Ο Έρωτας στον Πλάτωνα είναι αυτός που δίνει κίνητρο για να φτάσει κανείς στην ευδαιμονία. Για αυτόν τον λόγο ο Έρωτας στον Πλάτωνα κατέχει καίριο ρόλο στο σύστημα του και δεν αποτελεί κάτι ανεξάρτητο αλλά είναι εμφανής στην ηθική, την μεταφυσική και την οντολογία του. Ο Πλάτωνας ίσως είναι ο πρώτος φιλόσοφος που αναλύει διεξοδικά τον έρωτα και όχι μόνο τον σωματικό και ηδονικό έρωτα όπως ήταν και είναι γνωστός στους ανθρώπους αλλά τον έρωτα, τον παρακινητικό.
Συμπόσιο ή περί Έρωτος
Ο Έρωτας στον Πλάτωνα αναλύεται στο διάλογο Συμπόσιο ή περί Έρωτος. Σε αυτόν τον διάλογο συμμετέχουν έξι ομιλητές οι οποίοι είναι: ο Αγάθων, ο Αριστοφάνης, η Διοτίμα, ο Ερυξίμαχος, ο Φαίδρος και ο Παυσανίας. Καθένας από αυτούς παρουσιάζει μια διαφορετική όψη του έρωτα. Η συζήτηση ξεκινάει πρώτα με τον Φαίδρο ο οποίος πλέκει το εγκώμιο του έρωτα καθώς υποστηρίζει πως είναι ο αρχαιότερος θεός και πως όσοι διακατέχουν τον Έρωτα είναι ικανοί για σπουδαία κατορθώματα.
Ο δεύτερος ομιλητής που είναι ο Παυσανίας συνεχίζει τη συζήτηση με μια διάκριση. Διακρίνει τον Έρωτα σε θεϊκό και χυδαίο. Ο έρωτας που είναι θεϊκός στρέφει τον εαυτό του στην ψυχή ενώ ο χυδαίος ή αλλιώς πάνδημος έρωτας στρέφει τον εαυτό του προς τα σώματα. Ο Φαίδρος και ο Παυσανίας συμφωνούν στο γεγονός ότι όσοι διακατέχουν τον έρωτα διακατέχουν και την αρετή γιατί ο έρωτας είναι αυτός που οδηγεί σε σπουδαία πράγματα. Για αυτό τον λόγο το κράτος και ο στρατός θα έπρεπε να είναι συγκροτημένα από εραστές και ερωμένους.
Ερυξίμαχος, Αριστοφάνης και Αγάθωνας
Ο τρίτος συνομιλητής που είναι ο Ερυξίμαχος ενώ συμφωνεί με τον Παυσανία για τον διαχωρισμό του έρωτα, συμπληρώνει πως ο έρωτας είναι και κάτι σωματικό, και δεν παραμένει μόνο στην ανθρώπινη ψυχή αλλά επεκτείνει τον έρωτα μέσω της τέχνης και της επιστήμης και στο σώμα. Σε αυτό το σημείο είναι εμφανής η αντίθεση του έρωτα στον Πλάτωνα με τον έρωτα που παρουσιάζει ο Ερυξίμαχος. Ο έρωτας στον Πλάτωνα είναι αναγόμενος στην φιλοσοφία ενώ στον Ερυξίμαχο περνά στο σωματικό. Ο Αριστοφάνης μέσα από τη διήγηση ενός μύθου δείχνει μια διαφορετική όψη και λειτουργία του έρωτα. Για τον Αριστοφάνη ο έρωτας είναι μια έμφυτη στην ανθρώπινη φύση επιδίωξη για ψυχική ένωση η οποία έχει τις καταβολές της από το πεπερασμένο της ανθρώπινης φύσης. Είναι μια έμφυτη επιθυμία για την ψυχή του άλλου που θέλει να γίνει ένα με το άλλο μισό.
Στη συνέχεια, ο Αγάθωνας θα φέρει στο προσκήνιο το θέμα για την καταγωγή του Έρωτα. Ως τότε κανένας άλλος ομιλητής δεν συζήτησε για την καταγωγή του Έρωτα, για αυτό τον λόγο ο Αγάθωνας ανοίγει αυτό το θέμα. Υποστηρίζει πως ο Έρωτας είναι ο νεότερος θεός και ο πιο ωραίος από όλους τους άλλους. Ωστόσο, του προσδίδει τέσσερις αρετές που είναι: η δικαιοσύνη, η σωφροσύνη, η γενναιότητα και η σοφία για να τονίσει ότι δεν είναι μόνο ωραίος εξωτερικά αλλά και εσωτερικά. Αυτές οι τέσσερις αρετές αποτελούν το εσωτερικό του κάλλος.
Διοτίμα
Τέλος, ο Πλάτωνας επιλέγει να μην βάλει τον Σωκράτη να μιλήσει για αυτόν αλλά να διηγηθεί μια συζήτηση που είχε με μια ιέρεια από τη Μαντινεία, τη Διοτίμα. Η Διοτίμα παρουσιάζει τον Έρωτα μέσα από αντιθέσεις. Αναφέρει πως δεν είναι θεός, ούτε είναι ωραίος. Δεν είναι σοφός, ούτε ευδαίμων. Δεν είναι ούτε άμαθος, ούτε άσχημος, ούτε αμαθής. Εντούτοις, τον τοποθετεί στο μεσοδιάστημα αυτών των αντιθέσεων καθώς αποτελεί ο ίδιος το μεσοδιάστημα εκεί που αρχίζει η θνητή φύση και εκεί που τελειώνει αθάνατη. Σε αυτόν τον τελευταίο λόγο ο έρωτας στον Πλάτωνα κάνει εμφάνιση ως ένα τυχαίο γεγονός στην ψυχή ενός ορισμένου ανθρώπου. Μέσα από αυτές τις αντιθέσεις του έρωτα είναι φανερή η δραματική περιπέτεια της ανθρώπινης ψυχής για να δεχτεί την επιφοίτηση του δαιμόνιου.
Συμπέρασμα: Η άλλη διάσταση στον Πλάτωνα ο έρωτας
Στον Πλάτωνα ο έρωτας αποκτά μια διαφορετική διάσταση. Από τα ηδονικά σώματα τον ανυψώνει στην ψυχή και του δίνει το νόημα του κάτι φιλοσοφικού. Ο έρωτας στον Πλάτωνα είναι μέσα στα πράγματα ως γονιμοποιός δύναμη η οποία δίνει κίνητρο να συμβούν ωραία πράγματα. Είναι η κίνηση που αναφέρεται σε κάτι άλλο μακρύτερα στο μέλλον. Αυτό ακόμα δεν έχει έρθει και είναι αισθητό ως απουσία και ως στέρηση. Παλινδρομεί μεταξύ απουσίας και στέρησης, θνητότητας και αθανασίας. Έτσι, βρίσκεται πάντα στο μεσοδιάστημα όπως και ο φιλόσοφος βρίσκεται μεταξύ σοφίας και άγνοιας. Εν κατακλείδι, αυτό είναι ο έρωτας στον Πλάτωνα, η κινητήρια δύναμη μέσα στο μεσοδιάστημα των υπαρκτικών αξιών του όντος για να φτάσει στην ευδαιμονία και το φως.
Βιβλιογραφικές Πηγές
Δεδούσης, Β & Κορδάτος, Γ (1939). Πλάτων συμπόσιο-κριτίας. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.
Κάλφας, Β & Ζωγραφίδης, Γ (2006). Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι. Αθήνα: Το Βήμα.
Κουντουριώτης, Ν (1912). Πλάτωνος Συμπόσιον (ή περί έρωτος). Αθήνα: Φεξή.
Borman, K (2006). Πλάτων. Αθήνα: Καρδαμίτσα.
