Η καταστροφή των βιβλίων από τους μαθητές είναι ένα πολύ συχνό φαινόμενο, ένα «έθιμο» που παρατηρούμε προβληματισμένοι να συμβαίνει στα προαύλια των σχολείων, κυρίως τις τελευταίες μέρες του σχολικού έτους. Τα βιβλία της χρονιάς που πέρασε «ρίχνονται στην πυρά», σε μια πραγματικά ιδιότυπη και “αταίριαστη” γιορτή.
Τι συμβολίζει όμως η καταστροφή των βιβλίων;
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η καταστροφή των βιβλίων από τους μαθητές συνιστά μια έκφραση βιαιότητας, έναν βανδαλισμό με στόχο τον κινητήριο μοχλό της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Έχει, όμως, ενδιαφέρον να εξετάσουμε αυτήν την συμπεριφορά των μαθητών αφού πρώτα αφουγκραστούμε και εντοπίσουμε μερικές βασικές παραμέτρους. Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι δεν είναι τίποτα άλλο από μια κραυγαλέα διαμαρτυρία για ένα εκπαιδευτικό σύστημα που νοσεί σε πολλά σημεία.
Αρχικά, το βιβλίο είναι συνυφασμένο στο μυαλό των μαθητών με την καταπίεση και τις πολλαπλές εκπαιδευτικές υποχρεώσεις. Επομένως, η καταστροφή των βιβλίων αποκτά μια διάσταση συμβολική, έχει γι’ αυτούς χαρακτήρα απελευθερωτικό και λυτρωτικό. Ας παραδεχτούμε, επίσης, ότι τα σχολικά εγχειρίδια τόσο από άποψη εμφάνισης όσο και περιεχομένου, δυστυχώς, λειτουργούν απωθητικά για τους μαθητές. Οι μαθητές έρχονται αντιμέτωποι με εκτυπώσεις κακής ποιότητας, με περιεχόμενο ασαφές, δυσνόητο, συχνά ανεπίκαιρο και παρωχημένο, ανιαρό, μονόπλευρα προσανατολισμένο, αδιάφορο, με μια γλώσσα «ξύλινη» και άκαμπτη, ξένη προς αυτούς, χωρίς αισθητικές αναζητήσεις και προκλήσεις. Λείπει από τα βιβλία η πνοή, η φαντασία και το ερέθισμα για γόνιμο και δημιουργικό προβληματισμό πάνω σε θέματα πολιτιστικά, κοινωνικά, επιστημονικά.
Η καταστροφή των βιβλίων οφείλεται, ακόμη, στον προσανατολισμό της εκπαίδευσης στην εποχή μας. Η μελέτη, δηλαδή, αντιμετωπίζεται χρησιμοθηρικά, βαθμοθηρικά. Ο στόχος για τους μαθητές δεν είναι η απόκτηση γνώσεων αλλά η επιτυχία που σχετίζεται φυσικά με της εισαγωγή τους σε ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα. Έτσι θα πετύχουν επαγγελματική κατοχύρωση και κοινωνική καταξίωση. Το εκπαιδευτικό σύστημα όπως είναι οργανωμένο ζητάει, ή μάλλον απαιτεί, από τους μαθητές να ψιττακίζουν νοήματα που συχνά δεν καταλαβαίνουν, στερώντας τους την δυνατότητα να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη, να απελευθερωθούν πνευματικά.
Τέλος, παρατηρούμε να συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό μια αλλαγή στις πολιτισμικές συνθήκες, γεγονός που συνεπικουρεί στην καταστροφή των βιβλίων από τους μαθητές. Η δύναμη του θεάματος και της εικόνας έχουν κυριολεκτικά διαρρήξει την σχέση των παιδιών με το διάβασμα γενικώς. Η εποχή μας στερείται πνευματικότητας και οι νέοι επιλέγουν πια να διασκεδάζουν στον ελεύθερο χρόνο τους παρακολουθώντας τηλεόραση, σερφάροντας στο γοητευτικό και φαντασμαγορικό διαδίκτυο και έχοντας συνεχώς στα χέρια τους το «έξυπνο» κινητό τους τηλέφωνο, ως προέκταση του χεριού τους αλλά και … φυλακή του μυαλού τους.
Δεν πρέπει να μας παραξενεύει, επομένως, το γεγονός ότι η λήξη της σχολικής χρονιάς σηματοδοτεί την λήξη μιας διαδικασίας καταναγκασμού για τους μαθητές.
Τι μπορούμε και πρέπει να κάνουμε
Οφείλουμε όλοι μας ως εκπαιδευτικοί, ως γονείς, ως άνθρωποι του πνεύματος να βοηθήσουμε να σταματήσει αυτήν η «θλιβερή» μόδα της καταστροφής των βιβλίων στις σχολικές αυλές και τους δρόμους. Ας προσπαθήσουμε να καλλιεργήσουμε στα παιδιά την αγάπη για το διάβασμα και τον σεβασμό στο βιβλίο από την πρώιμη ηλικία. Επιβάλλεται να εκσυγχρονίσουμε τα σχολεία μας, να ενσωματώσουμε άφοβα τις νέες τεχνολογίες, να μην φοβόμαστε την κατάρτιση και την εξέλιξη.
Το βιβλίο σίγουρα δεν αποτελεί απειλή. Αποτελεί μια υπερατομική αξία, την έκφραση του συλλογικού πνεύματος. Είναι ένα καταφύγιο για πολλούς και μια αστείρευτη πηγή γνώσης για όλους, ένα μέσο επιστημονικής συγκρότησης, ένας δίαυλος για την πολιτιστική εξέλιξη του ανθρώπου σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του.
Πηγές:
Νίκου Ξυδάκη (2009): Γιατί καίτε αυτά τα βιβλία; Ανακτήθηκε από https://www.kathimerini.gr/opinion/714519/giati-kaite-ayta-ta-vivlia/ (τελευταία πρόσβαση 30/11/23)
