Πριν είκοσι έξι χρόνια μία ανοιξιάτικη ημέρα του Μαΐου του 1992, ο ποιητής του ποιήματος «Χάρτινο το φεγγαράκι», άφησε την τελευταία του πνοή, ταξιδεύοντας στη γειτονιά των μεγάλων ραψωδών της Eλλήνιας ποιήσεως. Ο λόγος για το σύγχρονο Έλληνα ραψωδό που ακούει στο όνομα Νίκος Γκάτσος.
Ο Νίκος Γκάτσος ήταν ένας από τους μεγαλύτερους και σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές, στιχουργούς και μεταφραστές. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν από σημαντικούς συνθέτες, όπως από το Μάνο Χατζιδάκι.
Η ζωή του
Ο Νίκος Γκάτσος γεννήθηκε μία χειμωνιάτικη ημέρα του Δεκεμβρίου του 1911 στο χωριό Ασέα Αρκαδίας. Οι γονείς του, Γεώργιος Γκάτσος και Βασιλική Βασιλοπούλου, ήταν αγρότες. Όταν ήταν πέντε ετών ο πατέρας του πέθανε πάνω στο πλοίο που θα τον οδηγούσε σε μία καλύτερη ζωή, στη σύγχρονη γη της επαγγελίας, την Αμερική. Το σώμα του δεν βρέθηκε ποτέ. Το πέταξαν στον Ατλαντικό Ωκεανό. Έτσι η ζωή του μικρού Νίκου ξεκίνησε με μία σκηνή αρχαίας τραγωδίας.
Την εφηβεία του την αφιέρωσε στην ανάγνωση λογοτεχνικών και κάθε είδους βιβλίων, στην αυτοδιδασκαλία ξένων γλωσσών -με ιδιαίτερη έφεση στην Ισπανική- και στην τέχνη (θέατρο και κινηματογράφο).
Το 1930, ο Νίκος Γκάτσος, ανέβηκε και εγκαταστάθηκε μαζί με την οικογένεια του στην Αθήνα. Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, διέκοψε όμως τις σπουδές του το δεύτερο έτος.
Τότε ξεκίνησε τη συναναστροφή του με τους λογοτεχνικούς κύκλους της πρωτεύουσας του ελληνικού πολιτισμού και ήρθε σε επαφή με τα νεωτερικά λογοτεχνικά ρεύματα που μεταλαμπαδεύτηκαν από τα πολιτιστικά κέντρα της Ευρώπης στην Ελλάδα. Εκείνο, όμως, που τον κέντρισε ήταν το ρεύμα του υπερρεαλισμού και ο ίδιος έγινε ένας από τους πρωτεργάτες λογοτέχνες που ασχολήθηκαν με την καλλιέργεια του.
Το έργο του
Η πρώτη και τελευταία προσωπική ποιητική συλλογή που εξέδωσε εν ζωή, ο Νίκος Γκάτσος, ήταν η «Αμοργός». Μετέπειτα δημοσίευσε τρία ακόμη ποιήματα του το «Ελεγείο» στα Φιλολογικά Χρονικά το 1946, «Ο ιππότης κι ο θάνατος» στο Μικρό Τετράδιο το 1947 και «Τραγούδι του παλιού καιρού» στον «Ταχυδρόμο».
Συνεργάστηκε με πολλά λογοτεχνικά και μη περιοδικά. Μερικά από αυτά είναι: η «Νέα Εστία», ο «Ρυθμός», οι «Μακεδονικές Ημέρες», «Τα Νέα Γράμματα», τα «Καλλιτεχνικά Νέα» και τα «Φιλολογικά Χρονικά».
Ο Νίκος Γκάτσος μετέφρασε πολλά θεατρικά έργα, κυρίως του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, όπως: ο «Ματωμένος Γάμος», «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» και «Ο Περλιμπλίν και η Μπελίσα». Επίσης, μετέφρασε έργα του Τέννεσσι Ουίλλιαμς, του Λόπε δε Βέγα, του Άρτσιμπαλντ Μακ Λης, του Αυγούστου Στρίντμπεργκ και του Ευγένιου Ο΄Νηλ. Τα περισσότερα από αυτά -ειδικά του Λόρκα- ανέβηκαν στο Εθνικό Θέατρο, το Θέατρο Τέχνης και το Λαϊκό Θέατρο.
Στίχοι του Νίκου Γκάτσου μελοποιήθηκαν από τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Δήμο Μούτση και από άλλους συνθέτες. Πολλά από τα ποιήματά του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες, όπως στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά, Τούρκικα, Καταλανικά κ.ά.
Ο Νίκος Γκάτσος το 1987, λίγα χρόνια πριν το θάνατό του (12 Μαΐου 1992), βραβεύθηκε για το σύνολο του λογοτεχνικού του έργου με το Βραβείο του Δήμου Αθηναίων. Επίσης, το 1991 του απονεμήθηκε ο τίτλος του Αντεπιστέλλοντος Μέλους της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Γραμμάτων της Βαρκελώνης για τη διάδοση -μέσω του μεταφραστικού του έργου- της ισπανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα.
Εν κατακλείδι, ο Νίκος Γκάτσος δεν ήταν μόνο ένας μεγάλος ανήρ της ελληνικής λογοτεχνίας. Αποτέλεσε, επίσης, μαζί με τους υπόλοιπους μεγάλους ταγούς του σύγχρονου λόγου, λαμπαδηδρόμος της αέναης φλόγας του ελληνικού πνεύματος, του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής παιδείας. Αυτή τη φλόγα τη μεταλαμπάδευσε με το έργο του στις νέες γενιές των Ελλήνων ποιητών.
