,
H Πρωτο-βιομηχάνιση και τα εργοστάσια στην Ευρώπη τον 16ο, 17ο και 18ο αιώνα
Ένα αρκετά μεγάλο μέρος του πληθυσμού στην Ευρώπη που διέμενε στην ύπαιθρο, ασχολούταν κατά κύριο λόγο με τη καλλιέργεια και την συλλογή πρώτων υλών και συγκομιδής. Χαρακτηριστικά έντονη ήταν η καλλιέργεια της ελιάς, του κρασιού, του λιναριού καθώς και η κτηνοτροφία. Ωστόσο αρκετά υψηλή ήταν και η παραγωγή μεταξιού η οποία ξεκίνησε και εξελίχθηκε σε καθαρά γυναικεία υπόθεση, αφού οι γυναίκες της ιταλικής και οθωμανικής υπαίθρου, συνέλεγαν φύλλα μουριάς, φρόντιζαν τους μεταξοσκώληκες και επεξεργάζονταν αργότερα τα κουκούλια για την παραγωγή μεταξωτού νήματος. ‘Ηταν μία αρκετά δύσκολη δουλειά που απαιτούσε συγκέντρωση και υπευθυνότητα και για αυτό οι γυναίκες θεωρούνταν οι πλέον καταλληλότερες για δουλειές σαν και αυτή, καθώς επίσης ήταν οι μόνες που δέχονταν να εργαστούν για αρκετά πενιχρή αμοιβή προκειμένου να βγάλουν εις πέρας αυτό το φόρτο εργασίας.
Οι απαρχές της πρωτο-βιομηχάνισης
Αντίστοιχα οι γαιοκτήμονες που ήταν πλούσιοι και ευκατάστατοι προσελάμβαναν εργάτες, με τους οποίους υπέγραφαν “συμβόλαιο” ασφάλειας και τους παρείχαν στέγη, μισθό, τροφή και είδη πρώτης ανάγκης για να μπορούν να παρέχουν τα απαραίτητα στα παιδιά τους. Με τον καιρό αναπτύχθηκε έντονα ο θεσμός της οικοτεχνίας. Αρκετές ήταν οι οικογένειες οι οποίες κατά μία έννοια ίδρυαν την δική τους επιχείρηση η οποία φυσικά απασχολούσε σχεδόν όλα τα μέλη της εκάστοτε οικογένειας. Η αυξημένη ζήτηση των υφασμάτων που άρχισε να παρατηρείται με την εργασία των γυναικών στην οικοτεχνία, οδήγησε τόσο γυναίκες όσο και άνδρες να γνέθουν στο σπίτι προκειμένου να βγει η παραγωγή. Βόρεια Γαλλία, Αγγλία, Βέλγιο και Ολλανδία άρχισαν να εξειδικεύονται στην κλωστοϋφαντουργία που εκείνη την περίοδο ήταν η πρώτη και κυρίαρχη στο εμπόριο, και στις οικονομικές συναλλαγές αφού το μετάξι χρησιμοποιούνταν κυρίως για τις γυναίκες των ελίτ, ραμμένο σε ακριβά φορέματα. Η εργασία των γυναικών σε μικρές οικοτεχνίες, γέννησε μία πρώιμη μορφή προλεταριοποίησης, αφού όμως πάλι δύσκολα έβγαζαν τα προς το ζην για να θρέψουν τα παιδιά τους. Οι οικοτεχνίες, ήταν η λεγόμενη πρωτο-βιομηχάνιση, και οι πρωτεργάτες των μετέπειτα εργοστασίων που ξέσπασαν με την βιομηχανική επανάσταση στην Αγγλία.
Πρωτο-βιομηχάνιση και κοινωνικοί αγώνες
Παρότι η κλωστοϋφαντουργία αποτέλεσε σταθμό για την εισαγωγή των γυναικών στην αγορά εργασίας, αυτό δεν άλλαξε την θέση τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι αφού και πάλι οι μισθοί τους ήταν λιγότεροι των ανδρών και σαφέστατα την τελευταία λέξη στην διαχείρηση του μισθού τους είχαν οι άντρες τους. Αυτό ήταν που οδήγησε και κάποιες ανύπαντρες γυναίκες να ζουν μαζί, να έχουν κοινό ταμείο έτσι ώστε να διαχειρίζονται ανεξάρτητα τα χρήματα τους, και να μην λογοδοτούν σε κάποιον ξένο. Όσο αυξάνονταν ο πληθυσμός, αυξανόταν και το εργατικό προσωπικό, γεγονός που οδήγησε στην δημιουργία των εργοστασίων(manufactories), όπου οι εργάτες χρησιμοποιούσαν εργαλεία και μηχανές, που φυσικά ανήκαν στον εργοδότη, και πληρώνονταν με το κομμάτι. Οι εργοδότες προτιμούσαν στα εργοστάσια να προσλαμβάνουν γυναίκες, αφού πληρώνονταν λιγότερο και χωρίς αντιρρήσεις. Κάπως έτσι συνδέεται η πρωτο-βιομηχάνιση με το φεμινιστικό κίνημα.
Κοινώς πολλοί ιστορικοί που εισήγαγαν τον όρο πρώτο-βιομηχάνιση τη θεωρούν ένα ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ της ανεξάρτητης παραγωγής από τις συντεχνίες-που απαρτίζονταν κυρίως από άντρες και κυριάρχησαν επίσης στο εμπόριο- και των μηχανοποιημένων εργοστασίων που έπλασε η Βιομηχανική Επανάσταση. Μετέπειτα και οι συντεχνίες συνέβαλλαν στην αύξηση της παραγωγής και του κεφάλαιου της εκάστοτε χώρας, ενώ τον 18ο αι. ο Ζαν Μπατιστ Κολμπέρ εξέδωσε σειρά υπουργικών απόφασεων που καθόριζε την τιμή των προϊόντων ενώ έδωσε και το πράσινο φως για να ιδρυθεί και γυναικεία συντεχνία μοδιστρών στο Παρίσι, βήμα πρωτοπόρο για τα τότε δεδομένα της εποχής που τους επέτρεπε να ανέβουν ένα σκαλί στα δημόσια δρώμενα της κοινωνίας. Συνοψίζοντας, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες που αποτέλεσαν το εργατικό προσωπικό των πρώιμων εργοστασίων της εποχής, συνέβαλλαν ώστε να γνωρίσει ο ύστερος Μεσαίωνας μία τεράστια οικονομική ευημερία χάρι στην εισαγωγή και εξαγωγή υφάσματος που απέφερε τεράστια ζήτηση στις τοπικές κοινότητες, και θέσπισε τον θεσμό του εργατικού δυναμικού και του προλεταριάτου στην καπιταλιστικά αναπτυσσόμενη Ευρώπη του κεφαλαίου και των μέσων παραγωγής.
ΠΗΓΕΣ
Wiesner-Hanks, Merry E., Πρώιμη Νεότερη Ευρώπη 1450-1789, Εκδόσεις Ξιφαράς, Αθήνα 2008.
