Νιώθετε δυσάρεστα στην ιδέα μιας ανέμελης παρέας; Πάψατε εδώ και καιρό να απολαμβάνετε ή να επιθυμείτε ένα νόστιμο πιάτο; το ποτό σας; ένα ηλιοβασίλεμα ή το άγγιγμα των ανθρώπων; Μήπως αισθάνεστε εγκλωβισμένοι σε μια συναισθηματική έρημο, από όπου λείπει η ανταμοιβή;
Ανηδονία: μια λέξη που χτυπάει κόκκινο
Πιθανώς παρουσιάζετε ανηδονία (α στερητικό +ηδονή). Μια εξαιρετικά δυσάρεστη κατάσταση που χρειάζεται προσοχή, μια κλέφτρα της χαράς!
Η ανηδονία δεν είναι από μόνη της πάθηση, είναι σύμπτωμα ! Σύμπτωμα μιας παθολογικής-ψυχικής ανισορροπίας που πολλές φορές σχετίζεται με απάθεια και προχωρημένη κατάθλιψη. Είναι συνοδό σύμπτωμα ακόμη και σοβαρών παθήσεων, όπως η σχιζοφρένεια.
Ανηδονία: σύμπτωμα και μηχανισμός ανταμοιβής
Καταφεύγοντας για εξηγήσεις στην νευροβιολογία μαθαίνουμε ότι οι επιστήμονες προσανατολίζονται στην θεωρία της υποβάθμισης της ανταμοιβής. Η «ανταμοιβή» είναι ένας εγκεφαλικός μηχανισμός που στα ανηδονικά άτομα δυσλειτουργεί. Προκαλεί μια πραγματικά περίπλοκη σχέση τους με αυτό που ονομάζουμε θετικότητα .
Τα ανηδονικά άτομα έχουν απωλέσει το κίνητρο για ευχάριστες ασχολίες και δράσεις. Κάποια από αυτά δεν εισπράττουν ικανοποίηση.
Η ανταμοιβή», σαν σύστημα, είναι η ευχαρίστηση που αντλούμε από κάποιο αντικείμενο ή πράξη. Τα διακριτά ψυχολογικά της επίπεδα είναι η μάθηση , το συναίσθημα και το κίνητρο. Η μάθηση αντιστοιχεί στη γνώση της δράσης που οδηγεί σε ευχαρίστηση. Το συναίσθημα είναι η ευαρέσκεια που προκαλείται, ενώ το κίνητρο αφορά τον προσανατολισμό σε δραστηριότητες που θα προκαλέσουν χαρά.
Ειδικότερα
Μία κατεχολαμίνη,η γνωστή ντοπαμίνη , αναλαμβάνει να νευροδιαβιβάσει στον εγκέφαλό μας τα ερεθίσματα κάθε μιας από τις συνιστώσες της ανταμοιβής .Πλήθος παραγόντων μπορεί να διαταράξει τη δράση της και επομένως να μπλοκάρει τη γέννηση ευχάριστων συναισθημάτων .
Πότε μπορεί να παρουσιαστεί ;
Παροδικές ή και μακροχρόνιες καταστάσεις ανηδονίας παρουσιάζονται σε άτομα που βίωσαν τραυματικές απώλειες . Η επιλόχεια κατάθλιψη είναι μία προδιαθεσική κατάσταση. Χρήστες ναρκωτικών και διεγερτικών ουσιών μπορεί να είναι ανηδονικοί. Ειδικά σε περιόδους εξαντλητικού στρες, σύμπλοκες νευρωνικές διαταράξεις οδηγούν σε αντίστοιχες διαταραχές .
Κάποια από τα άτομα που παρουσιάζουν ανηδονία μπορεί να υποφέρουν ακόμη και για την υπόλοιπη ζωή τους. Εννοείται ότι η ανηδονία εμφανίζεται διαφορετικά στις παραπάνω ομάδες ,τόσο ως προς την ένταση, όσο και τη χρονική διάρκεια.
Στις περιπτώσεις κατάθλιψης κυριαρχεί ως ένας μηχανισμός που λειτουργεί σε κύκλους αλληλεπίδρασης (κατάθλιψη-ανηδονία/ανηδονία -κατάθλιψη), είναι δε κυρίαρχο σύμπτωμα στα σοβαρά περιστατικά της.
Σε κάθε περίπτωση και σε κάθε επίπεδό της, το άτομο παρουσιάζει έλλειψη επιθυμίας ή ανικανότητα να προχωρήσει σε καθημερινές ευχάριστες λειτουργικές δράσεις, τις αποστρέφεται ή αισθάνεται εξαιρετικά αμήχανο μπροστά σε εκδηλώσεις που προκαλούν ευφορία .
Υπό διερεύνηση
Ο μηχανισμός της δεν είναι απολύτως ξεκάθαρος . Οι σχέσεις των παθολογικών και ψυχοδυναμικών παραμέτρων, με τις οποίες αλληλεπιδρά, παραμένουν υπό διερεύνηση. Συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο μελέτης διαφορετικών ειδικοτήτων και γίνεται προσπάθεια να αντιμετωπίζεται με εξειδικευμένες μεθόδους διαφορετικών επιστημονικών πεδίων !
