθητή και τις προτιμήσεις του. Τέλος, υπάρχουν διάφοροι κατάλογοι χαρακτηριστικών για τη σκιαγράφηση του προφίλ νοημοσύνης, τους οποίους ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει για τον ίδιο και τους μαθητές του, ώστε να καταγράψει το προφίλ τους.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Αγαλιώτης, Ι. (2011). Εκπαιδευτική αξιολόγηση μαθητών με δυσκολίες μάθησης και προσαρμογής. Το Αξιολογικό Σύστημα Μαθησιακών Αναγκών. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.
