O όρος πολιτιστική διπλωματία αναφέρεται στην σύναψη διακρατικών σχέσεων εμπιστοσύνης μέσω της προώθησης της πολιτισμικής κληρονομίας, των αξιών και των εθίμων ενός έθνους. Σε βαθύτερη ανάλυση, στην ανάπτυξη διπλωματικών σχέσεων διαδραματίζουν ρόλο ανθρωπογενείς παράγοντες και η γεωγραφία. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Πολιτιστικής Διπλωματίας, απώτερος στόχος αυτής της πολιτικής είναι «η προώθηση της ειρήνης και της ασφάλειας μέσω διαπολιτισμικών σχέσεων». Ωστόσο, η δυσκολία στην εφαρμογή έγκειται στο ότι οι σύγχρονο διπλωμάτες δεν θεωρούν την πολιτιστική αλληλεπίδραση μεταξύ των λαών σημαντικό μέσο για την άσκηση της πολιτικής τους. Έτσι καταφεύγουν κυρίως σε οικονομικές ή στρατηγικές «απειλές» αγνοώντας την υποκείμενη δύναμη που θα είχε η εξύμνηση των πολιτισμικών αξιών στην σύναψη μίας συμφωνίας.
Πως ασκείται η πολιτιστική διπλωματία;
Η πολιτιστική διπλωματία επιδιώκει να γεφυρώσει τα χάσματα των εθνών μεταξύ τους. Η προώθηση των πολιτιστικών εθίμων, της ιστορίας και της γλώσσας είναι ο κυριότερος τρόπος. Όπως υποστηρίζει και ο καθηγητής Γιώργος Μπαμπινιώτης: «Δεν υπάρχει πιο άμεσος και ουσιώδης τρόπος να γνωρίζεις ένα λαό από το να μάθεις την γλώσσα του[…]». Ακόμη, η ανταλλαγή επιστημονικών, τεχνολογικών και καλλιτεχνικών επιτευγμάτων καθώς και η μεταλαμπάδευση ιδεών και κοινωνικών συνηθειών συμβάλλουν στην κατοχύρωση των διεθνών σχέσεων. Αυτά τα μέσα πολιτιστικής αλληλεπίδρασης μπορούν να ασκηθούν όχι μόνο από διπλωμάτες αλλά και μη-κυβερνητικές οργανώσεις, εκπατρισμένων ατόμων και εκπαιδευτικά ινστιτούτα στο εξωτερικό(π.χ. Goethe Institut). Και ας μην ξεχνάμε πως κινούμαστε σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία. Κάθε στοιχείο πολιτισμού και κουλτούρας μπορεί να διαδοθεί πιο εύκολα και γρήγορα από ποτέ άλλοτε.
Το παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών
Οι ΗΠΑ έχουν θεμελιώσει γερά την πολιτιστική τους υπεροχή, λόγω της μουσικής και κινηματογραφικής βιομηχανίας σε άρτιο συνδυασμό με την χρήση της αγγλικής γλώσσας. Εκτιμάται ότι περίπου 2 δισεκατομμύρια άτομα στον κόσμο γνωρίζουν βασικές αγγλικές έννοιες, κάτι που τους βοηθά να καταλάβουν και να ψυχαγωγηθούν από τα αμερικάνικα προγράμματα. Ωστόσο, η «υπεροχή» ή, καλύτερα, η ψευδαίσθηση πως αυτός ο δυτικός τρόπος ζωής και σκέψης είναι ανώτερος των άλλων δεν ήταν πάντα τόσο διαδεδομένος. Με την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τις ΗΠΑ στο πλευρό των νικητών, Αμερικάνοι ηθοποιοί και καλλιτέχνες αναλάμβαναν να δώσουν παραστάσεις στην Ευρώπη, αυξάνοντας έτσι την δημοτικότητά τους και συνεισφέροντας στην πολιτιστική διπλωματία των Ηνωμένων Πολιτειών. Ομοίως, το ίδρυμα Fullbright προσέφερε υποτροφίες για σπουδαστές αλλά και ο κλάδος των αθλημάτων διευρύνεται και προσκαλεί Ευρωπαίους αθλητές να συμμετάσχουν.
Κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, η πολιτιστική διπλωματία αποτέλεσε σημαίνον εργαλείο των ΗΠΑ, αναγνωρισμένη πλέον ως παγκόσμια υπερδύναμη,. Υποστηριζόταν, ακόμα, και από πρωτοβουλίες της CIA. Παρ’ όλα αυτά, με το τέλος του πολέμου και την πρόοδο της τεχνολογίας, οι στρατηγικές αυτές αποδείχτηκαν ατελέσφορες. Στην εποχή της τεχνολογικής αιχμής και των ηλεκτρονικών μέσων, η προώθηση της αμερικάνικης κουλτούρας εκτοξεύτηκε δραματικά. Ο καθένας είχε, πλέον, ένα εργαλείο «εικονικής» περιήγησης και πληροφόρησης και η Αμερική, άριστα εκμεταλλευόμενη αυτή την επανάσταση, διέσπειρε την επιρροή της στον υπόλοιπο πλανήτη.
Κίνδυνοι και στάση των διπλωματών
Όσο περισσότερο η έννοια της πολιτιστικής διπλωματίας γίνεται αποδεκτή από τους διπλωμάτες των κρατών του κόσμου, τόσο πιο «ανθεκτικές» θα γίνουν οι κοινωνίες σε εχθροπραξίες και προκαταλήψεις. Αναμφίβολα, προκλήσεις γεννιούνται συνεχώς: Πως είναι δυνατόν, για παράδειγμα, μια δυτική κουλτούρα να μυήσει ένα ισλαμικό καθεστώς στην ισότητα και τα δικαιώματα των γυναικών; Ή πόσο θεμιτή είναι η εγκαθίδρυση της ειρήνης αν απαιτεί την «θυσία» άλλων αρετών; Σαφώς μπορούμε να ισχυριστούμε πως η πολιτιστική διπλωματία και η ανάπτυξη διεθνούς συνείδησης αποτελούν μέσα θεμελίωσης της ειρήνης και της σταθερότητας αλλά οι διπλωμάτες και όσοι ασκούν αυτό το είδος πολιτικής πρέπει να είναι αρκετά προσεκτικοί, «ζυγίζοντας» κάθε παράμετρο και αντίκτυπο που θα έχει η όποια απόφαση στον λαό που αντιπροσωπεύουν.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
The Power of Culture in Diplomacy: The Case of U.S. Cultural Diplomacy in France and Germany, Sofia Kitsou, τελευταία πρόσβαση στις 17/1/2021
Diplomacy,Sally Marks, ανακτήθηκε από britannica.com, τελευταία πρόσβαση στις 17/1/2021
What is Cultural Diplomacy?, ανακτήθηκε από culturaldiplomacy.org, τελευταία πρόσβαση στις 17/1/2021
Η ανατέλλουσα παγκόσμια πολιτική και ο εκσυγχρονισμός της πολιτιστικής διπλωματίας στην ψηφιακή εποχή, Νατάσα Πανδή, ανακτήθηκε από huffingtonpost.gr, τελευταία πρόσβαση στις 17/1/2021
