Οι ιστορίες ανέκαθεν χρησιμοποιούνταν για να μεταλαμπαδεύσουμε αξίες, ιστορικά και μη γεγονότα και τις διάφορες παραδόσεις του τόπου μας. Η αφήγηση ιστοριών (storytelling) είναι ένα ισχυρό μέσο διαιώνισής τους και η προφορική παράδοση καλά κρατεί. Παρατηρείται από την προϊστορική εποχή μέσα από τις διάφορες τοιχογραφίες στις σπηλιές, όπου οι άνθρωποι επεδίωκαν να περιγράψουν διάφορα γεγονότα της καθημερινότητάς τους. Στη σύγχρονη εποχή, η τέχνη της αφήγησης ιστοριών προωθείται από πολλά μέσα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι τηλεοπτικές διαφημίσεις, οι κινηματογραφικές ταινίες, τα βίντεο κλιπ τραγουδιών και τα βιντεοπαιχνίδια. Όταν παρατηρούμε κάποιον να αφηγείται μία ιστορία την οποία απολαμβάνουμε, η εγκεφαλική δραστηριότητα και των δυο μας τείνει να συντονίζεται χάρη στους καθρεπτικούς νευρώνες. Εξαιτίας της αποτελεσματικής περιγραφικότητας του αφηγητή, τα γεγονότα της ιστορίας μάς απορροφούν και -με τη φαντασία μας- γινόμαστε μέρος της. Επομένως, αντιδρούμε αντιστοίχως σε καταστάσεις που εμπεριέχουν τη χαρά ή το φόβο. Ως φυσικό επακόλουθο, δίνουμε την απόλυτη προσοχή μας, με σκοπό να μάθουμε το τέλος της.
Ακόμη, έχει βρεθεί ότι οι αφηγήσεις αλλάζουν τη συμπεριφορά. Συγκεκριμένα, έγινε μία έρευνα σε μαθητές με χαμηλή σχολική επίδοση. Έδειξε ότι μέσα από την ανάγνωση ιστοριών για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν διάσημοι επιστήμονες, οι μαθητές απέκτησαν κίνητρο να βελτιώσουν τους βαθμούς τους, το οποίο και έκαναν. Μία άλλη σημαντική διαπίστωση παρείχε ένα επιστημονικό άρθρο. Αυτό υποστήριζε ότι η παρακολούθηση αλτρουιστικών και ηρωικών πράξεων σε ταινίες οδηγούσε σε περισσότερη δοτικότητα στην πραγματική ζωή. Γενικότερα, οι αφηγήσεις φαίνεται ότι πυροδοτούν νευροχημικές διαδικασίες, οι οποίες επιτρέπουν κάποια είδη αλτρουιστικής συμπεριφοράς. Χάρη σε αυτές τις διαδικασίες, συμβαίνουν οι έρανοι και οι άνθρωποι παρακινούνται να ασχοληθούν με τον εθελοντισμό.
Γιατί η αφήγηση ιστοριών είναι τόσο ισχυρή;
Η ψυχολογία εξηγεί τους λόγους που οι ιστορίες διαθέτουν μεγάλη επιρροή. Καταρχάς, οι ιστορίες αφορούν τη συνεργασία και τη σύνδεση. Μας συνδέουν μέσω συναισθημάτων και δίνουν την ευκαιρία να εκφραστούμε στους άλλους. Αυτό π.χ. μπορεί να αφορά τα ενδιαφέροντά μας, τους προβληματισμούς μας, τις επιτυχίες, αλλά και τις αποτυχίες μας. Μας βοηθούν να βρούμε νόημα και σκοπό. Μέσα από την αφήγηση ιστοριών από τους άλλους υπάρχει περίπτωση να συνειδητοποιήσουμε κάποια πράγματα για τον εαυτό μας και να βρούμε κοινά στοιχεία με τα άλλα άτομα. Επίσης, οι ιστορίες σχετίζονται με τον τρόπο σκέψης μας. Όταν αφηγούμαστε κάποια κατάσταση, μαρτυρούμε το πώς αντιλαμβανόμαστε ορισμένα γεγονότα, πώς παίρνουμε και δικαιολογούμε αποφάσεις. Παράλληλα, προβάλλουμε το πώς κατανοούμε τη θέση μας στον κόσμο και δημιουργούμε τις ταυτότητές μας.
Ένας άλλος λόγος που οι ιστορίες διαθέτουν δύναμη είναι ότι παρέχουν τάξη. Εκ φύσεως αναζητούμε τη σιγουριά και οι αφηγηματικές δομές την περιλαμβάνουν. Μέσα στο πλαίσιο μιας ιστορίας μπορούμε να αντέξουμε έντονα συναισθήματα, γιατί ξέρουμε ότι η επίλυση είναι καθοδόν. Ουσιαστικά, έχουμε την άνεση να βιώσουμε το οποιοδήποτε συναίσθημα με ένα δίχτυ ασφαλείας. Τελευταίος, αλλά εξίσου σημαντικός παράγοντας που εξηγεί την επιρροή των αφηγήσεων ιστοριών είναι η ενεργοποίηση της φαντασίας. Διά μέσου των ιστοριών, συμμετέχουμε και εμείς σε αυτές. Έτσι, έχουμε τη δυνατότητα να μπούμε στη θέση των άλλων και να δούμε κάποιες καταστάσεις διαφορετικά. Με αυτό τον τρόπο, όχι μόνο αυξάνουμε την ενσυναίσθησή μας για τους άλλους, αλλά αξιοποιούμε και τη δημιουργικότητά μας που αποτελεί το θεμέλιο της αλλαγής.
Συμβουλές για αποτελεσματικότερη αφήγηση ιστοριών:
Όπως και πολλές άλλες δεξιότητες, έτσι και ο τρόπος που αφηγούμαστε ιστορίες μπορεί να βελτιωθεί, προκειμένου για ψυχική κατάσταση, καλύτερες σχέσεις και υγιή γήρανση του εγκεφάλου. Πρώτα απ’ όλα, είναι σημαντικό να είμαστε ενθουσιασμένοι όταν περιγράφουμε μία κατάσταση και να χαμογελάμε. Καθώς τα συναισθήματα που προβάλλουμε αντανακλώνται στους άλλους, μεταδίδουμε πιο αποτελεσματικά το μήνυμα που θέλουμε και “προσκαλούμε” τους υπόλοιπους στον κόσμο μας. Επίσης, η εξάσκηση είναι πολύ χρήσιμη. Το να έχουμε μία ιστορία στο μυαλό μας καθημερινά από περιστατικά που ζήσαμε και να σκεφτόμαστε πώς θα τα περιγράψουμε στον άλλον είναι μία καλή πρακτική πριν φτάσει εκείνη η ώρα.
Ακόμη, το να αναφέρουμε τα συναισθήματα που βιώσαμε στην εκάστοτε ιστορία είναι εξαιρετικά ωφέλιμο. Πέρα από την περιγραφή των γεγονότων, η εξήγηση των λόγων που τα αισθανθήκαμε και το τί αναμνήσεις μάς έφεραν στη επιφάνεια προκαλούν περισσότερο το ενδιαφέρον των συνομιλητών μας. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας μη τυχόν αυτό που πούμε δεν είναι ενδιαφέρον. Η τέχνη της αφήγησης ιστοριών έχει να κάνει πιο πολύ με τον τρόπο που λέμε κάτι, παρά με το τί λέμε.
Πηγές:
- Η επιστήμη του αφηγήματος. Ανακτήθηκε από https://www.psychografimata.com/ (τελευταία πρόσβαση 28/02/2021 στις 17:00)
- The Psychological Power of Storytelling. Ανακτήθηκε από https://www.psychologytoday.com/us (τελευταία πρόσβαση 28/02/2021 στις 17:00)
- The Powerful Cognitive Effects of Storytelling. Ανακτήθηκε από https://www.verywellmind.com/ (τελευταία πρόσβαση 28/02/2021 στις 17:00)
