Χημειοπροφύλαξη από τον καρκίνο είναι η πρόληψη, η αναστολή ή η αντιστροφή της καρκινογένεσης μέσω της χορήγησης χημικών ενώσεων είτε με τη μορφή φαρμάκου είτε ως συστατικά των φυτικών τροφών.
Η ταξινόμηση των χημειοπροφυλακτικών παραγόντων δεν είναι εφικτή, διότι ο ακριβής μηχανισμός δράσης αρκετών ενώσεων, δεν είναι ακόμη γνωστός. Επιπρόσθετα, πολλοί παράγοντες φαίνεται να δρουν μέσω περισσότερων από ενός μηχανισμού, γεγονός που δυσκολεύει την κατάταξη σύμφωνα με τον περισσότερο δραστικό μηχανισμό. Η ακόλουθη ταξινόμηση είναι σύμφωνη με αυτήν του Wattenberg και βασίζεται στη χρονική περίοδο κατά την οποία οι χημειοπροφυλακτικοί παράγοντες φαίνεται να εμφανίζουν την δράση τους, σε πειραματικά μοντέλα καρκινογένεσης.
Έτσι, ξεχωρίζουν τρεις κατηγορίες:
- Αναστολείς σχηματισμού του καρκινογόνου
- Παράγοντες παρεμπόδισης της δράσης του καρκινογόνου. Οι παράγοντες αυτοί, αναστέλλουν την πρώτη φάση της καρκινογενετικής διαδικασίας (initiation)
- Παράγοντες καταστολής ή και παρεμπόδισης της νεοπλασματικής ανάπτυξης. Οι παράγοντες αυτοί, αναστέλλουν την προαγωγική/προοδευτική φάση της καρκινογένεσης (promotion/progression).
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟΥ
Οι παράγοντες αυτοί, συνήθως αναστέλλουν τον σχηματισμό νιτροζαμίνης από δευτερογενείς αμίνες και νιτρώδη, σε όξινο περιβάλλον.
| Κατηγορίες χημικών ουσιών | Παράγοντες |
| Αναγωγικά οξέα | Ασκορβικό οξύ |
| Φαινόλες | Καφεϊκό οξύ, φερουλικό οξύ, γαλλικό οξύ |
| Σουλφιδρυλικές ενώσεις | N-ακετυλοκυστείνη |
| Αμινοξέα | Προλίνη, θειοπρολίνη |
Το ασκορβικό οξύ (βιταμίνη C) όταν υπάρχει σε αρκετή ποσότητα, ελαττώνει τον σχηματισμό νιτροζαμίνης από δευτερογενείς αμίνες ή νιτρώδη, στο όξινο περιβάλλον του στομάχου και οδηγεί σε ελάττωση της εμφάνισης όγκων του πνεύμονα, σε ποντικούς.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΑΡΕΜΠΟΔΙΣΗΣ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟΥ
Η δισουλφιράμη εμποδίζει την ενεργοποίηση του προκαρκινογόνου διμεθυλυδραζίνη και κατά συνέπεια την επαγωγή όγκων στο έντερο πειραματόζωων.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ ΤΗΣ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Χημειοπροστατευτικές ενώσεις που αναστέλλουν τη δράση της ODC (αποκαρβοξυλάση της ορνιθίνης) είναι η α-διφθορομεθυλορνιθίνη, φυτικές πολυφαινόλες (π.χ. ελλαγικό οξύ και κουρκουμίνη). Οι πολυαμίνες παίζουν σημαντικό ρόλο στον πολλαπλασιασμό των κυττάρων και στην καρκινογένεση. Ένα ένζυμο ‘κλειδί’ στο μεταβολισμό τους είναι η ODC η οποία καταλύει το μεταβολισμό της ορνιθίνης σε πουτρεσκίνη. Η συγκέντρωση της ODC αυξάνεται σε καρκινικά κύτταρα καθώς και μετά την επίδραση καρκινογόνων ενώσεων (π.χ. ΤΡΑ).
Επομένως η χημειοπροφύλαξη και ο καρκίνος συχνά ακολουθούν παράλληλους δρόμους.
