
Η γνωστική αναπτυξιακή θεωρία:
είναι μια προσέγγιση που δίνει έμφαση στην ανάπτυξη της σκέψης, της λογικής και της επίλυσης προβλημάτων. Η έμφαση σε αυτή την προσέγγιση δίνεται στο πώς αρχίζουν να αναπτύσσονται αυτές οι διεργασίες στη βρεφική ηλικία. Ο Jean Piaget ήταν πρωτοπόρος σε αυτή την έρευνα. Πίστευε ότι ο νους δεν αντιδρά απλά σε ερεθίσματα και συνέπειες αλλά αναπτύσσεται, μεταβάλλεται και προσαρμόζεται στον κόσμο. Ακόμη, θεωρούσε ότι τα βρέφη είναι δραστήρια, ενεργητικά και δημιουργικά και αναλαμβάνουν έναν ενεργό ρόλο στην ανάπτυξή τους. Ο Piaget, βασιζόμενος σε εκτενή έρευνα, περιέγραψε τη γνωστική ανάπτυξη ως διακριτά στάδια τα οποία διέρχονται τα παιδιά στην πορεία κατανόησης του κόσμου.
Τα στάδια της γνωστικής αναπτυξιακής θεωρίας του Piaget:
Στάδιο αισθητηριοκινητικής νόησης (γέννηση έως 2 ετών περίπου)
Τα βρέφη εξερευνούν τον κόσμο γύρω τους, κοιτάζουν, αρπάζουν αντικείμενα και τα τοποθετούν στο στόμα τους και προσπαθούν έτσι να μάθουν για τον κόσμο. Η νοημοσύνη βασίζεται στις αισθήσεις και στη σωματική κίνηση και ξεκινά με την εξάσκηση των αντανακλαστικών (πιπίλισμα, λαβή, κοίταγμα) με στόχο μετέπειτα πιο περίπλοκες εκούσιες συμπεριφορές.
Στάδιο προ-ενεργητικής νόησης (3-7 ετών περίπου)
Σε αυτό το στάδιο τα παιδιά διαμορφώνουν έννοιες και χρησιμοποιούν σύμβολα, όπως η γλώσσα, ώστε να επικοινωνούν. Οι έννοιες αυτές βασίζονται στην προσωπική άμεση εμπειρία τους. Τα παιδιά στο στάδιο της προ-ενεργητικής νόησης έχουν περιορισμένες αντιλήψεις για την αιτία και το αποτέλεσμα. Δυσκολεύονται, επίσης, να κατηγοριοποιήσουν γεγονότα και αντικείμενα.
Προκειμένου να δομήσουν συγκεκριμένη γνώση χρησιμοποιούν τις καθημερινές τους εμπειρίες, αφού δε διαθέτουν ευρείες και γενικές θεωρίες. Επίσης, τα παιδιά στο στάδιο αυτό αδυνατούν να κάνουν γενικεύσεις για κατηγορίες αντικειμένων και δεν αντιλαμβάνονται τις συνέπειες μιας συγκεκριμένης αλληλουχίας γεγονότων.
Στάδιο ενεργητικής νόησης (7-11 ή 12 ετών)
Τα παιδιά αρχίζουν να σκέφτονται λογικά και να κατανοούν μαθηματικές έννοιες με την προϋπόθεση ότι μπορούν να εφαρμόσουν τη συγκεκριμένη γνώση σε συγκεκριμένα αντικείμενα. Στο στάδιο της ενεργητικής νόησης λοιπόν τα παιδιά χρησιμοποιούν πλέον τη λογική σκέψη τους, ωστόσο μπορούν να επικεντρωθούν σε μια μόνο κατηγοριοποίηση κάθε φορά.
Όμως τα παιδιά στην ηλικία των 7 ετών κατανοούν και άλλες υποκατηγορίες. Αυτό δείχνει μια κατανόηση της ιεραρχίας στην κατηγοριοποίηση.
Στάδιο τυπικής νόησης (11-12 ετών και άνω)
Στο στάδιο της τυπικής νόησης τα παιδιά αναπτύσσουν περαιτέρω τη λογική σκέψη και διερευνούν λογικές λύσεις σε αφηρημένες και μη έννοιες. Η σκέψη τους δε στηρίζεται πλέον αποκλειστικά σε φυσικά αντικείμενα ή γεγονότα. Αντιθέτως, μπορούν για να επιλύσουν προβλήματα να ανακαλέσουν στο παρελθόν ή στο μέλλον και να σκεφτούν με αναλογίες και μεταφορές. Αυτό επιτρέπει στα άτομα να κατανοήσουν τη θέση των άλλων ανθρώπων και τους ρόλους τους.
Η γνωστική αναπτυξιακή θεωρία υποστηρίζει ότι ο νους συμμετέχει ενεργά στην διαδικασία της μάθησης. Εάν οι πληροφορίες ή η εμπειρία που αποκτά ο άνθρωπος ταιριάζουν σε ένα ήδη υπάρχον νοητικό πλαίσιο αναφοράς τότε αφομοιώνονται. Εάν δεν ταιριάζουν,τότε ο νους απλά απορρίπτει ή συμμορφώνεται στη νέα πληροφορία ή εμπειρία.
Πηγές:
Η ανάπτυξη του ανθρώπου A τόμος Baucum