Πώς οι σχέσεις και ο χορός συνδέονται; Είναι άραγε οι σχέσεις ένας χορός; Και αν ναι, βαδίζουμε στα ίδια βήματα με τον σύντροφό μας; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Αν μας ζητούσαν να κλείσουμε τα μάτια για δύο λεπτά και να φέρουμε στο μυαλό μας μια εμπειρία που μας έκανε να σχολιάσουμε πως «αυτό είναι ζευγάρι», τι θα σκεφτόμασταν; Τι χαρακτηριστικά είχαν αυτοί οι δύο άνθρωποι που μας άγγιξαν τόσο; Προστασία, ασφάλεια, σύνδεση, φροντίδα, αγάπη, προσκόλληση ή κάτι άλλο? Κάτι που ίσως μας λείπει.
Από τα πρώτα μας κιόλας βήματα, ως βρέφη, γεννιόμαστε με μια έμφυτη ανάγκη για δεσμό με ένα άτομο που θα μας παρέχει ασφάλεια και προστασία. Η φύση και η μορφή αυτής της πρώτης σχέσης –συνήθως βρέφους και μητέρας- γίνεται εσωτερικό λειτουργικό μοντέλο για τις μετέπειτα σχέσεις. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργούνται προσδοκίες για το κατά πόσο το άτομο αυτό είναι άξιο αγάπης καθώς, επίσης, και για το πόσο εύκολα μπορεί να βασιστεί στους άλλους. Αυτός ο πρωταρχικός δεσμός επηρεάζει αργότερα τον τρόπο με τον οποίο δεσμευόμαστε στις μετέπειτα ερωτικές μας σχέσεις. Με άλλα λόγια, αν υποθέσουμε πως οι σχέσεις μας είναι ένας χορός, αυτό το εσωτερικό μοντέλο επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνουμε να χορεύουμε.
Οι βασικοί τύποι προσκόλλησης είναι οι εξής:
Ασφαλής Προσκόλληση:
Αναπτύσσεται όταν το βρέφος έχει δημιουργήσει μια ποιοτική και υγιής σχέση με τη μητέρα. Η μητέρα κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του, ανταποκρινόταν με έναν συνεπή και θετικό τρόπο στις σωματικές αλλά και ψυχολογικές του ανάγκες. Κατά συνέπεια, αυτή η φιγούρα, λαμβάνεται από το βρέφος, σαν ένα άτομο αξιόπιστο, ευαίσθητο και υποστηρικτικό, που είναι εκεί να του παρέχει ο,τι χρειαστεί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να δημιουργείται στο βρέφος το συναίσθημα της ασφάλειας και ο εαυτός να γίνεται αντιληπτός σταδιακά ως άξιος αγάπης και υποστήριξης. Ως εκ τούτου, το άτομο αποκτά εμπιστοσύνη τόσο σ’ εκείνο όσο και στις ικανότητές του. Ο χορός της σχέσης γι’ αυτά τα άτομα είναι μία ευκαιρία ένωσης με το σύντροφό τους χωρίς όμως να εγκαταλείπουν στοιχεία του εαυτό τους.
Από την άλλη πλευρά, τα βρέφη τα οποία προέρχονται από μια μητέρα που δεν ανταποκρινόταν κατάλληλα στις ανάγκες τους, αναπτύσσουν έναν ανασφαλή δεσμό προσκόλλησης. Αυτή η προσκόλληση χωρίζεται σε δυο κατηγορίες: στην αγχώδη/αμφιθυμική προσκόλληση και στην απορριπτική/αποφευκτική.
Αγχώδης/αμφιθυμική:
Τα άτομα που κατατάσσονται σε αυτή τη κατηγορία, αντιμετώπισαν στα πρώτα τους βήματα μια μητέρα που δεν ήταν σταθερά διαθέσιμη. Με άλλα λόγια, μια φιγούρα που δεν ανταποκρινόταν με ευαισθησία στις ανάγκες τους. Υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να υπήρξε πλήρης συναισθηματική εγκατάλειψη. Κατά συνέπεια, οι ανησυχίες αλλά και οι φόβοι του βρέφους να μην έβρισκαν κάποια ανταπόκριση. Το περιβάλλον γι’ αυτό το παιδί έμοιαζε αβέβαιο, μιας που δεν μπορούσε να προβλέψει τον τρόπο που θα ανταποκρινόταν η μητέρα στις ανάγκες του.
Τέτοια άτομα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις εμφανίζονται φοβισμένα υπό τη συνεχή σκέψη ότι ο σύντροφος τους θα τους εγκαταλείψει. Είναι άτομα αρκετά απορροφημένα και γαντζωμένα από τη σχέση τους και διασκεδάζουν την πολύ στενή και συνεχής επαφή με τον σύντροφο τους. Αντιμετωπίζουν έναν έντονο φόβο εγκατάλειψης και υψηλά επίπεδα ζήλιας. Βιώνουν μια μόνιμη προσπάθεια να πάρουν τον έλεγχο και να έρθουν όσο πιο κοντά μπορούν σε μία σχέση. Τέλος, αυτός ο τύπος προσκόλλησης δημιουργεί άτομα «εξαρτημένα» από τον σύντροφό τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, ο σύντροφος να κουράζεται και να προσπαθεί να κρατήσει μια απόσταση. Αυτή όμως η αντίδραση, μεταφράζεται στα μάτια τους ως αδιαφορία και μη διαθεσιμότητα. Ο χορός της σχέσης γι’ αυτά τα άτομα θα ήταν ένα ολόκληρο βράδυ γαντζωμένοι από τον σύντροφό τους με τον φόβο πως αν τον αφήσουν εκείνος θα θελήσει να χορέψει με άλλο ταίρι.
Απορριπτική/αποφευκτική:
Αυτός ο τύπος προσκόλλησης, χαρακτηρίζεται από άτομα που η μητέρα ήταν συχνά απορριπτική. Συνήθως, δεν υπήρχε άμεση ανταπόκριση στα θέλω του παιδιού από την πλευρά της. Πολλές φορές μάλιστα, η αντιμετώπιση της ήταν επικριτική και αντιδρούσε με θυμό ή κάποιου είδους τιμωρία στην εκδήλωση συναισθήματος ή ανάγκης από την πλευρά του βρέφους. Το παιδί αντιλαμβάνεται πως η έκφραση συναισθημάτων δεν είναι μια ασφαλής κίνηση διότι συνεπάγεται είτε με επικριτική συμπεριφορά είτε με απορριπτική. Κατά συνέπεια, το άτομο μαθαίνει να μην εκφράζει τα συναισθήματά του. Αποφεύγει τη δημιουργία πολύ στενών επαφών και προτιμά να δημιουργεί μια έντονη ανεξαρτησία. Αυτή η ανεξαρτησία είναι πολύ πιο ασφαλής για εκείνον σε σχέση με την απόρριψη που είχε βιώσει στην προσπάθεια του για σύνδεση.
Τέτοια άτομα βιώνουν χαμηλά επίπεδα άγχους για το αν θα εγκαταλειφθούν από το σύντροφό τους. Εν αντιθέσει, το επίπεδο του άγχους τους μεγαλώνει όταν βρίσκονται μπροστά στην ανάγκη του συντρόφου τους για σύνδεση. Στις διαπροσωπικές σχέσεις είναι τα άτομα που χαρακτηρίζονται ως αδιάφορα, ψυχρά ή συναισθηματικά απόμακρα. Μοιάζουν με μια πρώτη ματιά σαν να είναι όλες οι ανάγκες τους καλυμμένες ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι. Σε περιόδους φόβου ή απογοήτευσης επιλέγουν την απόσυρση, με σκοπό να μην φανερώσουν τα ευάλωτα κομμάτια τους. Όπως αναφέρει ο Bowlby “πίσω από τη μάσκα της αδιαφορίας υπάρχει απέραντη δυστυχία και πίσω από τη φαινομενική αναισθησία, απόγνωση”. Η λέξη χορός γι’ αυτά τα άτομα θα ήταν μάλλον ένας ακόμη φόβος πως κάποιος θα τους επικρίνει επειδή δε γνωρίζουν τα βήματα.
Σχέση και χορός:
Συχνά στα ζευγάρια βλέπουμε την ύπαρξη των δυο τελευταίων κατηγοριών, ενός με αγχώδης τύπου σύνδεση κι έναν με αποφευκτή. Κατά συνέπεια, ο ένας να αποζητάει και να επιδιώκει την στενή επαφή και ο άλλος να αποτραβιέται. Όσο ο ένας φωνάζει ζητώντας σύνδεση, διψασμένος για προσοχή μέσα στη μοναξιά που βιώνει, τόσο ο άλλος νιώθει ότι κάτι κάνει λάθος, δεν είναι αρκετός και αποσύρεται γιατί παγώνει και δεν ξέρει πώς να το αντιμετωπίσει. Και όσο πιο πολύ πιέζει ο ένας τόσο πιο πολύ κλείνεται ο άλλος. Αυτός είναι ένας φαύλος κύκλος που έχει δημιουργηθεί σε αυτή τη σχέση. Όπως λοιπόν είναι εγκλωβισμένοι σε αυτό θα πρέπει να πάρουν λίγο χρόνο και να δουν τι συμβαίνει γύρω τους. Αν αυτή η σχέση είναι ένας χορός, μήπως ο ένας ζητάει από τον άλλον επίμονα να χορέψουν και ο άλλος δεν ξέρει καν τα βήματα για αυτόν τον χορό;
Σχέση και χορός – βήματα συγχρονισμού:
Όπως στο χορό έτσι και στις σχέσεις η ουσία είναι να αφεθείς στο συναίσθημα. Η σχέση να παρασυρθεί από τη μελωδία και να αφεθούν από κοινού σε αυτόν το χορό. Και οι δύο σύντροφοι στις περισσότερες σχέσεις κρύβονται πίσω από αντιδραστικά, επιφανειακά συναισθήματα, τα λεγόμενα δευτερογενή. Τέτοια συναισθήματα είναι ο θυμός, η ζήλια ή η ντροπή διότι δυσκολεύονται να δείξουν τον ευάλωτο εσωτερικό τους κόσμο. Έναν εαυτό πλημμυρισμένο από θλίψη, πόνο, φόβο και μοναξιά.
Δεν είναι εύκολο, διότι πολλά ζευγάρια καταλήγουν στον χωρισμό λόγω του εγκλωβισμού τους σε αυτούς τους φαύλους κύκλους. Σχεδόν πάντα, πρόκειται για ανάγκες από το παρελθόν τις οποίες καταπνίγουμε. Στην προσπάθεια αυτή, του να θάψουμε τα πραγματικά μας «θέλω», προβάλλουμε έναν διαφορετικό εαυτό από αυτόν που κουβαλάμε μέσα μας. Αυτό θα επαναλαμβάνεται σε κάθε σχέση αν δεν προσπαθήσουμε να εκφράσουμε τις αληθινές μας ανάγκες. Ανάγκες κρυμμένες πίσω από μια μόνιμη προσπάθεια να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από το να εκφράσει τα ευάλωτα κομμάτια του. Και ίσως αυτή η ελευθερία του να μπορείς να εκφράζεις την ανάγκη σου για αποδοχή, ασφάλεια, προσοχή ή το ότι αξίζεις να σε οδηγήσει στο να μπορέσεις να βιώσεις την πραγματική σύνδεση με τον εαυτό σου αλλά και με τη σχέση σου. Αυτό το συναίσθημα της ελευθερίας κινήσεων και του συγχρονισμού που ίσως σου έκανε εντύπωση σ’ εκείνο το ζευγάρι που θυμάσαι μέχρι σήμερα.
Πηγές:
Bowlby, J. (1969). Attachment and loss. London: Hogarth Press.
Johnson, S. (2011). Hold Me Tight: Seven Conversations for a Lifetime of Love. Little Brown & Co.
Κλάδη, Β. (2016). Θεωρία προσκόλλησης και είδη δεσμού: η σχέση μητέρας – βρέφους και η σημασία της για την μετέπειτα ανάπτυξη του παιδιού . Ανακτήθηκε από https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/oikogeneia-kai-paidi/vrefos/2667-theoria-proskollisis-kai-eidi-desmoy-i-sxesi-miteras-vrefous-kai-i-simasia-tis-gia-tin-metepeita-anaptyksi-tou-paidioy.html/ (τελευταία πρόσβαση 08.03.2020)
