Τα τέλη της δεκαετίας του ’80 σήμαιναν και την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, στις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Στην Τσεχοσλοβακία της εποχής, είχε φανεί προ πολλού πως το κομμουνιστικό καθεστώς της χώρας έπρεπε να φιλελευθεροποιηθεί σημαντικά, αλλιώς κινδύνευε με αφανισμό. Βέβαια, οι διεθνείς πολιτικές εξελίξεις ήταν ραγδαίες εκείνη την περίοδο σε όλα τα κράτη του ανατολικού μπλοκ και έτσι η Τσεχοσλοβακία δε μπορούσε παρά να ευθυγραμμιστεί με τις εξελίξεις που οδήγησαν στη βελούδινη επανάσταση και την απόσχιση της χώρας σε δύο κράτη.
Όσο η δεκαετία του ’80 έφτανε στη δύση της, τόσο πιο ορατά ήταν τα προβλήματα στην κακοδιαχείριση και τη διαφθορά της εξουσίας των κομμουνιστικών κρατών. Στη Σοβιετική Ένωση, οι μεταρρυθμίσεις του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ δεν κατάφεραν να εξυγιάνουν τις έντονες αντιθέσεις που είχαν δημιουργηθεί στο εσωτερικό του μεγαλύτερου κράτους του κόσμου. Στη Ρουμανία, το καθεστώς του Νικολάε Τσαουσέσκου μετρούσε πλέον μέρες. Στη Βουλγαρία, τα έντονα οικονομικά προβλήματα που μάστιζαν τη βαλκανική χώρα δημιουργούσαν ρωγμές και στα πολιτικά γεγονότα. Η Τσεχοσλοβακία ακολούθησε ανάλογο δρόμο. Το κομμουνιστικό κράτος που δημιουργήθηκε το 1918 είδε τη διάσπασή του 71 χρόνια μετά.
Από τη δημιουργία του, το κράτος της Τσεχοσλοβακίας χάραξε τη δική του πορεία στα πολιτικά του ζητήματα. Η επιρροή της ΕΣΣΔ ήταν μεγάλη, κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Η Άνοιξη της Πράγας το 1968, όμως, σήμανε μία νέα περίοδο στην ιστορία του κράτους. Οι Τσέχοι και οι Σλοβάκοι είδαν ξαφνικά ξένες δυνάμεις να εισβάλλουν στη χώρα τους για να “αποκαταστήσουν” την έννομη τάξη, μα στην πραγματικότητα για να αποτρέψουν τις προσπάθειες φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος που τους κυβερνούσε. Ως ένα είδος δεισιδαιμονίας, οι Τσέχοι πιστεύουν ότι τα νούμερα που λήγουν σε 8 είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την ιστορία τους: το 1918 σηματοδότησε την ίδρυση της Τσεχοσλοβακίας, το 1938 συνήφθη η Συμφωνία του Μονάχου, το 1948 ένα πραξικόπημα στην Πράγα που μετέβαλε τις ισορροπίες, το 1968 η Άνοιξη, κλπ.
Η κατάρρευση του κομμουνισμού στη χώρα και η απόσχιση σε δύο νέες κρατικές οντότητες, την Τσεχία και τη Σλοβακία ονομάστηκε αλληγορικά Βελούδινη Επανάσταση, ακριβώς γιατί δεν υπήρξαν θύματα και η απόσχιση ήταν ειρηνική. Στις 16 Νοεμβρίου 1989 ξεκινάνε οι πρώτες ειρηνικές διαδηλώσεις φοιτητών στη Μπρατισλάβα και στις 17 Νοεμβρίου μία ακόμα ειρηνική διαδήλωση στην Πράγα, κατεστάλη βίαια από την αστυνομία του καθεστώτος. Υπολογίζεται ότι 15.000 φοιτητές πήραν μέρος σε αυτή τη μορφή διαμαρτυρίας. Οι Τσέχοι και οι Σλοβάκοι που εναντιώνονταν στο καθεστώς πήραν δύναμη, όταν ένας τυχαίος φυλακισμένος της χώρας κυκλοφόρησε μία αναφορά για θρησκευτική ελευθερία, με αποτέλεσμα να συγκεντρωθούν 200.000 υπογραφές το 1988 και το 1989.
Επικεφαλής των διαμαρτυρόμενων ήταν ο Václav Havel. Στις 17 Νοεμβρίου, μετά τη βίαιη καταστολή της διαδήλωσης, κυκλοφόρησε η είδηση ότι ένας φοιτητής ήταν νεκρός, μία είδηση που αποδείχθηκε κατασκευασμένη, από μία φοιτήτρια η οποία είχε πάρει μέρος στη διαδήλωση και είχε πληγωθεί. Παρότι ψεύτικη, η είδηση διαδόθηκε ραγδαία και αυτό συνέβαλε στην κλιμάκωση των διαδηλώσεων. Στις 18 Νοεμβρίου δύο φοιτητές επισκέφθηκαν τον πρωθυπουργό της χώρας, Ladislav Adamec, για να του εξηγήσουν τι συνέβη την προηγούμενη ημέρα, ενώ ταυτόχρονα γενική απεργία κηρύχθηκε στη χώρα. Την ίδια μέρα, ξένα ΜΜΕ αναπαρήγαγαν πως ένας ακόμα φοιτητής δολοφονήθηκε από την αστυνομία, τον οποίο κατονόμασαν κιόλας. Μολονότι κι αυτό αποδείχθηκε παραπληροφόρηση, έπεισε και τους πιο διστακτικούς πολίτες να ενωθούν με τα κινήματα των φοιτητών.
Στις 19 και 20 Νοεμβρίου οι απεργίες στην Τσεχοσλοβακία συνεχίστηκαν και πολλοί καλλιτέχνες της χώρας συστρατεύθηκαν με τους διαδηλωτές. Το καθεστώς είχε αρχίσει να κλυδωνίζεται και από εξωτερικά γεγονότα, όπως π.χ. τη φυγή χιλιάδων ανθρώπων από την Ανατολική Γερμανία, με την Πράγα να αποτελεί τον κύριο προορισμό τους. Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου καθώς και οι εξελίξεις σε Ρουμανία, ΕΣΣΔ και Ουγγαρία δεν μπόρεσαν να μην επηρεάσουν την Πράγα. Στις 20 Νοεμβρίου ο αριθμός των διαδηλωτών φτάνει στις 500.000 Οι επόμενες μέρες είναι αρκετά κρίσιμες για τη χώρα, μιας και οι απεργίες δίνουν και παίρνουν. Ο πρωθυπουργός της χώρας στο ενδιάμεσο αναγκάστηκε να εγγυηθεί πως δεν θα χρησιμοποιηθούν βίαια μέσα εναντίον των διαδηλωτών, αλλά πως θα έκανε τα πάντα για να διατηρήσει το καθεστώς του εν ζωή.
Τελικά στις 28 Νοεμβρίου 1989 και μετά τις ραγδαίες εξελίξεις και στις υπόλοιπες χώρες – συμμάχους του τσεχοσλοβακικού καθεστώτος, η κυβέρνηση και το Κομμουνιστικό Κόμμα ανακοινώνουν ότι αποχωρούν από την εξουσία. Η Ομοσπονδιακή Συνέλευση, αμέσως μετά, ψήφισε την κατάργηση του άρθρου του συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι κυρίαρχο στην κοινωνία και το κράτος. Τα σύνορα με τη Δυτική Γερμανία και την Αυστρία ξανάνοιξαν στις 5 Δεκεμβρίου 1989 και στις 10 Δεκεμβρίου ο κομμουνιστής πρόεδρος Gustav Husák εγκαθιδρύει την πρώτη σε μεγάλο βαθμό μη-κομμουνιστική κυβέρνηση μετά το 1948, και παραιτείται, συνειδητοποιώντας ότι δεν μπορούσε να υπολογίζει σε εξωτερική βοήθεια. Στις 29 Δεκεμβρίου 1989, ο Václav Havel έγινε ο πρώτος πρόεδρος στη μετακομμουνιστική χώρα και οι πρώτες εκλογές ορίστηκαν τον Ιούνιο του 1990. Την 1η Ιανουαρίου 1993, η Τσεχοσλοβακία χωρίστηκε επίσημα σε Τσεχία και Σλοβακία.
Μετά τη Βελούδινη Επανάσταση, η κατάσταση στις δύο νέες χώρες έχει βελτιωθεί σημαντικά και πολιτικά η κατάσταση είναι αρκετά σταθερή. Οι δύο χώρες έχουν ενταχθεί στους διεθνείς οργανισμούς και έχουν εξομαλύνει τις σχέσεις τους με όλα τα γειτονικά τους κράτη. Οι πολίτες ζουν καλύτερα, αν και οι μνήμες της περιόδου δεν φαίνεται να έχουν ξεχαστεί εντελώς.
Πηγές που αντλήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
27 χρόνια από τη Βελούδινη Επανάσταση της Τσεχοσλοβακίας: αντλήθηκε από iefimerida.gr
Τσεχία: Τριάντα χρόνια από τη Βελούδινη Επανάσταση: αντλήθηκε από kathimerini.gr
Η Βελούδινη Επανάσταση 1989: αντλήθηκε από prague.fm
What to Know About Czechoslovakia’s Velvet Revolution: αντλήθηκε από time.com
