Τα πρώτα βήματα της τέχνης του δρόμου (γκράφιτι)
Στις πόλεις βλέπουμε παντού, σε τείχους, μετρό, τρόλεϊ, τραμ, βαγόνια, γραμματοκιβώτια, πολυκατοικίες, εγκαταλελειμμένα κτίρια σχέδια, ζωγραφιές και ονόματα, γνωστά και ως γκράφιτι. Τα γκράφιτι αν και θεωρούνται πολύ σύγχρονα έχουν και αυτά την ιστορία τους, ξεκίνησαν από κάπου και εξελίχθηκαν ως η τέχνη του δρόμου στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις.
Ίσως μπορούμε να πούμε ότι τα γκράφιτι πλέον έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι των πόλεων, μέρος της ταυτότητάς τους. Βέβαια, δεν είναι λίγοι που θεωρούν τα γκράφιτι βανδαλισμό και καταστροφή της δημόσιας περιουσίας. Από την άλλη, τα γκράφιτι για κάποιους είναι τέχνη, τέχνη του δρόμου. Από πού αντλούν λοιπόν την προέλευσή τους;
Τα εντοπίζουμε ήδη από αρχαιοτάτων χρόνων. Για παράδειγμα, οι τοιχογραφίες στις σπηλιές ή στην Πομπηία τα μηνύματα στους τοίχους, τα ξόρκια και η πολιτική σάτιρα. Επίσης, στα μέσα του 16ου αιώνα χρησιμοποιήθηκαν για τις προσόψεις των σπιτιών αν και πρώιμη έκφραση θεωρούνται οι τοιχογραφίες του 20ου αιώνα στο Μεξικό.
Δεν μπορούμε εκτός των άλλων, να αγνοήσουμε ότι στη διάρκεια του ΄Β Παγκοσμίου Πολέμου τα γκράφιτι χρησιμοποιήθηκαν για να εκφράσουν αντιφασιστικά συνθήματα και αντίσταση σε όλη την αρρωστημένη κατάσταση, ένα από αυτά υπήρξε το “Killroy was here”. Αργότερα, τη δεκαετία του ’60 στις ΗΠΑ σημειώθηκε μία επανάσταση από μαθητές με το σύνθημα “The wall will have their say” εμφορούμενη από πολιτικά μηνύματα και ποιήματα. Τη σύγχρονη όμως, τέχνη του δρόμου την εντοπίζουμε στα πρώτα γκράφιτι ενός Ελληνοαμερικανού στο μετρό της Νέας Υόρκης. Ο ίδιος υπέγραφε με μαρκαδόρο το όνομά του, Taki183 έχοντας γεμίσει τις υπόγειες διαβάσεις, τους τείχους του Broadway, τα ταχυδρομικά κουτιά και πολλά ακόμη μέρη στο Μανχάταν.
Κατόρθωσε να κερδίσει την προσοχή της αμερικανικής κοινότητας και όχι μόνο. Συγκεκριμένα, το New York Times του αφιέρωσε ένα άρθρο, ενώ ο ίδιος επηρέασε κι άλλα νεαρά άτομα να ξεκινήσουν τα γκράφιτι. Εμφανίστηκαν έτσι, οι υπογραφές των Joe136, Barbara62, EEL159 κα. Θα αναρωτιέστε βέβαια, τι συμβόλιζαν οι αριθμοί δίπλα από τα ονόματά τους. Όταν ήρθε στην επιφάνεια το σύγχρονο γκράφιτι οι νέοι των φτωχών κυρίως, συνοικιών των ΗΠΑ υπέγραφαν με μαρκαδόρο το όνομά τους και το όνομα της οδού που σύχναζαν. Η συνήθεια αυτή ονομάστηκε tag (ετικέτα) και εξαπλώθηκε με ταχύτητα φωτός όχι μόνο στην Αμερική αλλά σε όλο τον κόσμο.
Η εξέλιξη της τέχνης του δρόμου και η εμφάνισή της στην Ελλάδα
Τα γκράφιτι όσο περνούσε ο καιρός αφομοιώνονταν όλο και περισσότερο στην κοινωνική κουλτούρα και σήμερα θεωρούνται φαινόμενο της λαϊκής κουλτούρας των μεγάλων πληθυσμιακών κέντρων, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας είναι η Αθήνα. Από τη χρήση μαρκαδόρων περάσαμε στη χρήση σπρέι, για να καλύπτονται μεγαλύτερες επιφάνειες. Από εκεί που υπέγραφαν μόνο το όνομα και τη διεύθυνση, που σύχναζαν, ξεκίνησαν να σχεδιάζουν με χρώματα αφήνοντας τη φαντασία τους ελεύθερη σε όποιο μέρος της πόλης ήταν εφικτό.
Παράλληλα με την υπογραφή τους σχεδίαζαν πρόσωπα από κόμικς, τοπία και γενικά διαφοροποιούσαν το στυλ τους. Στη συνέχεια, ακολούθησε μία δεκαετία γνωστή ως “The I decade”, στην οποία πολλαπλασιάστηκαν οι οπαδοί του tagging. Αυτό αφορούσε κυρίως, τους ανένταχτους έφηβους από τα γκέτο, που χρησιμοποιούσαν τους τείχους για να σφραγίσουν την ύπαρξή τους.
Η συνήθεια των γκράφιτι έχει κοινωνικές διαστάσεις και συνδέεται με τις πολιτικές αναταραχές, τα κοινωνικά προβλήματα, τα ανικανοποίητα αιτήματα και την απογοήτευση των ανθρώπων. Μπορούν επίσης, να συσχετιστούν με την εφηβεία και τον τρόπο ενόρασης του κόσμου στην ηλικία αυτή. Οι αρχές εκλάμβαναν τα γκράφιτι ως βανδαλισμό της δημόσιας περιουσίας και ξεκινούσαν το κυνηγητό και τη δίωξη αμέσως.
Τα γκράφιτι εξαπλώθηκαν σταδιακά σε όλο τον κόσμο με αφετηρία τη Γερμανία, την Ολλανδία και στη συνέχεια τη Γαλλία. Μπορεί από κάποιους να εκλαμβάνονταν ως βανδαλισμός για αρκετούς διανοούμενους όμως, ήταν τέχνη. Έτσι, σταδιακά τα γκράφιτι έφτασαν και στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’80.
Τα γκράφιτι σε πολλές χώρες θεωρήθηκαν παράνομα, ενώ στην Ελλάδα έγινε μία προσπάθεια εξάλειψής τους. Βέβαια, όπως είναι εύλογο δεν θα υπάρξει ποτέ ομοφωνία και άλλοι θα τα θεωρούν καταπάτηση, άλλοι πάλι τέχνη. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε, ότι στις μεγαλουπόλεις υπάρχει πλουραλισμός και διάσταση απόψεων σε πολλά ζητήματα ακριβώς λόγω του αυξημένου πληθυσμού. Στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’70, έγινε γνωστό ένα τραγούδι, <<Ο δρόμος>>, που αναφέρει τα μηνύματα ελευθερίας στους τείχους.
Τα γκράφιτι διαφοροποιούνται από τη διαδεδομένη τέχνη και δεν κλείνονται σε μουσεία, εκθέσεις ή στην αγορά τέχνης. Μπορούμε ίσως, να πούμε ότι άνθισαν μέσα από τη δημιουργία τους σε συνθήκες <<παρανομίας >>. Άλλωστε, η τέχνη του δρόμου αποτελεί μορφή παρέμβασης στον αστικό χώρο.
Τα γκράφιτι είναι μία ιδιαίτερη μορφή τέχνης, που δεν είναι αποδεκτή από όλους. Αποτελείται από ζωγραφιές, συνθήματα, τα ζητήματα της καθημερινότητας και τα συναισθήματα όσων τα κάνουν. Όπως αναφέραμε παραπάνω, οι ρίζες τους δεν είναι ξεκάθαρες, αλλά κάθε εποχή έχει να μας πει κάτι σχετικά με την τέχνη στους τείχους.
Τα γκράφιτι συνδέονται με την Hip-Hop κουλτούρα καθώς, στη σύγχρονη μορφή τους αναδύθηκαν με την μουσική αυτή. Γενικά, χαρακτηριστικό της τέχνης του δρόμου είναι η ύπαρξή της σε ένα πλαίσιο εντός-εκτός νόμου, μουσείων, αγοράς τέχνης. Ταξιδεύει online και ελκύει όλο και περισσότερα άτομα, ενώ την ίδια στιγμή απωθεί αρκετά.
Πρέπει να λάβουμε υπόψη, ότι τα γκράφιτι είναι ιδιαίτερα και ως τέτοια είναι αρκετά αμφιλεγόμενα. Δεν μπορούν να αρέσουν σε όλους και άρα, γεννάται το ερώτημα: Τα γκράφιτι είναι βανδαλισμός ή τέχνη του δρόμου; Παρανομία ή αγνή τέχνη;
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
- Άρθρο στο διαδίκτυο. Ανακτήθηκε από: https://www.cna.gr/stories/gkrafiti-i-istoria-tis-technis-toy-dromoy/ (τελευταία πρόσβαση 16/04/2023)
- Αθανασίου Μαρία. Άρθρο στο διαδίκτυο. Ανακτήθηκε από: https://www.kathimerini.gr/k/k-magazine/561505219/i-techni-toy-dromoy-eiche-ti-diki-tis-istoria/ (τελευταία πρόσβαση 16/04/2023)
- Ζωγράφου Μαίρη. Άρθρο στο διαδίκτυο. Ανακτήθηκε από: https://citycampus.gr/graffiti/ (τελευταία πρόσβαση 16/04/2023)
- Άρθρο στο διαδίκτυο. Ανακτήθηκε από: https://itravelling.gr/taki-183-i-istoria-tou-graffiti-graftike-me-xromata-ellinika/ (τελευταία πρόσβαση 16/04/2023)
- Άρθρο στο διαδίκτυο. Ανακτήθηκε από: https://www.neolaia.gr/2020/05/20/mia-sidomi-istoria-ton-graffity-vid/ (τελευταία πρόσβαση 16/04/2023)
- Πετρίδου Μαρίνα. Άρθρο στο διαδίκτυο. Ανακτήθηκε από: https://www.lifo.gr/tropos-zois/urban/oli-i-istoria-toy-ellinikoy-gkrafiti-se-enan-tomo (τελευταία πρόσβαση 16/04/2023)
