Πηγή: pronews.gr
Από καταβολής κόσμου, η αδυναμία στην εξήγηση των φυσικών φαινομένων στάθηκε αφορμή για τη δημιουργία μιας ολόκληρης πεποίθησης και αυτή δεν είναι άλλη από την μαγεία. Όπως η ανάγκη του ανθρώπου να εξηγεί το τι συμβαίνει γύρω του, απέδιδε θεϊκές ιδιότητες στα φυσικά φαινόμενα, έτσι και η ανάγκη για υπερπήδηση εμποδίων, ασθενειών, κακοτυχίας κ.α. ανέπτυξε τον κόσμο της μαγείας. Από πολύ νωρίς φάνηκε ότι η μαγεία δεν κάνει διακρίσεις στα κοινωνικά στρώματα, παρόλο που έδρευε στα κατώτερα λαϊκά, δεν απουσίαζε ούτε από τα παλάτια του Φαραώ ούτε φυσικά από της αυλές του Βυζαντίου.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, από τους Μάγια της Αμερικής μέχρι και τους λαούς της Μεσοποταμίας, υπήρχε η πεποίθηση ότι μέσα σε κάθε τι πράγμα που υπάρχει στη φύση, όπως για παράδειγμα η πέτρα, υπάρχει και μια ψυχή (ανιμισμός). Με τις κατάλληλες παρεκκλίσεις η ψυχή αυτή βοηθά αυτόν που την καλεί ανάλογα με το τι ζητάει.
Η μαγεία είναι ένα πολιτισμικό φαινόμενο, με δική της ιστορία και πορεία μέσα στον χρόνο, χωρίς καμία εξάρτηση από γεωγραφικούς, πολιτικούς και χρονικούς καθορισμούς. Βρίσκεται σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας και άλλοτε εδραιώνεται και άλλοτε καταδιώκεται, ανάλογα πάντα με τις απαιτήσεις και τις ανάγκες της εκάστοτε καθεστηκυίας τάξης.
Η μαγεία στο Βυζάντιο:
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, σχεδόν πάντα μονοπωλούσε το ενδιαφέρον τόσο των ιστορικών όσο και των σχετικών ερευνητών, όχι μόνο για ιστορικούς λόγους και μελέτες, αλλά και εξ’ αιτίας της πληθώρας σκανδάλων, πολιτικών ιντρίγκων και γεωπολιτισμικών στοιχείων. Από μια αυτοκρατορία σαν και αυτή δεν θα μπορούσε να λείπει και η παράδοση της μαγείας. Η ίδρυση κάθε μεγάλης πόλης και αυτοκρατορίας περιβάλλονταν πάντα από ένα στοιχείο μύθου, θρύλου, θρησκευτικού ή μαγικού υποβάθρου, έτσι και το Βυζάντιο δεν ξέφυγε από αυτόν τον κανόνα. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε το γεγονός, ότι η μεταφορά της πρωτεύουσας έγινε σε ένα σημείο που αποτέλεσε σταυροδρόμι πολλών λαών και κουλτούρων. Επιπλέον, οι υπογραφές συμφωνιών αναφορικά με το εμπόριο και άλλες οικονομικές δραστηριότητες, οι μετακινήσεις πληθυσμών και το ετερόκλητο πλήθος που φιλοξενούσε η περιοχή αυτή, έδωσαν πρόσφορο έδαφος και στην μεταφορά πολιτισμικών στοιχείων και παραδόσεων.
Για του Βυζάντιους, η μαγεία ήταν μέρος της καθημερινότητάς τους, χωρίς να κάνει διαχωρισμούς στα κοινωνικά στρώματα. Ευδοκιμούσε στον ιππόδρομο, στα θέατρα και στα πορνεία. Ωστόσο δεν έλειπε και από το παλάτι. Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος όπως και ο Ιουλιανός ζητούσαν βοήθεια από αστρολόγους σχετικά με την έκβαση μιας μάχης. Γυναίκες που κυοφορούσαν, όχι από τον νόμιμο σύζυγο, γνωρίζοντας τις συνέπειες της μοιχείας, απευθύνονταν σε ειδικούς της φαρμακείας, προκειμένου με τα κατάλληλα βότανα και ροφήματα να αποβάλουν. Ασθενείς ζητούσαν τη βοήθεια μάγων προκειμένου να γίνουν καλά, ενώ δεν έλειπαν και τα ερωτικά φίλτρα και δεσίματα.
Τόπος που μπορούσε κανείς να έρθει εύκολα σε επαφή με την μαύρη μαγεία ήταν ο Ιππόδρομος. Οι αθλητές και κυρίως οι ηνίοχοι, οι οποίοι ήταν πρόσωπα με επιρροή στη κοινή γνώμη, προκειμένου να μην διακινδυνεύσουν κάποια νίκη ή ακόμα και για να εξοντώσουν κάποιον ανταγωνιστή, κατέφευγαν στην μαύρη μαγεία, είτε ασκώντας την μόνοι τους, είτε μέσω κάποιου εκπροσώπου – γόητα.
Πέρα από τον Ιππόδρομο, το θέατρο ήταν μια καλή ευκαιρία για κάποιον ενδιαφερόμενο να ανακατευτεί με την μαγεία και με ό,τι αυτή έφερε. Στα θέατρα εκτός από τις γυναίκες μιμάδες –οι οποίες πολύ συχνά ασκούσαν το επάγγελμα της πόρνης- υπήρχαν και παραστάσεις με «θαυματοποιούς», γεγονός που ενίσχυε την πεποίθηση, ότι κάτι μαγικό και απόκοσμο συνέβαινε στα μέρη αυτά. Ιδιαίτερα διαδεδομένη ήταν η μαγεία και στα πορνεία. Όπως πηγές αναφέρουν, οι γυναίκες της Αφροδίτης ήταν ικανές για όλα. Γνώριζαν την φαρμακεία και επωδούς, οπότε μπορούσαν πολύ εύκολα να καλέσουν κάποιον δαίμονα προκειμένου να πετύχουν τον σκοπό τους.
Οι μάγοι, οι αστρολόγοι, οι γόητες βρίσκονταν σε κάθε σημείο του Βυζαντίου. Στρατηγοί, στρατιωτικοί, πολιτικοί, άνθρωποι που ασχολούνταν με τα κοινά, συχνά απέδιδαν κάποια αποτυχία στην άσκηση μαύρης μαγείας εις βάρος τους και κατέφευγαν στους κατάλληλους ανθρώπους είτε για αντίποινα, είτε για να την «λύσουν».
Οι μάγοι την Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ήταν άνθρωποι με σκοπό την εξαπάτηση και αποσκοπούσαν στο προσωπικό τους κέρδος. Ήταν άτομα με δύναμη, επιρροή και πλούτη, αλλά παρέμεναν αντιπαθή. Ακόμα και στην κοινότητα αυτή υπήρχαν διακρίσεις φύλλων. Οι άντρες μάγοι ήταν επαγγελματίες, ενώ τις γυναίκες συνήθιζαν να τις θεωρούν περιθωριοποιημένες και ότι ασχολούνται κυρίως με την λαϊκή ερωτική μαγεία, αλλά αυτό δεν ήταν μια ακόμα προκατάληψη.
Εξ’αιτίας του τρόπου που ασκούσαν επιρροή οι μάγοι στα άτομα που κατέφευγαν σε αυτούς, οι ενδιαφερόμενοι πολλές φορές ένιωθαν άρρωστοι, ζαλάδες, τους έπιανε μανία, είχαν παραισθήσεις και όλα αυτά ήταν ένας τρόπος προκειμένου να νιώθουν εξαρτημένοι από τον εκάστοτε μάγο- γόητα.
Μαγεία και Χριστιανισμός
Σε ένα Βυζάντιο με έντονο τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό, η μαγεία ήταν η αυτή καθεαυτή πλάνη του διαβόλου και των δαιμόνων κατά των Χριστιανών. Όποιος ασκούσε τη μαγεία ήταν «Έλληνας» (ειδωλολάτρης) και συχνά κατατρυχόταν από τους πιστούς. Σύμφωνα με μία πηγή, την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ο Άγιος Νικόλαος έδιωξε από την Λυκία μια γυναίκα με το όνομα Άρτεμις. Οι «Έλληνες» είχαν θεοποιήσει την Άρτεμη και προφανώς κατηγορήθηκε για μαγεία. Εκείνη κατασκεύασε το «μαγέλαιον μηδειακόν» και προσποιούμενη τη Χριστιανή το παρέδωσε στους ναυτικούς προκειμένου να το αφιερώσουν στη Μητρόπολη της Λυκίας. Τότε, ο Άγιος Νικόλαος ειδοποίησε τους ναυτικούς να ρίξουν στη θάλασσα την προσφορά της «Ελληνίδας» και τότε η θάλασσα πήρε φωτιά.
Για τους πατέρες της Εκκλησίας, οι μάγοι και οι γόητες με τη βοήθεια των δαιμόνων που καλούσαν εξαπατούσαν τους ανθρώπους μπροστά στα μάτια τους. Όσοι κατέφευγαν σε μάγια ήταν ειδωλολάτρες και φυσικά εχθροί του Χριστιανισμού, καθώς μόνο ο Θεός είχε τη δύναμη να ελέγχει τα πάντα. Ωστόσο, η εδραίωση της μαγείας στο Βυζάντιο, αν και οξύμωρο, οφείλεται και εν μέρει στον Χριστιανισμό: οι Χριστιανοί ήταν εξοικειωμένοι με την ιδέα ότι υπάρχουν καλές και κακές δυνάμεις, οπότε το να πιστέψουν και στις μαγικές δυνάμεις των εκάστοτε γοήτων δεν ήταν δύσκολο.
Από τον 4ο μ.Χ. και με την εδραίωση του Χριστιανισμού, ξεκινά ένας βίαιος διωγμός για κάθε μάγο, γόητα ή αστρολόγο. Την αρχή την έκαναν οι Αυτοκράτορες, οι οποίοι αισθάνονταν αμήχανα με την ιδέα ότι κάποιος γνώριζε την έκβαση μια μάχης ή ότι κάποιοι ζητούσαν χρησμούς για τη ζωή ή το θάνατό τους.
Όπως και να έχει η μαγεία, όχι μόνο ήταν καθημερινότητα στην Αυτοκρατορία του Βυζαντίου, αλλά επηρέασε και την κοινωνική, πολιτική και θρησκευτική ζωή του τόπου. Ήταν μια εύκολη κατηγορία εξόντωσης για έναν αντίπαλο ή για όποιον εναντιωνόταν στην εκάστοτε καθεστηκυία τάξη.
Πηγές:
Καλογερόπουλος Κ.,Η μαγεία στο Βυζάντιο. Ανακτήθηκε από https://archive.gr/?p=628
Κουτατέλλη Μ, ΜΑΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ. Ανακτήθηκε από https://www.dailytvradio.gr/μαγεια-και-προληψεισ-στο-βυζαντιο/
Βακαλούδη Α.Δ, Η μαγεία ως κοινωνικό φαινόμενο στο πρώιμο Βυζάντιο. Ανακτήθηκε από http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/13496#page/190/mode/2up
Va Ar, Η σχέση των Βυζαντινών με τη μαγεία και η αντίδραση της Εκκλησίας. Ανακτήθηκε από http://anaskaptontas.blogspot.com/2013/06/blog-post_4825.html
