Ο μύθος με το προνοητικό μυρμήγκι αφηγείται την επιβιωτική συλλογή και αποθήκευση πραγμάτων. Σε συνθήκες ένδειας ή ελλείψεων εξασφαλίζεται η συντήρηση και διαιώνιση του ανθρώπινου είδους. Η ανεξέλεγκτη και παθολογική όμως συσσώρευση, που δεν υπακούει σε καμμιά στοχοκατεύθυνση και λογική, οριοθετεί μία διαγνωστική οντότητα γνωστή ως διαταραχή παρασυσσώρευσης.
Ταξινόμηση στον χώρο των διαταραχών
Πέρασαν πολλά χρόνια έως ότου η παρασυσσώρευση αυτονομηθεί από την ομάδα των ιδεοψυχαναγκασμών, παραμένοντας ωστόσο στο φάσμα των ψυχαναγκαστικών συμπεριφορών. Η αναγνώριση ειδικών χαρακτηριστικών επιτρέπει πλέον ακριβέστερες διαγνώσεις και ευχερέστερη παρακολούθηση .
Χαρακτηριστικά και κριτήρια
Η παρασυσσώρευση -σαν ψυχιατρικός όρος- περιγράφει τη συνεχή και υπέρμετρη συγκέντρωση αντικειμένων με παράλληλη άρνηση και αδυναμία απαλλαγής από αυτά. Τα αντικείμενα είναι τις περισσότερες φορές ευτελούς αξίας, άλλοτε συγκεκριμένης κατηγορίας και άλλοτε ετερόκλητα.
Το υποκείμενο της διαταραχής συγκεντρώνει πράγματα που δεν φαίνεται να εξυπηρετούν ουσιώδεις ανάγκες, τα οποία αποθηκεύει ακατάπαυστα αρνούμενο σθεναρά απαλλαγή έστω και ενός.
Δεν ενδιαφέρεται για την κατηγοριοποίηση ή οποιαδήποτε χρήση τους. Τα αντικείμενα παραμένουν στοιβαγμένα σε πλήρη αταξία, ως περιφανείς εστίες μικροβίων και αιτία απελπισίας οικείων και γειτόνων.
Η πιθανότητα απόρριψης κάποιου από τα συσσωρευθέντα προκαλεί υπερβολική δυσφορία, εκδηλώσεις άγχους και έντονα επεισόδια άρνησης και θυμού.
Ο παρασυσσωρευτής έχει αποδώσει έναν δικό του συμβολισμό στα αντικείμενα που συγκεντρώνει. Η μη διαθεσιμότητα επαρκούς χώρου αποθήκευσης του είναι παντελώς αδιάφορη. Παρόμοια τύχη έχει και η εκδήλωση δυσφορίας από το άμεσο ή έμμεσο περιβάλλον του.
Ψυχολογική προσέγγιση
Το υπό διαταραχή άτομο αποφεύγει να πάρει αποφάσεις και δεν έχει οργανωτικές δυνατότητες. Το κύριο στοιχείο της διαταραχής είναι, όπως αναφέραμε ήδη, ο πλήρης κατακλυσμός του χώρου. Η θέα των άτακτων σωρών προκαλεί στο άτομο συναισθήματα πληρότητας, ευχαρίστησης και ασφάλειας. Η συλλογή αντικειμένων, ακόμη και από σκουπιδότοπους, πολλές φορές το απομονώνει τελείως και το απορροφά πλήρως.
Άνθρωποι που μεγάλωσαν σε οικογένειες με παρόμοια περιστατικά είναι δυνατόν να παρουσιάσουν αυτή τη διαταραχή ως οικογενή.
Τα αντικείμενα αξιολογούνται με βάση έναν κώδικα συναισθηματικής, ιδιοσυγκρασιακής ή χρηστικής αξίας, όπως τον καταστρώνει ο παρασυσσωρευτής. Διατηρεί την πεποίθηση ότι θα αποδειχτούν χρήσιμα, τον συνδέουν με μια συγκεκριμένη ανάμνηση ή εμπίπτουν στην άποψή του περί καλαισθησίας.
Οι πεποιθήσεις αυτές είναι αδιάτρητες. Το πρόσωπο που πάσχει δεν έχει καμμιά πρόθεση να τις απεμπολήσει και δεν αναγνωρίζει ούτε την υπερβολή, ούτε τις συνεπακόλουθες συνέπειες.
Τα γηρατειά και η μοναχικότητα είναι καταστάσεις που μπορεί να πυροδοτήσουν το συγκεκριμένο πρόβλημα. Παρόμοια σύνδεση παρουσιάζουν τραυματικά γεγονότα της παιδικής ηλικίας, απώλειες ή εξαιρετικά στρεσογόνες καταστάσεις.
Αnimal hoarding : Μια ιδιότυπη συλλογή
Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η παρασυσσώρευση ζώων. Άνθρωποι συγκεντρώνουν δεκάδες γατιών, σκύλων, ή πτηνών τα οποία φυσικά αδυνατούν να φροντίσουν. Τα δυστυχή πλάσματα παραμένουν υποσιτισμένα, βρώμικα και ασθενή, ενώ ο «κηδεμόνας» τους είναι πεπεισμένος ότι τους παρέχει ασφάλεια και θαλπωρή.
Καταλήγοντας
Η παρασυσσώρευση είναι μια δύσκολη κλινική περίπτωση.
Πέραν της ψυχοδυναμικής της δράσης δημιουργεί πλήθος προβλημάτων στους ανθρώπους που ενδεχομένως συμβιώνουν ή γειτονεύουν με τον πάσχοντα. Οπωσδήποτε υπάρχουν μέσα και τρόποι ψυχολογικής και ψυχιατρικής συνδρομής. Δυστυχώς, ο ασθενής συχνά υποτροπιάζει ανακυκλώνοντας την διαταραχή του, την οποία ουδέποτε αποδέχεται ως τέτοια!
