Ο 20ος αιώνας ήταν αρκετά ταραχώδης για την Ελλάδα. Μία σειρά από κοσμοϊστορικά γεγονότα συνέβαιναν στη χώρα, η οποία άλλοτε ήταν έτοιμη κι άλλοτε ανέτοιμη να τα δεχτεί. Ο χαρακτήρας των διάφορων γεγονότων πλάθεται όμως από τα κατάλληλα πρόσωπα. Ένα από τα πρόσωπα που άφησαν το στίγμα τους στη νεότερη ελληνική ιστορία, ήταν αναμφισβήτητα εκείνο του Νίκου Ζαχαριάδη. Ηγετική φυσιογνωμία του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, γενικός γραμματέας του και μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Παρότι ήταν ένας πολύ χαρισματικός άνθρωπος και παθιασμένος με την ιδεολογία του, εντούτοις αποτελεί ακόμη και σήμερα μία πολύ αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, κυρίως λόγω διάφορων πολιτικών αποφάσεων και χειρισμών που ακολούθησε.
Ο Ζαχαριάδης γεννήθηκε στις 27 Απριλίου του 1903 στην Αδριανούπολη της Αν. Θράκης. Ο πατέρας του, ήταν υπάλληλος στο Γαλλικό Μονοπώλιο Καπνού σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία και έτσι, η οικογένειά του εξαναγκαζόταν να αλλάζει συνεχώς τόπο διαμονής. Ολοκλήρωσε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσή του στα Σκόπια, τη Νικομήδεια και την Αδριανούπολη, ενώ δούλευε από τα 15 του. Όπως ήταν εύλογο, για εργάτη της εποχής, ήρθε σε επαφή με τις σοσιαλιστικές ιδέες του Μαρξ και του Ένγκελς και την περίοδο 1919 – 1921 έκανε ταξίδια στη νεοσύστατη τότε Σοβιετική Ένωση. Το 1921 εντάχθηκε στην κομμουνιστική νεολαία της Σοβιετικής Ένωσης και ένα χρόνο μετά, στο κόμμα των Μπολσεβίκων.
Το 1924, η οικογένεια του Ζαχαριάδη εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα. Ο ίδιος ήρθε μυστικά στη χώρα από τη Σοβιετική Ένωση και εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ, στην οποία μάλιστα κατέλαβε ηγετική θέση. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, μετέβη στη Θεσσαλονίκη για να οργανώσει την εκεί νεολαία. Καθ’ όλη τη διάρκεια της δικτατορίας του Πάγκαλου, παρέμεινε στη Θεσσαλονίκη ενώ για ένα διάστημα, διετέλεσε γραμματέας της Περιφερειακής Οργάνωσης Θεσσαλίας, στο Βόλο. Στο διάστημα 1924 – 1929 ο Ζαχαριάδης συνελήφθη πέντε φορές και δραπέτευσε ισάριθμες. Κατά την τελευταία απόδρασή του, βοηθήθηκε από τον Θανάση Κλάρα (πιο γνωστός ως Άρης Βελουχιώτης). Με τον λεγόμενο ιδιώνυμο νόμο που πέρασε η κυβέρνηση του Ε. Βενιζέλου το 1929, ο Ζαχαριάδης ήταν ο νο1 καταζητούμενος Έλληνας κομμουνιστής. Έτσι, για να αποφύγει εκ νέου μία έκτη σύλληψη, διέφυγε στη Μόσχα.
Το 1931, ο Ζαχαριάδης επιστρέφει από τη Μόσχα και τρία χρόνια αργότερα, εκλέγεται Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ. Έτσι, εγκαινιάστηκε μία περίοδος προσωπολατρίας στο κόμμα, αφού κατόρθωσε να συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες στα χέρια του. Κατόρθωσε βέβαια να αναδιοργανώσει και να μαζικοποιήσει το κόμμα του, σε μία περίοδο έντονου εργατικού και κοινωνικού πυρετού. Στις εθνικές εκλογές του 1932, το ΚΚΕ εξέλεξε 10 βουλευτές, ενώ σε αυτές του 1936 (ως Παλλαϊκό Μέτωπο) εξέλεξε 15 βουλευτές. Αίσθηση προκαλεί το γεγονός, ότι ο Ζαχαριάδης σε αυτές τις εκλογές δεν εξελέγη βουλευτής. Ο ίδιος ζούσε σε ένα καθεστώς ημιπαρανομίας και αυτό δικαιολογεί εν μέρει την αποτυχία εκλογής του. Η ηγεσία του, είχε πολλά οφέλη για το ΚΚΕ, εντούτοις μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου, πέρασε στην παρανομία (όπως και όλο το κόμμα του).
Στις 16 Σεπτεμβρίου του 1936, ο Ζαχαριάδης συνελήφθη και μεταφέρθηκε στις φυλακές της Κέρκυρας. Δικάστηκε για διάφορα αδικήματα που του έριξε το καθεστώς του Μεταξά και κλείστηκε σε απομόνωση. Προσπάθησε να καθοδηγήσει το ΚΚΕ σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς που διήνυσε το κόμμα του, αλλά αποδείχθηκε πολύ δύσκολο και άφησε την πρωτοκαθεδρία σε μία τριμελή επιτροπή. Εκείνη την εποχή, στις φυλακές της Κέρκυρας ακουγόταν από σύσσωμους τους κομμουνιστές το σύνθημα: “Αγάπα το κελί σου, τρώγε το φαΐ σου, διάβαζε πολύ!“. Μέχρι τα μέσα του 1939, το καθεστώς είχε σχεδόν εξαρθρώσει όλη την ηγεσία του ΚΚΕ. Η καχυποψία και η φοβία για χαφιέδες, ήταν διάχυτη εντός του κόμματος.
Τον Ιανουάριο του 1940, ο Ζαχαριάδης μεταφέρθηκε από την Κέρκυρα στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών γιατί το καθεστώς φοβόταν μήπως δραπετεύσει ή πέσει στα χέρια των Ιταλών, σε μία πιθανή κατάληψη του νησιού. Τρεις μέρες μετά την εισβολή των Ιταλών στην Ελλάδα, δημοσίευσε την περίφημη ανοικτή επιστολή του προς τους Έλληνες, στην οποία τους καλούσε να αντισταθούν ενάντια στον φασισμό. Στη συνέχεια, δημοσίευσε δύο ακόμα επιστολές στις 26 Νοεμβρίου 1940 και στις 15 Ιανουαρίου 1941, στις οποίες όμως έλεγε άλλα και παρουσίαζε αυτό τον πόλεμο ως ιμπεριαλιστικό. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η πρώτη επιστολή του Ζαχαριάδη καταγγέλθηκε από κάποια μέλη του ΚΚΕ, ως πλαστή. Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα, στάλθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου όπου και παρέμεινε μέχρι τη λήξη του πολέμου. Τον Μάιο του 1945, οι Αμερικανοί έφθασαν στο Νταχάου και απελευθέρωσαν όλους τους κρατούμενους, μεταξύ αυτών και τον Ζαχαριάδη.
Την Πρωτομαγιά του 1945, ο Ριζοσπάστης έκανε γνωστή την είδηση επιστροφής του Ζαχαριάδη από το Νταχάου, Με την επιστροφή του, ανέλαβε πάλι γενικός γραμματέας του ΚΚΕ. 13 ημέρες μετά την ανάληψη της ηγεσίας από τον ίδιο, το κόμμα αποκήρυξε τον Άρη Βελουχιώτη. Παράλληλα με αυτό το γεγονός, στις 31 Μαΐου, ο Ζαχαριάδης δήλωσε πως η Συμφωνία της Βάρκιζας όφειλε να εφαρμοστεί κατά γράμμα και δήλωσε επίσης πως σε περίπτωση που η δημοκρατική πλειοψηφία αποφάσιζε την κατάληξη της Β. Ηπείρου, ο ίδιος και το κόμμα του θα συμμορφώνονταν.
Η περίφημη θεωρία των δύο πόλων που διατύπωσε ο Ζαχαριάδης, ήταν μία από τις πιο αμφιλεγόμενες θέσεις του. Σύμφωνα με αυτή, η Ελλάδα, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης, βρισκόταν στη σφαίρα επιρροής αφενός των Άγγλων και αφετέρου των Σοβιετικών. Έπρεπε λοιπόν να τηρεί ίσες αποστάσεις από αυτές τις δύο δυνάμεις. Φυσικά, πολλοί τον κατηγόρησαν ότι συγκρίνει τις ιμπεριαλιστικές πολιτικές της Μ. Βρετανίας με την ΕΣΣΔ. Αξίζει να σημειωθεί πως αν και απών από την κρίση των Δεκεμβριανών και τη συμφωνία της Βάρκιζας, έγινε δεκτός στους κύκλους του, σαν από μηχανής θεός.
Με το ξέσπασμα του Εμφυλίου, ο Ζαχαριάδης καθοδηγεί πλέον το δεύτερο αντάρτικο. Τότε ήταν που προέβη σε μία σειρά από “περίεργες” επιλογές που έθεσαν σε κρίση το κόμμα του και τον Δημοκρατικό Στρατό. Η ηγεσία του αμφισβητήθηκε έντονα μετά από την αποχή στις εκλογές του 1946, την αποτυχημένη Μάχη της Κόνιτσας, τη συγκρότηση τακτικού στρατού κλπ. Η συντριβή του Δημοκρατικού Στρατού στο Γράμμο και στο Βίτσι, δεν εμπόδισε την αμέριστη προσωπολατρία εντός του ΚΚΕ, με τον Ζαχαριάδη να μοιάζει παντοδύναμος εντός ενός αποδεκατισμένου πολιτικού κόμματος. Η περίοδος 1949 με 1956 θεωρείται μία από τις πιο σκοτεινές περιόδους του Ζαχαριάδη, με πολλούς πολιτικούς του αντιπάλους, να “εξοντώνονται”. Ο ίδιος, δικαιολόγησε την ήττα στον Εμφύλιο ως “πισώπλατο μαχαίρωμα” από τους συμμάχους του. Φυσικά, δεν είναι λίγοι εκείνοι που τον θεωρούν εξ ολοκλήρου υπεύθυνο. Μετά τον θάνατο του Στάλιν το 1953 ήρθε σε ρήξη με τον νέο ηγέτη της ΕΣΣΔ, Νικίτα Χρουστσόφ.
Το 1956, στο πλαίσιο της αποσταλινοποίησης, ο Ζαχαριάδης καθαιρέθηκε από την ηγεσία του κόμματος ως “σεχταριστής”. Ο ίδιος εξορίστηκε αρχικά στο Μποροβίτσι της ΕΣΣΔ, όπου εργάστηκε ως το 1962 σε δασική επιχείρηση, συνεχίζοντας φυσικά την πολιτική του δραστηριότητα και τις επαφές του με πρώην μέλη του ΚΚΕ. Το 1962, μετέβη στη Μόσχα και ζήτησε από την ελληνική πρεσβεία να επιστρέψει σε ελληνικό έδαφος για να δικαστεί. Η κίνηση αυτή φυσικά δεν πέρασε απαρατήρητη από τη σοβιετική κυβέρνηση, η οποία δεν του επέτρεψε να φύγει. Τον εκτόπισε στη Σιβηρία όπου εκεί ζούσε με ψευδώνυμο και υπό στενή επιτήρηση. Προέβη μάλιστα σε 3 απεργίες πείνας, απαιτώντας να αποκατασταθεί η φήμη του. Τη 1η Αυγούστου του 1973, ο Ζαχαριάδης αυτοκτόνησε δι’ απαγχονισμού στο σπίτι που διέμενε. Η κοινοβουλευτική ομάδα του ΚΚΕ ανακοίνωσε πως πέθανε από καρδιολογικά αίτια. Το 1989 κυκλοφόρησε η εκδοχή της αυτοκτονίας, η οποία τέθηκε υπό αμφισβήτηση από κάποιους οπαδούς του. Πενήντα τέσσερα χρόνια μετά, η μνήμη του αποκαταστάθηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Το 1991 η σορός του μεταφέρθηκε και τάφηκε στην Ελλάδα.
Στις 13 Οκτωβρίου 2014 το ΚΚΕ έδωσε στη δημοσιότητα ηχητικά αποσπάσματα με συνομιλίες του Ζαχαριάδη. Φάκελος με στοιχεία σχετικά με τον Ζαχαριάδη υπάρχει στην Ελλάδα και είναι αξιοσημείωτο ότι είναι απόρρητος μέχρι και το 2029. Αντίστοιχος φάκελος υπάρχει και στη Ρωσία. Μέχρι και σήμερα, το όνομά του προκαλεί αντιθέσεις και διαφορετικές απόψεις. Πολλοί τον θεωρούσαν ήρωα, πανέξυπνο, παθιασμένο με την ιδεολογία του και ικανό να φτάσει στα άκρα για να εκπληρώσει το όραμά του, άλλοι τον χαρακτήριζαν τριτοκοσμικό δικτάτορα, άλλοι ως αφοσιωμένο θαυμαστή – αντίγραφο του Στάλιν, άλλοι ως μεγαλομανή και πολλοί δεν παίρνουν θέση. Οπωσδήποτε όμως, η ιστορία κρίνει καλύτερα από όλους μας και ο πιο ιστορικός γραμματέας του ΚΚΕ δεν ξεφεύγει από τον γενικό κανόνα.
Πηγές που αντλήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
Nikos Zachariadis: αντλήθηκε από en.wikipedia.org
Νίκος Ζαχαριάδης: αντλήθηκε από el.wikipedia.org
Ο θάνατος του Νίκου Ζαχαριάδη: αντλήθηκε από kaliteramila.gr
Από τα βάθη του Σουργκούτ…: αντλήθηκε από efsyn.gr
