Πριν αρκετό καιρό, η Κιμ Καρντάσιαν ανέβασε μία φωτογραφία στον λογαριασμό της στο Instagram με ένα λαχματζούν. Η λεζάντα της φωτογραφίας έλεγε ότι το λαχματζούν είναι… η αρμενική πίτσα. Η φωτογραφία – σεμνή για τα δεδομένα της Κιμ – ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στην Τουρκία. Ο Ερντογάν δήλωσε δημόσια ότι η Καρντάσιαν λέει ψέματα και το λαχματζούν είναι παραδοσιακό τούρκικο φαγητό! Όπως ήταν αναμενόμενο, το λαχματζούν κυριάρχησε στον παγκόσμιο Τύπο και δίχασε την κοινή γνώμη. Φυσικά, η διαμάχη δεν ήταν στη στήλη μαγειρικής…
Η μαγειρική διπλωματία είναι ένα σχετικά άγνωστο κεφάλαιο στις διεθνείς σχέσεις. Οι περισσότεροι διεθνολόγοι συνηθίζουν να αναλύουν την στρατιωτική ή οικονομική ισχύ χωρών του πλανήτη. Αντίθετα, η πολιτιστική διπλωματία ή διπλωματία ήπιος ισχύος – όπως είναι περισσότερο γνωστή – συνήθως έρχεται δεύτερη. Στην πραγματικότητα, όμως, η δύναμη της πολιτιστικής διπλωματίας είναι τεράστια.
Φυσικά, όταν εννοούμε πολιτισμό, δεν περιοριζόμαστε μόνο σε μνημεία ή έργα τέχνης. Πολιτισμός είναι οτιδήποτε παράγει ένας λαός. Γλώσσα, μουσική, αρχιτεκτονική, ακόμη και μόδα! Άρα, οι διατροφικές συνήθειες και η γαστρονομία ενός λαού είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας του. Φανταστείτε, λοιπόν, τι συμβαίνει, όταν ο πολιτισμός χρησιμοποιείται ως μέσο επηρεασμού της κοινής γνώμης!
Κουζίνες αντί για πρεσβείες
Είναι γνωστό ότι τα κράτη χρησιμοποιούν τις κουζίνες τους, για να διαφημίσουν δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς ή να δημιουργήσουν μία θετική εικόνα στο εξωτερικό. Η ιταλική κουζίνα είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ποιος δεν λατρεύει τα λαζάνια με την αφρώδη κρέμα ή την σκανδαλιστική πουτανέσκα με ελιές, πιπεριές και σάλτσα;
Μία έρευνα που διεξήχθη το 2016 από το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών Επιστημών της Ιταλίας απέδειξε ότι τα πανταχού παρόντα ιταλικά εστιατόρια – μία βιομηχανία εκατομμυρίων ευρώ – είναι ένα εξαιρετικό μέσο προώθησης της τουριστικής βιομηχανίας της Ιταλίας. Η έρευνα μελέτησε την EXPO του Μιλάνου και την Εβδομάδα Ιταλικής Κουζίνας καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η Ιταλία χρησιμοποιεί την κουζίνα της για να προσελκύσει «μαγειρικούς μετανάστες» και να επενδύσει σε ακριβές τουριστικές καμπάνιες εκατομμυρίων δολαρίων.
Μαγειρική Διπλωματία στην Αμερική
Επιπλέον, μία ακόμη έρευνα από το Πανεπιστήμιο Tufts μελέτησε την διατροφική επικοινωνία του Λευκού Οίκου. Οι Ομπάμα είχαν ξεκινήσει μία παναμερικανική εκστρατεία προώθησης της μεσογειακής διατροφής στις ΗΠΑ, λόγω των αυξανόμενων ποσοστών παχυσαρκίας στον γενικό πληθυσμό. Η Μισέλ Ομπάμα έτρωγε δημόσια σάντουιτς λαχανικών, ενώ ο Μπαράκ Ομπάμα είχε μόνιμα δίπλα του μία φρουτιέρα. Σκοπός των σχετικά αστείων στιγμιότυπων ήταν η προώθηση της υγιεινής διατροφής στις ΗΠΑ. Ωστόσο, η διατροφική επικοινωνία του Λευκού Οίκου έχει τα κουλά της. Αξέχαστος έμεινε ο Ντόναλντ Τραμπ, όταν κέρασε μπέργκερ και αναψυκτικά σε διεθνείς αθλητές στον Λευκό Οίκο!
Ωστόσο, η μαγειρική διπλωματία δεν αξιοποιείται πάντα για καλό σκοπό. Αν πάμε πίσω στην Νέα Υόρκη του 1960, τα κινεζικά εστιατόρια στην Chinatown λειτουργούσαν ως κρησφύγετα των Τριάδων. Τα κινέζικα εστιατόρια ήταν κακόφημα στέκια στην Δύση μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990 και λειτουργούσαν ως παραρτήματα της κινεζικής μαφίας.
Κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όμως, η κινεζική κυβέρνηση αναγνώρισε το αυξανόμενο ενδιαφέρον για κινεζικά φαγητά σε μεγαλουπόλεις της Δύσης. Σχεδόν αυτόματα, τα κινεζικά εστιατόρια πολλαπλασιάστηκαν σε Ευρώπη και Αμερική, ενώ η κινεζική κουζίνα δεν έλειψε από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων του 2008 στο Πεκίνο.
Ανταγωνισμοί για νούντλς και λίγο σούσι
Η έκρηξη, όμως, για κινεζικά πιάτα συνοδεύτηκε από έναν ασιατικό γαστρονομικό ανταγωνισμό. Η κουζίνα των Ουιγούρων (μουσουλμάνων της δυτικής Κίνας) είναι ένας συνεχής πονοκέφαλος για τα κινεζικά εστιατόρια. Ανάλογος ανταγωνισμός υπάρχει με την Ιαπωνία, η οποία διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία στις συνταγές σούσι. Ακόμη, Νότια Κορέα, Μαλαισία και Βιετνάμ ανταγωνίζονται την Κίνα και την Ιαπωνία στην διατροφική σκακιέρα.
Αναδυόμενη μαγειρική δύναμη είναι η Ελλάδα. Φέτα, μουσακάς, πίτες και φρέντο εσπρέσο σαρώνουν την αγορά του Λονδίνου και της Νέας Υόρκης. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, η ελληνική κουζίνα συγκαταλέγεται στις δέκα αναδυόμενες κουζίνες του κόσμου. Μπορεί η Ελλάδα να είναι μία μικρή χώρα, ωστόσο τα τραπέζια της είναι μεγαλειώδη! Φανταστείτε πως μπορούν να αλλάξουν οι διεθνείς σχέσεις της χώρας, αν το φρέντο καπουτσίνο εξαχθεί σε φίλους και… εχθρούς.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Culinary Diplomacy: Breaking Bread to Win Hearts and Minds, The Hague Journal of Culinary Diplomacy
