Οι διαταραχές της προσωπικότητας είναι καταστάσεις, όπου κάποιο άτομο διαφέρει σημαντικά από την πλειονότητα των ανθρώπων. Αυτό έχει να κάνει με τους τρόπους που αισθάνεται, αντιλαμβάνεται, σκέφτεται ή σχετίζεται με τους άλλους. Η συμπεριφορά του αυτή παρεκκλίνει έντονα από τις προσδοκίες της κουλτούρας του και μπορεί να τους αναστατώνει. Οι διαταραχές προσωπικότητας παρουσιάζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Μερικά από αυτά σχετίζονται με την αποφυγή των άλλων ανθρώπων και αισθήματα κενού και αποσύνδεσης, με περιόδους απώλειας επαφής με την πραγματικότητα και με δυσκολία στη διατήρηση σταθερών και στενών σχέσεων, κυρίως με τους συντρόφους του.
Οι διαταραχές προσωπικότητας, συνήθως, εμφανίζονται στην εφηβεία και συνεχίζονται στην ενήλικη ζωή. Ωστόσο, διάγνωση δίνεται μετά την ηλικία των 18, εφόσον τα συμπτώματα έχουν μία σταθερότητα στο χρόνο και δεν μπορούν να αποδοθούν σε κάποια άλλη ψυχική διαταραχή. Μπορεί, επίσης, να έχουν σχέση με γενετικούς και οικογενειακούς παράγοντες. Συγκεκριμένα, η παραμέληση ή η κακοποίηση, κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, είναι συχνή σε αυτούς τους ασθενείς.
Τύποι διαταραχών προσωπικότητας:
Οι -εν λόγω- διαταραχές κατηγοριοποιούνται σε τρεις ομάδες:
Ομάδα Α’ Διαταραχών της Προσωπικότητας:
- Παρανοειδής Διαταραχή της Προσωπικότητας: Το άτομο παρουσιάζει διάχυτη δυσπιστία και καχυποψία προς τους άλλους, τα κίνητρα των οποίων ερμηνεύει ως κακόβουλα. Επίσης, ενδέχεται να μη συγχωρεί εύκολα αδικίες προς το πρόσωπό του.
- Σχιζοειδής Διαταραχή της Προσωπικότητας: Εδώ, υπάρχει απόσπαση από κοινωνικές σχέσεις και περιορισμένη έκφραση συγκινήσεων σε διαπροσωπικές σχέσεις. Το άτομο μπορεί να επιλέγει -σχεδόν πάντα- μοναχικές δραστηριότητες ή να φαίνεται να αδιαφορεί για τον έπαινο ή την κριτική των άλλων.
- Σχιζότυπη Διαταραχή της Προσωπικότητας: Είναι ένα πρότυπο κοινωνικών και διαπροσωπικών ελλειμάτων. Αυτό χαρακτηρίζεται από μειωμένη ικανότητα και οξεία δυσφορία για στενές σχέσεις. Το άτομο, ίσως, να εμφανίσει αλλόκοτη σκέψη και αλλόκοτο λόγο (π.χ. ασαφή) ή συμπεριφορά ή εμφάνιση που είναι εκκεντρική.
Ομάδα Β’ Διαταραχών της Προσωπικότητας:
- Αντικοινωνική Διαταραχή της Προσωπικότητας: Παρατηρείται από την ηλικία των 15 ετών μία συμπεριφορά περιφρόνησης και παραβίασης των δικαιωμάτων των άλλων. Για παράδειγμα, είναι πιθανή η έλλειψη μεταμέλειας, αλλά και η αδιαφορία για την ασφάλεια των άλλων ή του ίδιου του ατόμου.
- Οριακή (Μεταιχμιακή) Διαταραχή της Προσωπικότητας: Σε αυτή την περίπτωση, υπάρχει αστάθεια στις διαπροσωπικές σχέσεις και στην εικόνα του εαυτού. Για παράδειγμα, μπορεί να προκύψει παρορμητικότητα σε τουλάχιστον δύο περιοχές, η οποία είναι εν δυνάμει αυτοβλαπτική (π.χ. κατάχρηση ουσιών, επικίνδυνη οδήγηση).
- Ιστριονική Διαταραχή της Προσωπικότητας: Είναι ένα διάχυτο πρότυπο υπερβολικής συγκινησιακής έκφρασης και επιδίωξης της προσοχής. Αναλυτικότερα, το άτομο μπορεί να αισθάνεται δυσάρεστα σε περιστάσεις που δεν αποτελεί το επίκεντρο της προσοχής ή να θεωρεί τις σχέσεις πιο στενές από ότι είναι στην πραγματικότητα.
- Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας: Εδώ, ο πάσχων διακατέχεται από ανάγκη για θαυμασμό και έχει έλλειψη ενσυναίσθησης. Για παράδειγμα, πιθανόν να είναι συχνά ζηλόφθονος με τους άλλους ή να πιστεύει ότι αυτοί είναι ζηλόφθονοι μαζί του.
Ομάδα Γ’ Διαταραχών της Προσωπικότητας:
- Αποφευκτική Διαταραχή της Προσωπικότητας: Το άτομο εμφανίζει συναισθήματα ανεπάρκειας και υπερευαισθησίας στην αρνητική αξιολόγηση. Μπορεί, ακόμη, να θεωρεί τον εαυτό του κατώτερο από τους άλλους.
- Εξαρτητική Διαταραχή της Προσωπικότητας: Υπάρχει μία υπέρμετρη ανάγκη του ανθρώπου να τον φροντίζουν, οδηγώντας τον, όμως, έτσι σε προσκόλληση και φόβους αποχωρισμού. Για παράδειγμα, μπορεί να δυσκολεύεται στη λήψη καθημερινών αποφάσεων, χωρίς πρώτα να συμβουλεύεται πολλά άτομα.
- Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή της Προσωπικότητας: Σε αυτή τη διαταραχή παρατηρείται έντονη ενασχόληση του ατόμου με τη μεθοδικότητα και την τελειοθηρία, σε βάρος της ευελιξίας και της αποδοτικότητας. Συγκεκριμένα, μπορεί να επιδεικνύει υπερβολική αφοσίωση στην εργασία του, με αποκλεισμό των ψυχαγωγικών του δραστηριοτήτων. Αυτό συμβαίνει, μάλιστα, χωρίς να εξηγείται από προφανείς οικονομικούς λόγους.
Θεραπεία:
Πολλές διαταραχές της προσωπικότητας ενδέχεται να αντιμετωπιστούν με τη χρήση διάφορων ψυχολογικών θεραπειών. Συγκεκριμένα, κάποιες ήπιες έως μέτριες διαταραχές αυτού του είδους μπορούν να βελτιωθούν με ψυχοθεραπεία. Από ερευνητικά δεδομένα προκύπτει ότι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία και η Θεραπεία Σχημάτων είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές. Επομένως, πολλοί άνθρωποι αναρρώνουν από αυτές τις διαταραχές με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη προσέγγιση που να ταιριάζει σε όλους, αλλά η θεραπεία προσαρμόζεται στο άτομο. Πάντως, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα πρέπει να ασκείται από έναν επαρκώς εκπαιδευμένο επαγγελματία με εμπειρία σε αυτές, αλλά και σε άλλες κλινικές καταστάσεις. Ο λόγος για αυτό, αφορά το γεγονός ότι οι διαταραχές της προσωπικότητας μπορεί να σχετίζονται με συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, όπως αυτοτραυματισμούς.
Πηγές:
- American Psychiatric Association. (2013). Διαγνωστικά Κριτήρια Από DSM-5. Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας
- Διαταραχές Προσωπικότητας. Ανακτήθηκε από https://www.psychiatros-athina.gr/ (τελευταία πρόσβαση 28/09/2020 στη 01:30)
- Ποιες είναι οι πιο συχνές διαταραχές προσωπικότητας. Ανακτήθηκε από https://www.iatronet.gr/ (τελευταία πρόσβαση 28/09/2020 στη 01:30)
