Πολλές φορές έχει επισημανθεί η σημασία της ψυχολογικής στήριξης προς το άτομο που νοσεί, ψυχικά ή σωματικά, δεν έχει σημασία. Όμως, αυτό που συχνά παραγνωρίζεται, είναι η ανάγκη στήριξης των συντρόφων του ασθενή. Συνήθως, το στενό περιβάλλον- ο/η σύντροφος, το παιδί, ο γονέας ή κάποιος στενός φίλος- αναλαμβάνουν να υποστηρίξουν τον ασθενή στις επιλογές του, κατά τη διάρκεια της θεραπείας του, αλλά και στη συνειδητοποίηση της ασθένειας καθεαυτής.
Το οικογενειακό περιβάλλον του ασθενή είναι εξίσου απροετοίμαστο για τις αλλαγές που θα επέλθουν. Και το περιβάλλον του ασθενή πενθεί ταυτόχρονα με τον ασθενή για την αλλαγή της πρότερης κατάστασης, και καλείται, μαζί με εκείνον, να γνωριστεί με τις νέες συνθήκες και να προσαρμοστεί σε αυτές. Και αυτό ενέχει ψυχικό κόστος για όλη την οικογένεια.
Δεν είναι λίγες οι φορές, ιδιαίτερα όταν η νόσος είναι σε έξαρση ή η θεραπεία σε κομβικό σημείο, που ο φροντιστής προκειμένου να στηρίξει τον ασθενή παραμελεί εώς και τις ζωτικές του ανάγκες, παραμελώντας τη σωματική του υγεία. Που ο φροντιστής τείνει να γίνεται υπερπροστατευτικός με τον ασθενή, να τον παρακάμπτει ή να τον υποχρεώνει σε αποφάσεις, αφαιρώντας του την προσωπική πρωτοβουλία. Που αναλαμβάνει βαρύτερο φορτίο από εκείνο στο οποίο μπορεί να ανταπεξέλθει, με αποτέλεσμα να είναι πιο αγχώδης, πιο ευερέθιστος, πιο απότομος. Άλλες φορές, πάλι, ο φροντιστής αποκρύπτει γεγονότα από τον ασθενή. Ή προσπαθεί να κατευνάσει τον ασθενή, μην εκδηλώνοντας τα δικά του συναισθήματα, και υποβαθμίζοντας, έτσι, τη σχέση τους.
Όλα αυτά επιβαρύνουν τόσο τον ασθενή, όσο και τον φροντιστή. Ο φροντιστής πρέπει να κατανοήσει πως και ο ίδιος χρειάζεται υποστήριξη, ιδιαιτέρως όταν η ασθένεια είναι πιθανώς θανατηφόρα, μακροχρόνια ή οδηγεί σε αναπηρία. Υπάρχουν σύλλογοι σχετικά με την κάθε σοβαρή ασθένεια. Συνήθως, εντός των συλλόγων, λειτουργούν και ομάδες ψυχολογικής υποστήριξης των συντρόφων/συνοδών των ασθενών. Ο θεράπων ιατρός θα μπορούσε να συστήσει, επίσης, στον συνοδό του ασθενή φορείς που παρέχουν εξειδικευμένη ψυχολογική βοήθεια.
Κάποια επιπλέον βήματα που μπορούν να βοηθήσουν τον βασικό φροντιστή του ασθενή, αλλά και το στενό περιβάλλον του γενικότερα, είναι:
- Άρτια και αντικειμενική ενημέρωση από το ιατρικό προσωπικό σχετικά με την ίδια την ασθένεια, την πορεία της, την πιθανή έκβαση της.
- Συζήτηση με τον ίδιο τον ασθενή σχετικά με τις επιθυμίες και τα θέλω του. Μην προβαίνετε σε υποκειμενικές αξιολογήσεις και αποφάσεις, χωρίς να λαμβάνετε υπόψιν τον ασθενή.
- Αναγνωρίστε και αποδεχθείτε τα συναισθήματά που σας γεννά η νέα κατάσταση. Μοιραστείτε τα με τον ασθενή. Η σχέση σας οδηγείται σε νέα μονοπάτια, και πρέπει να είστε μαζί σε αυτήν τη διαδικασία.
- Μην προσπαθείτε να επιβάλλετε τη δική σας γνώμη ή να κατευνάσετε πάση θυσία τα αρνητικά συναισθήματα του ασθενή. Είναι το πλέον λογικό και αναμενόμενο να αισθάνεται λύπη, οργή, θυμό- το ίδιο κι εσείς. Τις περισσότερες φορές, και μόνο η ανιδιοτελής παρουσία σας παρέχει ανακούφιση.
- Μην βιαστείτε να αποδώσετε ευθύνες. Συνήθως τείνουμε να κατηγορήσουμε κάποιον για τα αρνητικά γεγονότα της ζωής μας: τον τρόπο ζωής του ασθενή, τον ίδιο τον ασθενή, κάποιον από το οικείο περιβάλλον του ασθενή, ακόμη και τον εαυτό μας. Μπορεί προς στιγμή να ανακουφίζετε τον θυμό σας, αλλά μελλοντικά μόνο τύψεις και ενοχές θα σας γεμίσει αυτή η συμπεριφορά.
- Αποφύγετε να ταλαιπωρήστε συγκρίνοντας τον δικό σας άνθρωπο με άλλα άτομα που έπασχαν ή πάσχουν από την ίδια ασθένεια. Είναι ανούσιο και ψυχοφθόρο.
- Σεβαστείτε τον προσωπικό χώρο του ασθενή. Δώστε του χρόνο και ελευθερία έκφρασης.
- Σεβαστείτε τις δικές σας ανάγκες. Η αυτοφροντίδα είναι βασική και πρωταρχική ανάγκη ώστε να είστε σε θέση να φροντίσετε τον ασθενή.
- Αναζητήστε βοήθεια από συγγενείς και φίλους. Μπορούν να σας βοηθήσουν σε απλά πράγματα, όπως η προετοιμασία γευμάτων, η φροντίδα του σπιτιού ή να σας αντικαταστήσουν, κατά περίπτωση, στη φροντίδα του ασθενή.
- Αναζητήστε επαγγελματική βοήθεια σε ο,τι σας δυσκολεύει. Υπάρχουν φροντιστές επί πληρωμή ώστε να σας διδάξουν σχετικά με τη φροντίδα του ασθενή, ή να σας βοηθήσουν σε πρακτικά θέματα. Μην επωμίζεστε υποχρεώσεις στις οποίες δεν μπορείτε να ανταπεξέλθετε.
- Ειλικρίνεια και αντικειμενικότητα στην πληροφόρηση του ασθενή. Μην του κρύβετε πληροφορίες. Μπορεί να διαισθανθεί πως κάτι δεν του λέτε και να γίνει εχθρικός και επιφυλακτικός απέναντί σας.
- Αποφύγετε να αναζητάτε μαγικές λύσεις. Το ιατρικό προσωπικό είναι υπεύθυνο για την πορεία της θεραπείας.
- Σταματήστε να βασανίζετε τον εαυτό σας με εγωκεντρικές, ατελέσφορες σκέψεις (Γιατί σε εμάς;) ή με πιθανά σενάρια (Αν δεν είχε αρρωστήσει, θα…)
Σε κάθε περίπτωση, στοχεύσετε να φροντίσετε εξίσου και εσάς, πέρα από τον ίδιο τον ασθενή. Και μην φοβηθείτε να αναζητήσετε ψυχολογική υποστήριξη, ώστε να συμφιλιωθείτε με την εικόνα του αγαπημένου σας προσώπου ως ασθενή και να βρείτε τρόπους δικής σας ανακούφισης και φροντίδας.
