Συχνά, οι αποφάσεις και οι επιλογές που κάνουμε δεν προκύπτουν πάντα εκ του ασφαλούς. Κάποιες ενέχουν ρίσκο και χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί, καθώς μπορεί να αντιμετωπίσουμε διάφορες ανεπιθύμητες συνέπειες. Για παράδειγμα, η συνεχής αναβολή των εργασιών μας και η προσπάθεια να τις κάνουμε την τελευταία στιγμή, σίγουρα δεν είναι και η καλύτερη απόφαση που μπορούμε να λάβουμε. Προκειμένου για ορθότερες αποφάσεις και σωστή διεξαγωγή συμπερασμάτων είναι απαραίτητη η κριτική σκέψη. Αυτή είναι η ικανότητα να κάνουμε κρίσεις, χωρίς να οδηγούμαστε σε ψευδή συμπεράσματα.
Αυτός ο όρος προέρχεται από τη λέξη “κρίνω”, δηλώνοντας ότι καταλήγουμε σε μία απόφαση για μία κατάσταση. Αυτό προϋποθέτει την κατανόηση των πραγμάτων, τη σύγκριση στοιχείων, αλλά και την ενεργητική προσέγγιση της γνώσης και τον έλεγχο της εγκυρότητάς της. Ουσιαστικά, η κριτική σκέψη είναι ένας τρόπος να παρατηρεί κανείς τον κόσμο και περιλαμβάνει διάφορες δεξιότητες, όπως την ανάλυση δεδομένων. Δυστυχώς, δε δίνεται αρκετή βάση σε αυτή την ικανότητα όσο θα έπρεπε, μιας και κατέχει μεγάλο ρόλο στη ζωή μας.
Γιατί είναι σημαντική η κριτική σκέψη;
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που καθιστούν αυτή την ικανότητα κρίσιμη. Καταρχάς, η κριτική σκέψη βρίσκεται σε όλους τους τομείς που μπορεί να ακολουθήσει κανείς. Όποιο επάγγελμα ή μονοπάτι και να επιλέξουμε, το να σκεφτόμαστε κριτικά τις πράξεις που έχουμε να κάνουμε, θα μας ακολουθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Αυτός είναι και ο τρόπος για να μπορούμε να φέρνουμε εις πέρας κάθε έργο και ως εκ τούτου να διαπρέπουμε σε αυτό που κάνουμε. Ακόμη, αυτή η ικανότητα μάς βοηθά να εκφραζόμαστε καλύτερα. Το γεγονός ότι εκφράζουμε τις γνώμες και τις ιδέες μας στους άλλους, σημαίνει ότι η σκέψη μας έχει διαύγεια και ακολουθεί μία συγκεκριμένη συλλογιστική διαδικασία. Με αυτό τον τρόπο, αρχίζουμε να έχουμε επιρροή στις συζητήσεις με άλλα άτομα. Ως εκ τούτου, η κοινωνικοποίησή μας καθίσταται και πιο εύκολη.
Μία άλλη σημαντική πτυχή της κριτικής σκέψης είναι ότι μας αποτρέπει να “πέσουμε” θύματα εξαπάτησης, είτε από άλλους ανθρώπους, είτε από τις διάφορες καταστάσεις που συμβαίνουν. Χάρη σε αυτό το είδος σκέψης, εξετάζουμε πολλές εκδοχές μίας κατάστασης από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Η αμφιβολία μας για κάτι μάς παρακινεί να ερευνήσουμε για την αλήθεια και να οδηγηθούμε σε έγκυρα συμπεράσματα με αποδείξεις και απτά στοιχεία. Έτσι, γινόμαστε περισσότερο ενήμεροι και συνειδητοποιημένοι για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Αξίζει, ακόμη, να αναφερθεί ότι το να σκεφτόμαστε κριτικά όχι μόνο μας βοηθά να λύνουμε προβλήματα, αλλά και να “έρχονται” στο νου νέες και δημιουργικές ιδέες για να τα επιλύσουμε. Επομένως, ενισχύεται η δημιουργικότητά μας.
Πώς μπορούμε να βελτιώσουμε την κριτική μας σκέψη;
Η κριτική σκέψη δεν είναι κάτι που είτε την κατέχει κανείς είτε όχι. Επιδέχεται σημαντική εξάσκηση και είναι κάτι που αξίζει να τολμήσουμε, καθώς μόνο κερδισμένοι θα “βγούμε” από αυτή τη διαδικασία. Πρώτα απ’ όλα, έχει ιδιαίτερη αξία να ορίσουμε την ερώτηση που έχουμε κατά νου και να ξέρουμε τι θέλουμε να επιτύχουμε. Αυτό θέτει τα θεμέλια για τα επόμενα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε. Έπειτα, όπως είναι προφανές, είναι συνετό να συγκεντρώσουμε όσες περισσότερες αξιόπιστες πληροφορίες γίνεται για το -προς αναζήτηση- θέμα. Σε αυτή την περίπτωση, είναι απαραίτητο να μην πράττουμε βασιζόμενοι στις όποιες προκαταλήψεις έχουμε. Διαφορετικά, μεροληπτούμε, χωρίς να οδηγούμαστε σε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Επίσης, οφείλουμε να κάνουμε στον εαυτό μας τις σωστές ερωτήσεις, οι οποίες θα μας κατευθύνουν στην απάντηση που ψάχνουμε. Με αυτό τον τρόπο, επικεντρωνόμαστε στην ουσία του θέματος και δεν ξοδεύουμε χρόνο σε περιττές λεπτομέρειες. Τέλος, είναι πολύ ωφέλιμο να εξερευνούμε όλες τις πλευρές του ζητήματος και όταν καταλήγουμε με τις λύσεις του να αναλογιζόμαστε τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες που το απαρτίζουν. Αυτό θα μας δώσει περισσότερη διαύγεια στο πώς το αντιλαμβανόμαστε και στον τρόπο που θα πράξουμε από εκεί και πέρα.
Πηγές:
- Κωσταρίδου-Ευκλείδη, Α. (2011). ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ. Αθήνα: ΠΕΔΙΟ
- Η κριτική σκέψη επισκιάζει το IQ στη λήψη αποφάσεων για μία καλή ζωή. Ανακτήθηκε από https://www.psychologynow.gr/ (τελευταία πρόσβαση 27/06/2021 στις 21:00)
- Why Is Critical Thinking Important? A Survival Guide. Ανακτήθηκε από https://www.uopeople.edu/ (τελευταία πρόσβαση 27/06/2021 στις 21:00)
