Ο όρος “μειονότητα” αντιπροσωπεύει ένα σύνολο ανθρώπων που κατοικούν σε μία χώρα ή σε μία περιοχή, η οποία κατοικείται ως επί το πλείστον από ένα διαφορετικό έθνος. Σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, σε όλες τις περιοχές που κατοικούνται γενικά από ανθρώπους, παρατηρούνται ή παρατηρήθηκαν μειονοτικές εστίες. Ενδεικτικά παραδείγματα μπορούμε να αναφέρουμε τους Εβραίους πολύ πριν την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, οι οποίοι ήταν διασκορπισμένοι σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, τους χριστιανούς Κόπτες της Αιγύπτου, τους Ουαλούς και τους Σκωτσέζους εντός του Ηνωμένου Βασιλείου, τους Τσάμηδες της Ηπείρου. κ.λπ. Στη γειτονική Αλβανία, υπάρχει από αρχαιοτάτων χρόνων μία συμπαγής ελληνική μειονότητα, η οποία έχει περάσει από διάφορες φάσεις και στάδια στη μακραίωνη ύπαρξή της.
Οι Έλληνες, που κατοικούν σήμερα στην Αλβανία, είναι γνωστοί στην Ελλάδα ως Βορειοηπειρώτες. Η ευρύτερη περιοχή της νότιας Αλβανίας (από τους Αγίους Σαράντα και τον Αυλώνα έως το Πόγραδετς και την Κορυτσά) είναι γνωστή στην ελληνική βιβλιογραφία, ως Βόρεια Ήπειρος. Ο τρόπος ζωής, η γλώσσα καθώς και τα ήθη ή τα έθιμα των Ελλήνων της περιοχής αυτής είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη χώρα καταγωγής τους, την Ελλάδα. Όπως έγινε κατανοητό, το μεγαλύτερο ποσοστό των Ελλήνων της Αλβανίας είναι συγκεντρωμένο στο νότιο τμήμα της χώρας, με σημαντικότερα κέντρα τους Αγίους Σαράντα (Sarandë), το Αργυρόκαστρο (Gjirokastër) και τη Χιμάρα (Himarë). Οι Έλληνες της Αλβανίας είναι επίσημα αναγνωρισμένοι από το αλβανικό κράτος ως Ελληνική Εθνική Μειονότητα της Αλβανίας.
Η παρουσία ελληνικών πληθυσμών στη γειτονική χώρα και στη συγκεκριμένη περιοχή ανάγεται στα αρχαία χρόνια, όταν διάφορα ελληνικά φύλα, όπως οι Χάονες και οι Μολοσσοί είχαν εγκατασταθεί εκεί. Στα ρωμαϊκά χρόνια αναμείχθηκαν με διάφορα ιλλυρικά φύλα και το καθεστώς δεν άλλαξε ούτε στους επόμενους αιώνες της βυζαντινής και της οθωμανικής κυριαρχίας. Η ελληνική μειονότητα στην Αλβανία είναι μία από τις μεγαλύτερες μειονότητες Ελλήνων στον κόσμο.
Η μειονότητα όπως προείπαμε συγκεντρώνεται στο νότιο τμήμα της χώρας, στους Αγίους Σαράντα και σε χωριά γύρω από αυτούς, τον Αυλώνα και το Αργυρόκαστρο και σε άλλα σημαντικά κέντρα όπως το Δέλβινο και τη Δρόπολη αλλά και σε χωριά γύρω από τη Χιμάρα. Έλληνες μπορεί να συναντήσει κανείς και στις κωμοπόλεις Νάρτα και Σβέρνιτσα. Επιπλέον, λόγω της αστικοποίησης που παρατηρήθηκε κατά την κομμουνιστική εποχή της Αλβανίας, Έλληνες συναντάει κανείς και στα Τίρανα, τη Σκόδρα, το Δυρράχιο και σε άλλες μεγάλες πόλεις που παραδοσιακά δεν είναι εστίες ελληνικών πληθυσμών. Τα τελευταία χρόνια, ένας μεγάλος αριθμός Ελλήνων έχει μεταναστεύσει στην Ελλάδα ή στις ΗΠΑ.
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Ενβέρ Χότζα, η μειονότητα στερήθηκε μία σειρά δικαιωμάτων. Σκοπός του Χότζα ήταν να καταφέρει να ελέγξει και τους Έλληνες της περιοχής και να τους υποτάξει στο νέο καθεστώς και στον νέο κόσμο που οραματιζόταν. Η επίσημη μειονοτική πολιτική των Τιράνων ορίζει ως κριτήρια για την ελληνική καταγωγή των πολιτών της Αλβανίας τη γλώσσα, τη θρησκεία, τη γέννηση και την καταγωγή από περιοχές της μειονοτικής ζώνης. Αξιοσημείωτο είναι πως η νομοθεσία της Αλβανίας αναγνωρίζει δικαιώματα μειονότητας μόνο σε όσους ζουν εντός της επίσημης μειονοτικής ζώνης.
Το 1989 διεξήχθη απογραφή πληθυσμού στην Αλβανία. Η εν λόγω απογραφή θεώρησε Έλληνες μόνο όσους κατοικούσαν εντός της μειονοτικής ζώνης. Οι Έλληνες οι οποίοι έμεναν εκτός της ζώνης αυτής (π.χ. αν έμεναν στον βορρά ή στα δυτικά της χώρας) δεν αναγνωρίζονταν ως Έλληνες από την αλβανική κυβέρνηση. Όσον αφορά την εκπαίδευση της μειονότητας, τότε διδάσκονταν υποχρεωτικά την αλβανική γλώσσα σε όλες τις τάξεις του σχολείου, ενώ την ελληνική μόνο μέχρι το τέταρτο έτος του σχολείου. Σε περιοχές δε, εκτός της μειονοτικής ζώνης, οι Έλληνες διδάσκονταν αποκλειστικά στην αλβανική. Το 2013 ο πρωθυπουργός της Αλβανίας, Έντι Ράμα υποστήριξε δημόσια (κάτι που ελήφθη θετικά από την ελληνική κυβέρνηση) ότι η ελληνική μειονότητα δε βρίσκεται απομονωμένη σε μία συγκεκριμένη περιοχή. αλλά υπάρχει σε ολόκληρο το έθνος.
Γενικά, ο ακριβής αριθμός των Ελλήνων της Αλβανίας δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια. Οι επίσημες αλβανικές πηγές του 1989 έκαναν λόγο για 60.000 άτομα, κάτι που αργότερα θεωρήθηκε ότι δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και πως ο αριθμός των Ελλήνων εκείνη την εποχή, ήταν πολύ μεγαλύτερος. Την ίδια στιγμή όμως, και οι εκτιμήσεις της Αθήνας για την ύπαρξη 250.000 έως και 400.000 ατόμων ελληνικής καταγωγής με βάση παλιά στοιχεία στην Αλβανία αναφορικά με τη θρησκεία, δε φαίνεται να ευσταθεί. Όταν διεξήχθησαν οι πρώτες δημοκρατικές εκλογές στη γειτονική χώρα, την περίοδο 1991 – 1992, παρατηρητές του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμπέραναν πως ο αριθμός των Ελλήνων πρέπει να ήταν λίγο μεγαλύτερος των 100.000 ατόμων. Ένα σημαντικό ποσοστό 40% με 70% των Ελλήνων της Αλβανίας έχουν μεταναστεύσει πλέον εκτός της χώρας, οπότε ο αριθμός αυτών που έχουν μείνει σήμερα πρέπει να είναι πολύ χαμηλότερος από αυτές τις εκτιμήσεις.
Βέβαια, παρά την ισχυρή μετανάστευση των τελευταίων ετών, οι Έλληνες φαίνεται να αποτελούν τη μεγαλύτερη μειονότητα στην Αλβανία και το δεύτερο πολυπληθέστερο έθνος στη χώρα. Ο αριθμός τους στις αλβανικές απογραφές συνεχίζει να καταγράφεται. Σε γενικές γραμμές, οι Αλβανοί και οι Έλληνες συνυπάρχουν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Σε έρευνα που διεξήχθη στην Αλβανία, το 37,5% των ερωτηθέντων χαρακτήρισαν “κανονικές” τις σχέσεις τους με τα μέλη της μειονότητας, το 31,6% τις χαρακτήρισε “καλές” και το 21,5% “πολύ καλές”. Γενικά όμως, δε λείπουν και μεμονωμένα και ατυχή περιστατικά βίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων.
Όσον αφορά τη γλώσσα τους, οι Έλληνες της Αλβανίας μιλάνε δικές τους ντοπιολαλιές, οι οποίες, παρά τη γεωγραφική θέση των ομιλητών τους, κατατάσσονται στις νότιες ελληνικές διαλέκτους και όχι στα βόρεια ιδιώματα. (Δεν παρατηρείται αποβολή φωνηέντων ή συνίζηση όπως στα βόρεια ιδιώματα). Πρέπει να επισημανθεί πως η ακριβής προέλευση των διαλέκτων των Ελλήνων της Αλβανίας δεν είναι ξεκάθαρη. Λόγω της γεωγραφικής τους απομόνωσης, τα ιδιώματα και οι διάλεκτοι που χρησιμοποιεί η ελληνική μειονότητα, εξελίχθηκαν πολύ αργά και πολύ διαφορετικά από τα υπόλοιπα νεοελληνικά ιδιώματα. Οι κυριότερες εστίες διαλεκτοφωνίας είναι η Χιμάρα, οι Δρυμάδες και η Παλάσα. Φυσικά, όπως γίνεται κατανοητό οι διάλεκτοι αυτές έχουν δεχτεί μεγάλες επιρροές από την αλβανική (και ειδικά από την τοσκική διάλεκτο της αλβανικής) αλλά διατηρούν και πολλά αναλλοίωτα αρχαϊκά στοιχεία.
Ολοκληρώνοντας, πρέπει να αναφερθούμε και στα ονόματα σπουδαίων προσωπικοτήτων, που ήταν μέλη της ελληνικής μειονότητας ή είχαν ρίζες από τη Βόρεια Ήπειρο, μεταξύ αυτών, ο Απόστολος Αρσάκης (1792 – 1874), ο Ευάγγελος Ζάππας (1800 – 1865) και ο ξάδελφος του Κωνσταντίνος Ζάππας (1814 – 1892), ο Γεώργιος Σίνας, επιχειρηματίας και τραπεζίτης, ο Κωνσταντίνος Λαγουμιτζής (1781 – 1827) αλλά και άλλα πολλά σπουδαία ονόματα της ιστορίας.
Πηγές που αντλήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
Έλληνες της Αλβανίας: αντλήθηκε από el.wikipedia.org
Greek Minority in Albania: αντλήθηκε από unpo.org
Albania: Edi Rama Acknowledges Greeks of Himara: αντλήθηκε από eu.greekporter.com
“Northern Epiros”: The Greek Minority in Southern Albania: αντλήθηκε από culturalsurvival.org
