Την περίοδο που ο Μοχάμεν Νταούντ Χαν διετελούσε πρωθυπουργός, το κόμμα των μαρξιστών λενινιστών του Αφγανιστάν, αύξησε τη δύναμη του.
Το, κάποτε παράνομο, Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα του Αφγανιστάν αποτελούταν από δύο πτέρυγες, Τη Χαλκ και την Παρτσάμ, οι οποίες απευθύνονταν σε διαφορετικά κοινωνικά στρώματα. Η Παρτσάμ απευθυνόταν σε μια εθνική αστική τάξη, διανοούμενους και στρατιωτικούς, που πρέσβευαν μια μετριοπαθή αλλαγή της κοινωνίας προς το σοσιαλιστικότερο και ορθότερη αναδιανομή του πλούτου, χωρίς να θιγούν βαθιά ριζωμένα πολιτισμικά χαρακτηριστικά της αφγανικής κοινωνίας. Από την άλλη η Χαλκ, σε μια συμμαχία αγροτών και εργατών, έχοντας πιο ριζοσπαστικό κομμουνιστικό πρόγραμμα. H Χαλκ είχε επικεφαλής τον Νουρ Μουχαμάντ Ταρακί και η Παρτσάμ τον Μπαμπράκ Καρμάλ.
Ο προηγούμενος πρωθυπουργός, Μοχάμεντ Νταούντ Χαν, κατέλαβε την εξουσία από τη διεφθαρμένη και αδύναμη οικονομικά βασιλική κυβέρνηση, με μία, σχεδόν, αναίμακτη εξέγερση στις 17 Ιουλίου του 1973. Ωστόσο, οι προσπάθειες του για οικονομική και κοινωνική ανάκαμψη στάθηκαν άκαρπες.
Ο στρατός του Αφγανιστάν έβλεπε ευνοϊκά το Κόμμα των Μαρξιστών. Έτσι, στις 27 Απριλίου 1978, σε συνεργασία μαζί τους ανέτρεψε και εκτέλεσε τον πρωθυπουργό Νταούντ Χαν και μέλη της οικογένειάς του. Ο Ταρακί έγινε Πρόεδρος του Επαναστατικού Συμβουλίου και πρωθυπουργός της νεοσύστατης Δημοκρατίας του Αφγανιστάν.
Το 1978, κομμουνιστές πραξικοπηματίες ανέλαβαν της εξουσία στο Αφγανιστάν. Αμέσως, επέβαλαν τεράστιες κοινωνικές αλλά και πολιτικές μεταρρυθμίσεις.
Το κυβερνών κόμμα, κατά τους πρώτους δεκαοκτώ μήνες της θητείας του, εφάρμοσε ένα πρόγραμμα διακυβέρνησης σοβιετικού τύπου. Αναδιανομή γης, οι γυναίκες απαιτήθηκε να σπουδάζουν. Στράφηκαν, όμως, και εναντίον του ισχυρότερου θεσμού της τοπικής κοινωνίας: το Ισλάμ. Η φυλακή ή το εκτελεστικό απόσπασμα περίμεναν όσους εναντιώνονταν στις πολιτικές αυτές.
Ο λαός, όμως, γαλουχημένος όπως ήταν με τις παραδόσεις του Ισλάμ δεν καλοδέχθηκε τα νέα διατάγματα που προέβλεπαν αλλαγές στον γάμο και στο οικογενειακό δίκαιο. Στα μέσα του 1978 ξεκίνησε νέα εξέγερση εναντίον της κυβερνητικής φρουράς, η οποία εξελίχθηκε σε εμφύλιο πόλεμο. Η πόλη Herat, από όπου ξεκίνησε και η επανάσταση, καταλήφθηκε από τους εξεγερμένους μέσα σε λίγες ώρες. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού υποστήριζε τους επαναστάτες, αφού η κομμουνιστική κυβέρνηση δεν είχε αληθινό έρεισμα στον λαό.
Οι επαναστάτες αυτοί θα έμεναν στην ιστορία ως «Μουτζαχεντίν», που σημαίνει οι στρατιώτες του Θεού. Είναι αυτοί που εκτελούν τη τζιχάντ, τον «ιερό πόλεμο».
Δεν άργησε να γίνει ξεκάθαρο ότι η κυβέρνηση Ταράκι δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει την επανάσταση μόνη της. Έτσι, χτύπησε την πόρτα του ισχυρότερου συμμάχου της. Της Σοβιετικής Ένωσης, με την υποστήριξη της οποίας είχε ανέβει στην εξουσία.
Η επικράτηση των ισλαμιστών στο Ιράν το 1979, δημιουργούσε φόβους στη Σοβιετική Ένωση ότι η Τεχεράνη θα μπορούσε να εκμεταλλευθεί αυτήν την εσωτερική σύγκρουση και να επεκτείνει και εκεί την επιρροή της με άδηλες συνέπεις στους μεγαλούς μουσουλμανικούς πληθυσμούς στις νότιες δημοκρατίες της ίδιας της ΕΣΣΔ. Έτσι, τον Δεκέμβριο του 1979, μετά από «πρόσκληση» της κυβέρνησης του Αφγανιστάν, ο Ερυθρός Στρατός εισέλαβε και κατέλαβε τη χώρα.
Επρόκειτο για μια ενέργεια κατά κύριο λόγο αμυντική. Σκοπός ήταν να προφυλαχθεί η ίδια η Σοβιετική Ένωση από ενδεχόμενη επέκταστη της ιρανικής επανάστασης. Την ίδια στιγμή, με τους Ιρανούς επαναστάτες συγκρούονταν οι ΗΠΑ. Συνεπώς από μία άποψη ήταν μια σοβιετική επέμβαση εναντίον των εχθρων της Δύσης.
Δεν έγινε, όμως, έτσι αντιληπτή στη Δύση.
Ιδιαίτερα οι ΗΠΑ, θεώρησαν ότι οι Σοβιετικοί επανέρχονταν σε μια επεκτατική στρατηγική στην ευαίσθητη αυτή περιοχή. Η εισβολή στο Αφγανιστάν έφερνε τις σοβιετικές δυνάμεις ανησυχητικά κοντά στις πετρελαιοπηγές του Περσικού Κόλπου. Εκείνη την εποχή, οι πετρελαϊκές κρίσεις καταδείκνυαν της ξεκάθαρη εξάρτηση των δυτικών οικονομιών από το πετρέλαιο αυτής της περιοχής. Στο μυαλό των δυτικών, εάν οι Σοβιετικοί εκμεταλλεύονταν την αναταραχή αυτή, η Δύση θα ήταν πλέον εξαρτημένη από μια περιοχή που θα έλεγχε η Μόσχα.
Το 1979, οι Σοβιετικοί είχαν σκοπό να μείνουν στο Αφγανιστάν μόνο μερικές εβδομάδες. Όμως, το 1985 ήταν ακόμη εκεί.
Η εισβολή των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή.
Οι ΗΠΑ μποϊκόταραν τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας το 1980. Ο ΟΗΕ, με τη σειρά του, ζήτησε την απόσυρση των στρατευμάτων. Παρόλα αυτά, η πορεία των Σοβιετικών στρατευμάτων συνεχίστηκε.
Οι Αμερικανοί, όμως, δεν έχασαν πολύτιμο χρόνο. Η είσοδος των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν τους έδινε μια μοναδική ευκαιρία. Να χτυπήσουν τον αιώνιο αντίπαλο τους αλλά και να εξασφαλίσουν μια βάση στο πολύτιμο Αφγανιστάν. Οι ίδιοι δεν πολέμησαν ποτέ, έστελναν, όμως, όπλα και βοήθεια στους Μουτζαχεντίν καθ’όλη τη διάρκεια του πολέμου.
Τα όπλα έφθαναν στους Μουτζαχεντίν μέσω του Πακιστάν, με το οποίο συνεργάζονταν οι ΗΠΑ. Το Πακιστάν φρόντιζε να εφοδιάζει τις ομάδες των μαχητών που θεωρούσε ότι εξυπηρετούσαν και τα δικά του συμφέροντα. Είναι ειρωνικό το ότι οι ΗΠΑ που μάχονταν με το Ιράν βοηθούσαν ένα άλλο ισλαμικό κίνημα την ίδια στιγμή.
Σε ντοκιμαντέρ του CNN, ο πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του προέδρου Τζίμι Κάρτερ, Ζμπινιέφ Μπρεζίνσκι, αποκάλυψε από πού προέρχονταν τα όπλα που έδιναν οι Αμερικανοί στους Μουτζαχεντίν: «Παίρναμε όπλα από διάφορες πηγές. Από τους Αιγύπτιους και τους Κινέζους. Πήραμε όπλα ακόμα και από την κομμουνιστική κυβέρνηση της Τσεχοσλοβακίας, όταν ανακαλύψαμε ότι ήταν πρόθυμη να συνεργαστεί με αντάλλαγμα υλικά αγαθά. Κάποια στιγμή φτάσαμε να αγοράζουμε όπλα για τους Μουτζαχεντίν από τον σοβιετικό στρατό, γιατί ο στρατός είχε διαφθαρεί».
Οι Σοβιετικοί είχαν αδιαμφισβήτητα έναν από τους καλύτερα εκπαιδευμένους και εξοπλισμένους στρατούς του κόσμου.
Δεν κατάφερε, όμως, να αντιμετωπίσει τον ανταρτοπόλεμο των Μουτζαχεντίν σε ένα άγνωστο για αυτούς αλλά και δύσβατο πεδίο μάχης. Κατάφερναν να επικρατούν με ευκολία σε μεγάλες πόλεις, όμως, όταν οι μαχητές χάνονταν στα βουνίσια μονοπάτια και χωρία ήταν αδύνατο να τους εντοπίσουν. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Αφγανιστάν ήταν κάτι σαν το Βιετνάμ. Έμπαινες πολύ εύκολα, αλλά ήταν δύσκολο να εδραιώσεις την κυριαρχία σου.
Όταν ο σοβιετικός στρατός άρχισε να αποδεκατίζεται, ξεκίνησαν να στέλνουν ελικόπτερα για εναέριες επιθέσεις. Ο τραγικός απολογισμός για τους Σοβιετικούς ήταν περίπου 2 χιλιάδες άνδρες τον χρόνο, που είχε ως αποτέλεσμα να αναγκαστούν να στέλνουν νεαρά αγόρια με ελλιπή στρατιωτική εκπαίδευση για να γεμίσουν τα κενά.
Οι Μουτζαχεντίν πολεμούσαν φανατισμένα.
Οι δυνάμεις τους αυξάνονταν διαρκώς με νέους μαχητές από το εξωτερικό. Ένας από αυτούς έμελλε να γίνει ο χειρότερος εφιάλτης των Αμερικανών, χρησιμοποιώντας τα όπλα που οι ίδιοι είχαν δώσει στους Μουτζαχεντίν. Το όνομα του; Οσάμα Μπιν Λάντεν.
Το ηθικό των Σοβιετικών είχε πέσει. Δεν υπήρχε καμία εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση. Η παρακμή της Σοβιετικής Ένωσης στο εσωτερικό της ήταν πλέον εμφανής. Σύμφωνα με τη σοβιετική προπαγάνδα, ο στρατός βρισκόταν στο Αφγανιστάν για να χτίσει σχολεία και νοσοκομεία καθώς και για να προστατέψει τους αμάχους. Κανένας δεν μάθαινε για τους χιλιάδες νεκρούς Αφγανούς και Σοβιετικούς.
Το 1985 ο Γκορμπατσόφ ανέβηκε στη εξουσία.
Ο Σοβετικός ηγέτης ήθελε να αποσύρει τον στρατό από το Αφγανιστάν, αφού το κόστος σε ζωές και εξοπλισμό ήταν πλέον δυσβάσταχτο. Δεν ήθελε όμως να αποδεχτεί την ήττα γιατί αυτό θα ζημίωνε το κύρος της χώρας. Έτσι, περίμενε την κατάλληλη ευκαιρία.Αυτή ήρθε τον Απρίλιο του 1988 με τη Συμφωνία της Γενεύης. Τότε ήταν που η Σοβιετική Ένωση υποσχέθηκε να αποσύρει τον στρατό της από το Αφγανιστάν. Η απόσυρση των στρατευμάτων ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 1989.
Ο εμφύλιος μεταξύ Μουτζαχεντίν και αφγανικής κυβέρνησης συνεχίστηκε για χρόνια.
Τον Μάρτιο του 1989, οι Μουτζαχεντίν επιτέθηκαν εναντίον των Αφγανών κομμουνιστών στην πόλη Jalalabad. Αιχμαλώτισαν 60 κομμουνιστές, οι οποίοι ήταν έτοιμοι να παραδοθούν. Οι Μουτζαχεντίν δεν έδειξαν κανένα έλεος. Τους σκότωσαν, τους έκοψαν σε κομμάτια και στη συνέχεια τα έστειλαν πίσω στην πόλη, ως προειδοποίηση.
Ο πόλεμος μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Αφγανιστάν κράτησε 9 χρόνια. Οι Ρώσοι υπολογίζεται ότι έχασαν 15.000 στρατιώτες, οι απώλειες των Αφγανών έφταναν το 1 εκατομμύριο.
Κάποιοι πολιτικοί αναλυτές έχουν ορίσει τον πόλεμο αυτό ως την αρχή του τέλους της Σοβιετικής Ένωσης. Θεωρείται η σύρραξη που την αποδυνάμωσε και οδήγησε στην διάλυση της.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
Ευάνθης Χατζηβασιλείου. Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου, εκδ. Πατάκης, Αθήνα 2004
«Η εισβολή των Ρώσων στο Αφγανιστάν. 15 χιλιάδες Σοβιετικοί έχασαν τη ζωή τους, αφήνοντας ένα εκατομμύριο νεκρούς Αφγανούς. Ο πόλεμος που δημιούργησε τον Οσάμα μπιν Λάντεν και το «Βιετνάμ της ΕΣΣΔ». Ανακτήθηκε από mixanitouxronou.gr στις 29/03/2020
«Τριάντα χρόνια από το τέλος της σοβιετικής εισβολής στο Αφγανιστάν». Ανακτήθηκε από kathimerini.gr στις 29/03/2020.
