Η προσμονή είναι μία πολύ κοινή συμπεριφορά σε όλους μας. Ωστόσο ο καθένας από μας την αντιλαμβάνεται με το δικό του τρόπο. Το συναίσθημα της προσμονής μπορεί να είναι ευχάριστο ή ακόμα και πολύ δυσάρεστο. Τι γίνεται όμως όταν η ύπαρξη αυτού του συναισθήματος μας κρατά σε εγρήγορση; Μπορεί ίσως να αποτελέσει το κίνητρο για να συνεχίσουμε να δρούμε στην καθημερινότητα. Άλλες πάλι φορές είναι εκείνο το γεγονός που περιμένουμε με αγωνία, το οποίο μας κρατά χαρούμενους σε μία πιο δύσκολη ή στρεσογόνα περίοδο. Σε κάθε περίπτωση η προσμονή είναι ένα έντονο συναίσθημα που χρήζει διερεύνησης.
Πώς ορίζεται η προσμονή;
Η προσμονή είναι ένα συναίσθημα που περιλαμβάνει ευχαρίστηση ή άγχος κατά την εξέταση ή την αναμονή ενός αναμενόμενου γεγονότος . Τα αναμενόμενα συναισθήματα περιλαμβάνουν φόβο , άγχος , ελπίδα και εμπιστοσύνη . Όταν το αναμενόμενο γεγονός αποτυγχάνει να συμβεί, οδηγεί σε απογοήτευση (αν είναι θετικό συμβάν) ή ανακούφιση (αν είναι αρνητικό συμβάν).
Ο εγκέφαλος που προσδοκά
Δεν μπορούμε να σταματήσουμε την προσμονή να συμβεί. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι πάντα ενεργοποιημένος και λειτουργεί συνεχώς. Η προσμονή έχει τις ρίζες της στο τμήμα του εγκεφάλου που είναι γνωστό ως παρεγκεφαλίδα, το οποίο ελέγχει την αυτόματη, μη σκεπτόμενη συμπεριφορά.
Η ντοπαμίνη
Με αυτή την προσμονή να υπάρχει πάντα, ο ανθρώπινος εγκέφαλος επιθυμεί όλο και περισσότερη ντοπαμίνη. Η ντοπαμίνη είναι ένας χημικός νευροδιαβιβαστής. Απελευθερώνεται από τον μετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου και δρα ως διεγερτικό που αποτρέπει τον πόνο, διεγείρει και προκαλεί ενθουσιασμό. Η διέγερση της ντοπαμίνης συμβαίνει όταν βιώνουμε και περιμένουμε καλά πράγματα. Η πρόβλεψη θετικών γεγονότων διατηρεί την παραγωγή ντοπαμίνης στα χημικά μονοπάτια του εγκεφάλου.
Η ντοπαμίνη παίζει σημαντικό ρόλο στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, βοηθώντας μας να μάθουμε να επαναλαμβάνουμε θετικά γεγονότα και να αποφεύγουμε τα αποτρεπτικά. Όλοι τείνουμε να αναζητούμε περισσότερη ευχαρίστηση από τη ζωή, έτσι οι άνθρωποι αναζητούν εμπειρίες που έχουν ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση περισσότερης ντοπαμίνης από τον εγκέφαλο. Τόσο η ίδια η θετική εμπειρία όσο και η προσμονή αυτής της εμπειρίας μπορούν να δημιουργήσουν συναισθήματα ευφορίας που τα άτομα αναζητούν επανειλημμένα.
Η πρόβλεψη θετικών γεγονότων έχει αποδειχθεί ότι έχει οφέλη για την ψυχική υγεία. Τα τελευταία χρόνια, μελέτες λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας έχουν δείξει ότι η πρόβλεψη μελλοντικών θετικών γεγονότων είχε ως αποτέλεσμα ενισχυμένη ενεργοποίηση του εγκεφάλου που συσχετίστηκε με υψηλότερα επίπεδα ευεξίας. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η πρόβλεψη των καλών πραγμάτων σχετίζεται με τη βίωση θετικών συναισθημάτων, τα οποία με τη σειρά τους ωφελούν την ψυχική υγεία.
Μελλοντικά γεγονότα και εγκεφαλικές αντιδράσεις
Επιστημονικά πειράματα δείχνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι προβλέπουν μελλοντικά θετικά γεγονότα, σε αντίθεση με μελλοντικά αρνητικά γεγονότα. Ελλείψει αγχωδών/καταθλιπτικών ψυχολογικών διαταραχών, οι άνθρωποι προσδοκούν αυτόματα την ευτυχία περισσότερο από τη λύπη. Δεν έχει σημασία αν είσαι αισιόδοξος ή απαισιόδοξος. ο εγκέφαλος είναι καλωδιωμένος να προβλέπει θετικές εμπειρίες.
Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ορισμένες μορφές προσμονής μπορούν να μειώσουν το στρες και το άγχος. Η πρόβλεψη ενός θετικού γεγονότος ενισχύει τη διάθεση ενός ατόμου και τον βοηθά να αντέξει μια αγχωτική εργασία ή γεγονός. Το να έχει κανείς πράγματα να προσβλέπει είναι μια σημαντική στρατηγική αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων. Βοηθά να ανακάμψει κάποιος και να προσαρμοστεί σε στρεσογόνους παράγοντες.
Μια απλή εξήγηση, είναι ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί πραγματικά να επικεντρωθεί μόνο σε μερικά πράγματα τη φορά. Έτσι, όταν κάποιος έχει θετικά πράγματα στο μυαλό του, υπάρχει συνήθως λιγότερος χώρος για αρνητικές σκέψεις. Επιπλέον, προωθεί τη σκέψη προσέγγισης, άρα την αίσθηση ότι πηγαίνεις προς κάτι που θέλεις ή επιθυμείς, σε αντίθεση με το να φεύγεις από κάτι που φοβάσαι, δίνει μια αίσθηση ευεξίας. Ακόμα, η ανυπομονησία για κάτι παρέχει μια πηγή ευτυχίας την οποία οι άνθρωποι μπορούν να αντλήσουν όταν παλεύουν με το άγχος.
Πώς λειτουργεί η προσμονή;
Έχουμε την τάση να βιώνουμε πιο έντονα συναισθήματα για μελλοντικά γεγονότα από αυτά του παρελθόντος. Αυτό συμβαίνει επειδή, συνολικά, έχουμε την προσδοκία ότι μελλοντικά γεγονότα θα μας κάνουν να νιώθουμε μεγαλύτερα συναισθήματα από αυτά που έχουν περάσει. Επιπλέον, είναι επίσης πιο πιθανό να μιλήσουμε για το πόσο ενθουσιασμένοι είμαστε για κάτι που έχουμε σχεδιάσει σε σύγκριση με κάτι που έχουμε ήδη κάνει. Η έρευνά δείχνει ότι η απόλαυση που αποκομίζουν οι άνθρωποι από την προσμονή μπορεί επίσης να είναι ένα σημαντικό συστατικό της ικανοποίησης από τη ζωή. Δεν είναι λίγες, άλλωστε, οι φορές που είχαμε περισσότερη χαρά για την προετοιμασία, για παράδειγμα ενός ταξιδιού παρά για το ίδιο το ταξίδι.
Το να έχει κανείς το πλεονέκτημα να προσμένει ένα θετικό γεγονός, το να έχει δηλαδή πράγματα να προσβλέπει είναι μια σημαντική στρατηγική αντιμετώπισης του άγχους και της κατάθλιψης. Μας βοηθά να ανακάμψουμε και να προσαρμοστούμε σε στρεσογόνους παράγοντες. Μπορεί ο καθένας από εμάς να εξασκηθεί σε αυτή τη μέθοδο με το να αφιερώνει χρόνο από την ημέρα του κάνοντας σχέδια. Η προσμονή έτσι αυξάνεται και μαζί της και η χαρά για τα επερχόμενα. Σε κάθε περίπτωση, ο οραματισμός της εκ των προτέρων εμπειρίας μίας θετικής κατάστασης μας συνδέει με τον ενθουσιασμό.
Γιατί είναι σημαντικό να προσμένουμε κάτι;
Το να προσβλέπουμε σε θετικές εμπειρίες ωφελεί την ψυχική υγεία και την ευημερία. Η πρόβλεψη θετικών γεγονότων συνδέεται με μια αίσθηση ευεξίας και οφέλη για την ψυχική υγεία. Όπως προειπώθηκε, η απελευθέρωση ντοπαμίνης στον εγκέφαλο συμβαίνει όταν περιμένουμε καλά αποτελέσματα στο μέλλον. Η προσμονή είναι ένα μεγάλο μέρος του να είσαι θαυμαστής, είτε περιμένεις το επόμενο επεισόδιο μιας αγαπημένης εκπομπής για παράδειγμα. Επιπλέον, σε στρεσογόνες στιγμές, η προσμονή μπορεί να μας βοηθήσει να διατηρήσουμε την αίσθηση της ευεξίας και την ψυχική υγεία. Φυσικά, είναι δύσκολο να υπάρχουν συνεχώς έντονες προσμονές στη ζωή μας. Έτσι, είναι καλό να επικεντρωνόμαστε στους μικρούς ενθουσιασμούς της καθημερινότητας.
Η προληπτική σκέψη μας επιτρέπει να αναγνωρίσουμε και να προετοιμαστούμε για δύσκολες προκλήσεις. Είναι διαφορετικό από το να κάνουμε προβλέψεις, επειδή δεν περιμένουμε απαραίτητα τα γεγονότα να εξελιχθούν όπως φανταζόμαστε. Αντίθετα, προετοιμαζόμαστε. Χρειαζόμαστε ιδιαίτερα την προληπτική σκέψη για να επισημάνουμε γεγονότα χαμηλής πιθανότητας που αποτελούν σοβαρές απειλές. Η προληπτική σκέψη προσπαθεί να προσαρμοστεί σε πιθανά μέλλοντα. Πρόκειται για την προετοιμασία του εαυτού μας. Και πρόκειται για την καθοδήγηση της προσοχής μας προς το πιο πιθανό σενάριο με τον τρόπο που θα μας επιτρέψει να επιτύχουμε σε κάθε περίπτωση.
Κλείνοντας
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι δεν είναι προφανώς δυνατόν να ζει κανείς μόνο στο μέλλον. Οι άνθρωποι είναι ικανοί να ζουν ευτυχισμένοι επικεντρώνοντας την διανοητική τους κατάσταση στο παρόν. Η προσμονή ενός μελλοντικού γεγονότος απλώς διανθίζει τη ζωή με όμορφα και ευχάριστα συναισθήματα. Με άλλα λόγια, δίνει μία ώθηση στον κάθε άνθρωπο να συνεχίσει να δημιουργεί και να σχεδιάζει τα όνειρά του για το μέλλον με χαρά.
