Μια από τις πιο μαύρες σελίδες της ελληνικής ιστορίας αποτελεί η Γενοκτονία των Ποντίων.
Όταν μιλάμε για Γενοκτονία των Ποντίων αναφερόμαστε σε σφαγές και εκτοπισμούς εναντίον Ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή του Πόντου. Ένοχοι; Το κίνημα των Νεότουρκων κατά την περίοδο 1914-1923. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν ήταν πολλοί. Εκτόπιση, εξάντληση από έκθεση σε κακουχίες, εκτεταμένοι βασανισμοί, πείνα, δίψα, οι πορείες θανάτου στην έρημο και πολύ συχνά οι εν ψυχρώ δολοφονίες ή εκτελέσεις.
Σύμφωνα με τις περισσότερες Ελληνικές, αλλά και αρκετές ξένες, πηγές τα θύματα υπολογίζονται σε πάνω από 300,000. Το Κεντρικό Συμβούλιο Ποντίων στη Μαύρη Βίβλο του κάνει αναφορά σε 353.000 θύματα. Όσοι κατάφεραν να ξεφύγουν από το μένος των Τούρκων κατέφυγαν στον Άνω Πόντο ( ΕΣΣΔ) . Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων αυτών στην Ελλάδα. Η διεθνής βιβλιογραφία και τα κρατικά αρχεία πολλών χωρών εμπεριέχουν πλήθος μαρτυριών για τις δολοφονίες και τους διωγμούς που διαπράχθηκαν κατά των Ποντίων κατοίκων της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Αυτό συνέβη παράλληλα και με διώξεις ή και για πολλούς γενοκτονίες εις βάρος και άλλων πληθυσμών, δηλαδή των Αρμενίων και των Ασσυρίων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ορισμένοι ερευνητές να θεωρήσουν τις επιμέρους διώξεις ως τμήματα μιας ενιαίας πολιτικής εις βάρος των Ελλήνων ή γενικότερα των Χριστιανών της Μικράς Ασίας. Η σφαγή των Ποντίων διακρίνεται ιστορικά σε τρεις συνεχόμενες φάσεις. Η πρώτη είναι από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ως την κατάληψη της Τραπεζούντας από τον ρωσικό στρατό (1914-1916).
Το κύμα διώξεων ξεκίνησε στο Πόντο με τη μορφή εκτοπισμών το 1915. Οι Έλληνες που υπηρετούσαν στον οθωμανικό στρατό αποτέλεσαν το εξιλαστήριο θύμα μετά την τουρκική ήττα στον ρωσοτουρκικό πόλεμο στη περιοχή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, όσοι Πόντιοι υπηρέτησαν στο στρατό, να στρατολογηθούν στα τάγματα εργασίας. Δεν άργησαν να εκδηλωθούν κύματα λιποταξίας, με τον κόσμο να καταφεύγει στα βουνά. Συνέπεια αυτού ήταν να καούν ολοσχερώς 88 χωριά στην επαρχία της Κερασούντας σε μόλις 3 μέρες. Οι Έλληνες της επαρχίας, περίπου 30.000, αναγκάστηκαν να διανύσουν, πεζοί, πορεία προς την Άγκυρα κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Αναπόφευκτα το ένα τέταρτο αυτών πέθαναν καθ’ οδόν .
Η δεύτερη φάση της Σφαγής τελειώνει με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1916-1918). Οι εκτοπίσεις συνεχίζονταν ακατάπαυστα και κατά την εποχή που τα ρωσικά στρατεύματα εισήλθαν στην Τραπεζούντα στις αρχές του 1916. Ιδιαίτερα με το πρόσχημα ότι οι Πόντιοι υποστήριζαν τις κινήσεις των Ρώσων, μεγάλος αριθμός κατοίκων από τις περιοχές της Σινώπης και της Κερασούντας εκτοπίστηκαν στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας. Σημειώθηκαν επίσης και βίαιοι εξισλαμισμοί γυναικών. Σύμφωνα με τον πρόξενο της Αυστρίας στην Τραπεζούντα: «οι Τούρκοι εφαρμόζουν τακτική εκτόπισης του πληθυσμού, δίχως διάκριση και δυνατότητα επιβίωσης, από τις ακτές στο εσωτερικό της χώρας, ώστε οι εκτοπισμένοι να είναι εκτεθειμένοι στην αθλιότητα και τον θάνατο από την πείνα».
Οι διώξεις αυτές δημιούργησαν κύματα αντίστασης από τους Πόντιους.
Τον Δεκέμβριο του 1916 οι διώξεις εντείνονται με την έκδοση διατάγματος. Το διάταγμα προέβλεπε την εξορία όλων των ανδρών από 18 ως 40 ετών, καθώς και τη μεταφορά των γυναικόπαιδων στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Στην επαρχία Αμάσειας 72.375 Έλληνες, από τους συνολικά 136.768, εκτοπίστηκαν, από τους οποίους το 70% πέθανε από τις κακουχίες.
Πολλοί Πόντιοι θέλησαν να αντισταθούν οργανώνοντας, στις ορεινές εκτάσεις του Πόντου, αντάρτικα εναντίον του τακτικού στρατού, όπως στη Σάντα.
Στον Άγιο Γεώργιο Πατλάμ της Κερασούντας είχαν συγκεντρωθεί 3.000 Έλληνες, οι οποίοι έγκλειστοι και σε συνθήκες ασιτίας από τις οθωμανικές αρχές, βρήκαν αργό θάνατο. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου εξορίστηκαν συνολικά 235.000 Πόντιοι, ενώ 80.000 μετανάστευσαν στη Ρωσία. Λιγότερο έντονες ήταν οι διώξεις που υπέστησαν, τότε, οι Έλληνες του ανατολικού Πόντου, στην περιοχή της Τραπεζούντας. Κυρίως λόγω της ικανότητας του μητροπολίτη Χρύσανθου να συνδιαλλάσσεται με τις τοπικές αρχές. Σημαντικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι από τον Απρίλιο του 1916 η περιοχή καταλήφθηκε από τον ρωσικό στρατό. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του επίσκοπου Τραπεζούντας, ο αριθμός των θυμάτων εκείνο το διάστημα ανήλθε σε 100.000 περίπου. Δεν έπαψαν και οι διαμαρτυρίες από Αυστριακούς και Αμερικανούς διπλωμάτες κατά της οθωμανικής κυβέρνησης.
Η τελευταία ολοκληρώνεται με την εφαρμογή του Συμφώνου για την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (1918-1923).
Με την συνθηκολόγηση και την απόσυρση του ρωσικού στρατού από την περιοχή, οι διώξεις εντάθηκαν. Με την άφιξη του Κεμάλ Ατατούρκ, τον Μάιο του 1919, στην περιοχή και την έξαρση του κινήματός του εντάθηκε η δράση ατάκτων ομάδων (τσετών) κατά των χριστιανικών πληθυσμών. Στις 29 Μαϊου ο Κεμάλ ανέθεσε στον τσέτη Τοπάλ Οσμάν την επιχείρηση για τη διενέργεια μαζικών επιχειρήσεων κατά του τοπικού πληθυσμού.
Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιήθηκαν οι σφαγές και οι εκτοπίσεις των Ελλήνων στη Σαμψούντα και σε 394 χωριά της περιοχής, κατοικημένα από ελληνικούς πληθυσμούς. Σχετικές αναφορές έχουν καταγραφεί από το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, καθώς και από τον Αμερικανό πρέσβη Χένρυ Μοργκεντάου. Μεταξύ Φεβρουαρίου και Αυγούστου 1920 πραγματοποιήθηκε η πυρπόληση της Μπάφρας και η μαζική εξόντωση των 6.000 Ελλήνων που είχαν σπεύσει να βρουν προστασία στις εκκλησίες της περιοχής. Συνολικά από τους 25.000 Έλληνες που ζούσαν στις περιοχές της Μπάφρας και του Ααζάμ, το 90% δολοφονήθηκε, ενώ από τους υπόλοιπους, οι περισσότεροι εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Οι προύχοντες και οι προσωπικότητες του πνεύματος, συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο από τα αποκαλούμενα “Δικαστήρια της Ανεξαρτησίας” στην Αμάσεια, κατά τον Σεπτέμβριο του 1921. Παράλληλα, σημειώνονταν και εξαναγκαστικές αποσπάσεις νεαρών κοριτσιών και αγοριών από τις οικογένειές του, τα οποία δίνονταν για τα χαρέμια των εύπορων Τούρκων.
«Πανταχόθεν του Πόντου αγγέλονται σφαγαί.. εις Κερασούντα.. εις Τραπεζούντα και αλλού. Εάν κατάστασις συνεχιστεί, Ελληνισμός Πόντου εξαφανισθήσεται, πριν η διπλωματία προλάβει ασχοληθεί περί αυτού».
Με αυτό το απελπισμένο τηλεγράφημα τον Ιούλιο του 1920, η Επιτροπεία Ποντίων ενημέρωνε με σπαρακτικό τρόπο τον Ελευθέριο Βενιζέλο για τα γεγονότα που αποτέλεσαν την αρχή του τέλους του Ποντιακού Ελληνισμού. Οι Νεότουρκοι έβγαλαν και πολλές φωτογραφίες γύρω από τα πτώματά των Ελλήνων του Πόντου. Σε κάποιες φαίνονται να χαμογελούν.
Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει πως υπήρξε γενοκτονία Ποντίων.
Αποδίδει τους θανάτους σε απώλειες πολέμου που προκάλεσε η Ελλάδα, εισβάλλοντας στην Ανατολία. Τους αποδίδει επίσης σε λοιμό και σε ασθένειες . Χαρακτηρίζει τα περί γενοκτονίας διαστρέβλωση των γεγονότων για πολιτικά κίνητρα και εσωτερική κατανάλωση. Γίνεται επίσης αναφορά και σε πολεμική αποζημίωση που θα έπρεπε για αυτούς να πληρώσει η Ελλάδα για τα συγκεκριμένα γεγονότα, σύμφωνα με τη συνθήκη της Λωζάνης.
Στις 24 Φεβρουαρίου 1994 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μαϊου ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο». Αυτή είναι η ημέρα που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα. Επίσης, στο 1998 η Βουλή ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη «της 14ης Σεπτεμβρίου ως ημέρας εθνικής μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος». Τον Δεκέμβριο 2007 η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών (International Association of Genocide Scholars ή IAGS) αναγνώρισε επίσημα τη γενοκτονία των Ελλήνων, μαζί με την γενοκτονία των Ασσυρίων.
Η Ελλάδα διεξάγει από τότε μια εκστρατεία για τη διεθνή αναγνώριση της γενοκτονίας Ποντίων. Ωστόσο οι χώρες που αποδέχονται τα συγκεκριμένα γεγονότα ως γενοκτονία είναι, μέχρι στιγμής, πολύ λίγες. Πέρα από το ελληνικό κράτος ο διωγμός των Ποντίων αναγνωρίζεται επισήμως ως γενοκτονία από την Κύπρο, την Αρμενία, την Σουηδία, ορισμένες ομοσπονδιακές δημοκρατίες της Ρωσίας. Αναγνωρίζεται επίσης από εννέα πολιτείες των ΗΠΑ (Φλόριντα, Τζώρτζια, Μασαχουσέτη, Νιου Τζέρσεϊ, Νέα Υόρκη, Πενσυλβάνια, Νότια Καρολίνα, Ρόουντ Άιλαντ και από τις 11/9/2019 Καλιφόρνια ), τη βουλή της αυστραλιανών πολιτειών της Νότιας Αυστραλίας και της Νέας Νότιας Ουαλίας, την Αυστρία και την Ολλανδία. Στο Καναδά οι πόλεις Οττάβα και Τορόντο έχουν αναγνωρίσει την 19η Μαΐου ως ημέρα μνήμης της Ποντιακής γενοκτονίας.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Ανακτήθηκε από www.wikipedia.gr
«Χτυπούσαν ανελέητα τα παιδιά με τα μαστίγια και τα τρυπούσαν με τα ξίφη τους. Παντού βλέπαμε πτώματα γυναικών, παιδιών και γερόντων». Μαρτυρίες από τη γενοκτονία των Ποντίων. Ανακτήθηκε από www.mixanitouxronou.gr
