Η αυτοεκτίμηση μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένας «μικρός νευρικός λογιστής κρυμμένος μέσα σ’ ένα μυστικό δωμάτιο του υποσυνειδήτου μας, που διαρκώς υπολογίζει την αξία της εταιρίας του» με άλλα λόγια, του εαυτού μας (Ηeiko Ernst, 2013). Είναι η εικόνα που κουβαλάμε για εμάς. Η αξία μας για τη ζωή. Ο τρόπος που μάθαμε να βλέπουμε τον εαυτό μας. Είναι ο μανδύας που καλύπτει την ύπαρξή μας. Άλλοτε λαμπερός με φανταχτερά χρώματα και άλλοτε φθαρμένος και ξεθωριασμένος. Τις περισσότερες φορές κοιτάμε γύρω μας συγκρίνοντάς τον ασταμάτητα με των άλλων. Τον κουβαλάμε γεμάτοι ντροπή, νιώθοντας μειονεκτικά. Τον κρύβουμε. Ή προσπαθούμε να τον παρουσιάσουμε αλλιώς απ’ ότι μοιάζει. Στην ουσία όμως, ντρεπόμαστε για το μέσα μας, για τον εαυτό μας, για το είναι μας. Ή μήπως όχι; Μήπως στην ουσία ντρεπόμαστε άδικα για κάτι που πραγματικά δε μας ανήκει;
O όρος αυτοεκτίμηση αντανακλά όσα πιστεύουμε για εμάς. Τη συνολική αξία που έχουμε για τον εαυτό μας. Τις σκέψεις μας, τα συναισθήματά μας, τις πεποιθήσεις μας. Tην εσωτερική μας εικόνα. Εκείνη που ξέρουμε μόνο εμείς. Αυτά που θεωρούμε ότι είμαστε και που μπορούμε να καταφέρουμε. Αυτές οι πεποιθήσεις επηρεάζουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και συμπεριφερόμαστε καθώς επίσης και τις σχέσεις μας με τους άλλους. Με άλλα λόγια, αναφερόμαστε στον βαθμό εκτίμησης που έχουμε προς εμάς αλλά και στην εκτίμηση που πιστεύουμε ότι αξίζουμε από του ανθρώπους γύρω μας. Αν διαπιστώσουμε όμως πως κανείς δε γεννιέται με προκαθορισμένη εικόνα εαυτού, τότε ποιος ευθύνεται για όλα όσα κουβαλάμε μέχρι σήμερα στις πλάτες μας;
Αυτοεκτίμηση: η πρώτη επαφή
Πόσο δύσκολο μπορεί να είναι να μας συστήνει κάποιος τον εαυτό μας; Nα μας παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά μας και μέσα από τα μάτια του να μαθαίνουμε περισσότερα για εμάς του ίδιους; Η αυτοεκτίμηση είναι κάτι που μαθαίνεται και χτίζεται στα πρώτα στάδια της ζωής μας. Η σχέση του παιδιού με την οικογένειά του καθώς και με τους συνομήλικούς του αλλά και τους σημαντικούς άλλους δημιουργεί ένα υπόβαθρο που θα καθορίσει τη μετέπειτα ζωή του. Εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, απόρριψη του γονιού προς το παιδί, έλλειψη επιβράβευσης στην καθημερινότητά του, μη αποδοχή όπως πραγματικά είναι και υψηλές προσδοκίες για να επιτύχει κάτι διαφορετικό από αυτό που μπορεί και θέλει, θέτουν βαθιές ρίζες για μια λανθασμένη εικόνα εαυτού.
Έλλειψη υποστήριξης σε στιγμές που το παιδί το είχε ανάγκη. Στιγμές γελοιοποίησης λόγω μιας αποτυχίας του στο σχολείο πάρθηκαν και μετατράπηκαν σα μια γενική εικόνα συνολικής αξίας του για τη ζωή. Λανθασμένες υποθέσεις εαυτού που τότε δεν είχαμε αποκτήσει τα κατάλληλα φίλτρα για να τις δούμε καθαρά έγιναν στοιχεία της προσωπικότητάς μας. Μάθαμε να πνίγουμε τον εαυτό μας για να γίνουμε κάτι διαφορετικό, το καλό παιδί, το ήσυχο, ο σωστός μαθητής. Κάτι που όσο και αν προσπαθούσαμε δεν ήταν πότε αρκετό. Και το πιο σημαντικό, δεν ήμασταν ποτέ εμείς.
Προσπαθούσαμε για κάτι ξένο, που το μόνο που μας προσέφερε είναι να μη νιώσουμε ποτέ ότι αξίζουμε όπως ακριβώς είμαστε. Τέλος, η σύγκριση που μπορεί να βιώσαμε κατά τα παιδικά σας χρόνια είτε με αδέρφια είτε με άλλα παιδιά μας έκανε να νιώθουμε μια μόνιμη απειλή. Ένα έντονο αίσθημα άγχους, μη επάρκειας και κατά συνέπεια, μια αίσθηση μειονεκτικότητας και μια λανθασμένη εικόνα ενός κατώτερου και μη αγαπητού εαυτού.
Μεγαλώνοντας με αυτό το βάρος
Όλα αυτά τα μηνύματα που δεχτήκαμε με τα χρόνια, δε σβήστηκαν μεγαλώνοντας. Μας έπλασαν, μας δίδαξαν, μας έδειξαν τον δρόμο για να γνωρίσουμε τον εαυτό μας. Μας έμαθαν να κοιταζόμαστε στον καθρέφτη και να βλέπουμε κάτι άλλο από αυτό που είμαστε, αλλά αυτό που ήθελαν οι άλλοι να δουν πάνω μας. Μάθαμε να μην μας εμπιστευόμαστε, να μην πιστεύουμε σε μας. Να έχουμε ανασφάλειες για τις δυνάμεις μας. Η χαμηλή μας αυτοεκτίμηση μας έκανε να θεωρούμε τον εαυτό μας ασήμαντο και ανίκανο. Με λυγισμένα φτερά χάσαμε κάθε σκέψη για να πετάξουμε. Μάθαμε απλά να περπατάμε, με ένα μόνιμο άγχος ότι κ αυτό ίσως να μην το κάνουμε καλά. Νιώσαμε πως δεν είμαστε ικανοί να αντιμετωπίσουμε προβλήματα κ αυτό μας έκανε να θέλουμε να ελέγξουμε κάθε πτυχή της ζωής μας. Ώστε κανείς και τίποτα να μη μας ανασύρει ξανά αυτές τις μνήμες. Τις μνήμες της ανεπάρκειας.
Παλεύουμε με την τελειότητα, για να κρύψουμε πίσω της το φόβο, την αδυναμία και την αναξιότητα που κουβαλάμε. Κινούμαστε με μόνιμο σκοπό να λάβουμε την αποδοχή που τόσο αναζητάμε. Εξαρτόμαστε από τη γνώμη των άλλων και προσαρμόζουμε τις επιθυμίες μας ώστε να γίνουμε αρεστοί. Η τελειομανία έγινε αμυντικός μηχανισμός σε μια προσπάθεια να ενισχύσουμε την εικόνα του εαυτού μας. Νιώθουμε άδειοι και η εσωτερική μας ανεπάρκεια χρειάζεται τεράστια προσπάθεια για να μη γίνει αντιληπτή. Πλάσαμε κάτι ψεύτικο. Μια εικόνα τόσο μακρινή από το είναι μας και όλα αυτά για να νιώσουμε πως αξίζουμε λίγη προσοχή. Όλο αυτό όμως είναι τόσο παροδικό και έτοιμο να σπάσει σε χίλια κομμάτια μπροστά στην παραμικρή κριτική που θα μας ασκηθεί. Στο τόσο δα βλέμμα που μπορεί να παρατηρήσουμε ή ακόμα και στο σχόλιο που θα τύχει να κάνουν για μας και που θυμίζει τόσο πολύ το πως νιώθαμε τότε…
Τότε που τους απογοητεύαμε όλους…
Τότε που δεν αξίζαμε τίποτα…
Tότε που ντρεπόμασταν για όσα δε καταφέρναμε και που θέλαμε απλά να κρυφτούμε.
Για σκέψου λοιπόν, έχουν αλλάξει πολλά από τότε;
Αυτοεκτίμηση στο σήμερα
Ίσως και να μην άλλαξε και τίποτα. Μόνο τα πρόσωπα. Ίσως σήμερα να μην είναι εκεί απέναντί σου ο μπαμπάς σου να σου λέει ότι είσαι άχρηστος που δεν τα κατάφερες. Όπως τότε για εκείνους τους βαθμούς ή για τη σχολή που δεν πέρασες. Όμως είναι το αφεντικό σου, ο φίλος σου, η σχέση σου. Που σου κάνουν ένα σχόλιο για κάτι που δεν έκανες καλά και εσύ τα χάνεις, ή μήπως χάνεσαι; Μνήμες ανασύρονται και χάνεσαι παγιδευμένος στο τότε. Τότε που τίποτα δεν έκανες καλά, δεν ικανοποιούσες κανέναν, ένιωθες τόσο ανίκανος. Και ανοίγοντας τα μάτια νιώθεις το ίδιο και σήμερα με άλλα πρόσωπα, με άλλες καταστάσεις, με άλλη ηλικία αλλά με το ίδιο ακριβώς συναίσθημα. Είναι πια δικό σου. Κτήμα σου. Η ταμπέλα του εαυτού σου. Το κουβαλάς. Είναι ο τρόπος που βλέπεις εσένα. Η αυτοεκτίμηση σου. Δε σ’ αρέσει, πονάς αλλά δεν έχεις σκεφτεί ποτέ να το αμφισβητήσεις.
Πίστεψες ότι ήξεραν καλύτερα από εσένα ποιος πραγματικά είσαι και τους πίστεψες. Τους έκανες εσωτερική σου φωνή. Αυτή την επικριτική φωνή που κουβαλάς και που κρίνει κάθε σου κίνηση. Όσα λες, όσα σκέφτεσαι και όσα πράττεις. Που σου βάζει φρένο κάθε φορά που πας να φανταστείς, να σκεφτείς και να ονειρευτείς. Γιατί απλά σου υπενθυμίζει ότι δε μπορείς. Όπως δε μπορούσες τότε. Μόνο που τότε ίσως να μην προσπαθούσες για σένα, αλλά για εκείνους. Ίσων να μην ήξερες τι θες πέρα από το να τους ικανοποιήσεις, πέρα από το να ακούσεις εκείνο το πολυπόθητο μπράβο και να δεις την περηφάνεια στα μάτια τους. Τώρα όμως;
Αφήνοντας στην άκρη τα βάρη του παρελθόντος
Έχεις σηκώσει ποτέ το βλέμμα σου να δεις πως είσαι πέρα από τον μανδύα που σου φόρεσαν μεγαλώνοντας; Έχεις αναρωτηθεί ποτέ αν σε πληροί; Αν σου πάει; Αν σε βαραίνει; Και αν πλέον τον κρατάς από επιλογή ή από συνήθεια; Έμαθες να βλέπεις και να γνωρίζεις εσένα μέσα από τα μάτια των άλλων. Όμως μέσα από αυτή την εμπειρία έχασες ευκαιρίες και δυνατότητες. Βγήκες δυνατός, μα και λαβωμένος. Και η μεγαλύτερη πληγή που απέκτησες είναι να απομακρυνθείς από τις πραγματικές σου ανάγκες. Από τον ίδιο σου τον εαυτό. Να παρατήσεις τα όνειρα σου. Γιατί στα αφτιά των άλλων έμοιαζαν τρελά. Εσύ όμως ήξερες πόσο τα ήθελες και πόσο μπορούσες. Πιο πολύ από το να φέρεις άριστα στον έλεγχο. Αυτό το ήθελαν εκείνοι και ίσως και γι’ αυτό να μην το πέτυχες ποτέ. Γιατί αυτό δεν ήταν ποτέ δικό σου όνειρο.
Φοβόσουν. Δεν κατάφερες ποτέ να δεις τον εαυτό σου κατάματα. Να τον γνωρίσεις, να τον αποδεχτείς και να τον εκτιμήσεις. Δεν ήταν ποτέ εύκολο. Νόμιζες πως θα απογοητευτείς. Όπως απογοήτευες τόσα χρόνια τους γύρω σου. Όμως δεν είσαι πια μικρός, έχεις καταφέρει τόσα. Κοίτα πίσω σου και νιώσε περήφανος με σένα τον ίδιο. Η αυτοεκτίμηση δεν καλλιεργείται μέσα από τους άλλους αλλά «από τη ρεαλιστική επανεκτίμηση του εαυτού μας».
Βγες και χάραξε το προσωπικό σου μονοπάτι. Άκου εσένα, γιατί οι άλλοι έρχονται κ φεύγουν. Αλλά με τον εαυτό μας θα είμαστε μια ζωή. Άκου τον- εμπιστέψου τον. Μη φοβηθείς. Πίστεψε στις επιλογές σου. Αναγνώρισέ την αξία σου, όσα έχεις πετύχει. Δες τα, εκτίμησέ τα. Μην τα προσπερνάς και βάζεις τον πήχη ακόμα πιο ψηλά. Πες εσύ το μπράβο που περίμενες. Αποδέξου τα λάθη σου. Θα συμβούν. Και θα έχουν να σε διδάξουν. Μη ντραπείς γι’ αυτά. Η τελειότητα είναι ψεύτικη και κουραστική. Ο εαυτός σου όμως μοναδικός και αληθινός. Η επιλογή δική σου…
Πηγές:
- Ζητήματα «Αυτοεκτίμησης» ανακτήθηκε από https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/prosopikotita/aftoektimisi/5303-zitimata-aftoektimisis.html (τελευταία πρόσβαση 3/9/20 στις 20:00)
- Η σημαντικότητα της εικόνας του εαυτού μας κατά την εξέλιξη της ζωής μας. ανακτήθηκε από http://www.x-e.com.cy/article/e-semantikoteta-tes-eikonas-tou-eautou-mas-kata-ten-exelixe-tes-zoes-mas (τελευταία πρόσβαση 3/9/20 στις 20:00)
- Ο καθρέφτης: H εικόνα του εαυτού μας και ο ρόλος της αυτοεκτίμησης ανακτήθηκε από http://www.animartists.com/2017/02/25/1-61/ (τελευταία πρόσβαση 3/9/20 στις 20:00)
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση: από πού πηγάζει και πώς να την αλλάξετε! ανακτήθηκε από https://www.bodyinbalance.gr/blog/hamili-aytoektimisi-apo-poy-pigazei-kai-pos-na-tin-allaxete (τελευταία πρόσβαση 3/9/20 στις 20:00)
