Ο θεσμός των μουσείων συνιστά μέχρι και σήμερα έναν επάγρυπνο «φύλακα» του παρελθόντος. Η διαχρονικότητα και η αξία τους έγκειται στην διατήρηση και ανάδειξη εκθεμάτων που συνδέουν το ολοζώντανο παρόν με την «ανάσταση» ενός μέρους του ανθρώπινου παρελθόντος. Μάλιστα, τα μουσεία έχουν προσαρμοστεί στο ευμετάβλητο περιβάλλον του 21ου αιώνα. Οι κοινωνικές, πολιτικές και προπάντων τεχνολογικές αλλαγές έχουν ωθήσει το χώρο του πολιτισμού να προσαρμοστεί στα δεδομένα της εποχής. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν έχει περιορίσει τις δυνατότητες που προσφέρει στον άνθρωπο η επαφή με ένα μουσείο. Το αντίθετο, μάλιστα.
Αυτός είναι και ο λόγος που ένα μουσείο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «Ακτιβιστής». Ένας ακτιβιστής, είτε πρεσβεύει κάποιον κοινωνικό είτε άλλου είδους σκοπό (που αφορά σχεδόν πάντα τη γενική ευημερία της κοινωνίας), μάχεται αδιάκοπα για την επίτευξη του. Παρομοίως, ένα μουσείο εκπροσωπεί ένα είδος ακτιβισμού, ένα, θα λέγαμε, «διδακτικό» ακτιβισμού.
Και γιατί το μουσείο δρα ως ακτιβιστής; Τι προσφέρει και ποιο είναι το έργο του;
1. Η αίσθηση της κοινότητας
Ένα μουσείο ή κάποιος εκθεσιακός ή πολιτιστικός χώρος προσδίδει στους ανθρώπους ένα αίσθημα κοινότητας και ομονοίας. Ένα τοπικό μουσείο, λόγου χάρη, ωθεί τους κατοίκους της περιοχής να ερευνήσουν την πολιτιστική κληρονομιά τους, τις ιστορικές και λαογραφικές τους «ρίζες» ή άγνωστα γεγονότα του παρελθόντος. Κάτι τέτοιο, όσο γιγαντώνεται η τεχνολογία και η ψηφιοποίηση των πραγμάτων, αποτελεί μια υπενθύμιση των κατορθωμάτων και των γεγονότων που βρίσκονται πιο κοντά στο «οικείο» περιβάλλον. Μάλιστα, μέσω των εκδηλώσεων που διοργανώνει ένα μουσείο, η καθολική συμμετοχή από ανθρώπους όλων των ηλικιών ενθαρρύνει τον εποικοδομητικό διάλογο, την ανταλλαγή απόψεων και γνώσεων και τη διαπροσωπική ανθρώπινη επικοινωνία.
2. Το μουσείο εκπαιδεύει τις μελλοντικές γενιές
Κάθε μουσείο (οποιοδήποτε και αν είναι το εκθεσιακό του αντικείμενο) αποτελεί στυλοβάτη τη γνώσης και της ανάμνησης. Σε μια δεκαετία από τώρα, και σε μια δεκαετία μετά από αυτή, κάθε έκθεμα και έργο τέχνης θα συνιστά μια μικρή ψηφίδα της ιστορίας. Εξερευνώντας τη, ο άνθρωπος θα μπορεί να διατηρεί το παρελθόν ζωντανό και απτό. Μάλιστα, εκεί το μουσείο θα κληθεί να συμπεριφερθεί ως σκληρός «ακτιβιστής». Ένα μουσείο πρέπει να είναι σε θέση να καταπολεμήσει φαινόμενα προπαγάνδας και παραπληροφόρησης. Σε μια εποχή που η πληροφορία ρέει άφθονη και η γνώση είναι πανταχού προσβάσιμη, τα μουσεία πρέπει να ανταποκριθούν στη μαζική ανάγκη του ανθρώπου για αληθινή και χειροπιαστή πληροφόρηση.
3. Κριτική ικανότητα και διαφορετικότητα
Ο καθένας που έχει βρεθεί σε ένα μουσείο έχει δει εκθέματα που δεν του ήταν ιδιαίτερα ελκυστικά. Κάποιοι μπορεί να ενοχλήθηκαν και λίγο περισσότερο ή να προσβλήθηκαν. Αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη να αποδεχτεί ο άνθρωπος τη διαφορετικότητα. Για παράδειγμα, ο πίνακας του Pieter Bruegel, οι ζητιάνοι, που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου, απεικονίζει ζητιάνους οι οποίοι έχουν χάσει μέλη του σώματος τους και χρησιμοποιούν ξύλινα πελέκια για να στηριχτούν. Μέσα από την τέχνη, τα ιστορικά ευρήματα και τα εκθέματα διαπιστώνει κανείς πως και οι άνθρωποι του παρελθόντος εξύψωναν τη διαφορετικότητα, την εξυγίαναν και την αποτύπωναν σαν έργο τέχνης. Το μουσείο-ακτιβιστής επιτυγχάνει αυτό το σκοπό στη σημερινή εποχή. Δημιουργεί γέφυρες μεταξύ των ανθρώπων και τους καλεί να εμπνευστούν και να προβληματιστούν. Χαράσσει ένα δρόμο γόνιμης αναζήτησης και προτρέπει το άτομο να σκεφτεί ορθολογικά, μαθαίνοντας από τα σφάλματα και τις εμπειρίες των προγόνων του.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
Why we need museums now more than ever (8/10/2020), ανακτήθηκε από museumnext.com. Τελευταία πρόσβαση στις 4/3/2021.
Πώς μπορούν να βγουν τα μουσεία από την κρίση και να γίνουν το living room της κοινωνίας;(19/11/2019) ανακτήθηκε από athinorama.gr. Τελευταία πρόσβαση στις 4/3/2021.
