Στα μέσα του αιώνα η μέση θερμοκρασία στην Ελλάδα θα αυξηθεί, η μέση ραδιενέργεια θα μειωθεί , ενώ η στάθμη της θάλασσας θα αυξηθεί αξιοσημείωτα .Η κλιματική αλλαγή είναι ένα φαινόμενο παγκόσμιο, εξαιρετικά σημαντικό, πολύ καλά μελετημένο, το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη. Τα λεπτομερή μοντέλα προβλέπουν την εξέλιξη των επόμενων δεκαετιών με αρκετά σαφή τρόπο. Οι επιπτώσεις του όμως δεν είναι μόνο περιβαλλοντικές. Οι συνέπειες της αγγίζουν κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας, από τις τουριστικές υποδομές και την αγροτική παραγωγή μιας χώρας μέχρι τις καρδιακές παθήσεις.Η Ελλάδα είναι απρόβλεπτη σε μια σειρά από λίγο-πολύ αναπόφευκτες αλλαγές που θα επηρεάσουν έντονα το παραγωγικό της μοντέλο.Σήμερα, όμως, ως “κλιματική αλλαγή” περιγράφουμε την σταδιακή θέρμανση της ατμόσφαιρας του πλανήτη που καταγράψαμε τα τελευταία 150 χρόνια (για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία), και η τελευταία δεκαετία μοιάζει να επιταχύνεται σταδιακά.
Το φαινόμενο της υπερθέρμανσης του πλανήτη έχει μελετηθεί εκτενώς τις τελευταίες δεκαετίες και παραμένει στην κορυφή του περιβαλλοντικού προσανατολισμού λίγο-πολύ όλων των κρατών του κόσμου. Για την παρακολούθηση έχει συσταθεί η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή(IPCC), μια διεθνής επιστημονική επιτροπή υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, η οποία συντονίζει τη δράση των επιστημόνων από όλο τον κόσμο και συντάσσει εκθέσεις με τα πιο έγκυρα και τεκμηριωμένα στοιχεία για το φαινόμενο και τις επιπτώσεις του, αλλά και με την υπογραφή της ιστορικής συνθήκης του Κιότο (που αποδείχθηκε σύντομα ανεπαρκής) και, πιο πρόσφατα, Παρισιού. Το τελευταίο θέτει ένα στόχο: Μέχρι το 2100 η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη να μην υπερβεί τους 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από το μέσο όρο της θερμοκρασίας που είχε ο πλανήτης κατά την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης .Η IPCC έχει εκδώσει πέντε μεγάλες, κομβικές εκθέσεις (το 1990, το 1995, το 2001, το 2007 και το 2014 ), τις αποκαλούμενες “εκθέσεις αξιολόγησης”, και μια πληθώρα ειδικών εκθέσεων. Η Μία από τις ειδικές εκθέσεις, που εκδόθηκε το 2000 και ενημερώθηκε το 2014, αναπτύσσει σεναρίων για την προσομοίωση της κλιματικής αλλαγής σε συνάρτηση με την δημογραφική, την οικονομική ανάπτυξη και τις δημογραφικές εξελίξεις. τεχνολογικές εξελίξεις.
Το 1958 το διοξείδιο του άνθρακα που βρισκόταν στην ατμόσφαιρα έφτασε τα 280 ppm (μέρη ανά εκατομμύριο). Φέτος ,ξεπέρασε τα 410 ppm. Τι σημαίνει αυτό; Όσο πιο πολύ το διοξείδιο του άνθρακα υπάρχει στην ατμόσφαιρα, τόσο πιο έντονο είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου, δηλαδή τόσο περισσότερη ακτινοβολία που εκπέμπεται από τη Γη είναι εγκλωβισμένη στη χαμηλότερη ατμόσφαιρα με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας.
Συνοπτικά, λοιπόν, οι κλιματικές αλλαγές στην Ελλάδα εκτιμάται ότι θα είναι οι εξής:
1) Η θερμοκρασία αναμένεται να αυξηθεί κατά μέσο όρο κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με το διάστημα 1961-1990.
2) Οι ημέρες με καύσωνα (θερμοκρασία άνω των 35 βαθμών Κελσίου) αναμένεται να αυξηθούν κατά 15-20 ετησίως μέχρι το 2050.
3) Αντίθετα, οι ημέρες με τη νυκτερινή κατάψυξη θα μειωθούν σημαντικά, ιδίως στη Βόρεια Ελλάδα (έως και 40 ημέρες ετησίως).
4) Ταυτόχρονα εκτιμάται ότι η μείωση του βάρους θα μειωθεί κατά 12% κατά μέσο όρο (κατά 20-30% κατά τους θερινούς μήνες, κυρίως στα νότια και κατά 10% κατά τους χειμερινούς μήνες).
5) Η στάθμη της θάλασσας δεν εκτιμάται ότι θα ανέβει κατά 20 έως 59 εκατοστά , σύμφωνα με τις εναλλακτικές λύσεις.
6) Τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα είναι πολύ πιο συχνά .
7) Οι περισσότερες περιφέρειες της Ελλάδας θα αντιμετωπίσουν αρνητικές επιπτώσεις, αλλά όχι με την ίδια ένταση. Τα μεγαλύτερα προβλήματα θα αντιμετωπίσουν η Κεντρική Μακεδονία , η Θεσσαλία , η Δυτική Πελοπόννησος και η Αττική .
Γιατί όμως είναι κακό πράγμα αυτές οι αλλαγές; Τι συνέπειες θα έχουν αυτές οι κλιματικές συνθήκες στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας;
Συνέπειες
1) Η γεωργική παραγωγή θα πληγεί σημαντικά
Η Ελλάδα γίνεται ξηρότερη, λόγω της μείωσης των βροχοπτώσεων κατά 20-30% το καλοκαίρι και κατά 10% το χειμώνα, αλλά και λόγω των μεγαλύτερων περιόδων χωρίς καθόλου πτώση, της αύξησης της υγρασίας κατά 12% και τελικά της ενισχυμένης τάσης μετατροπής των εδαφών σε ξηρά, στο 60% των καλλιεργησίμων εκτάσεων . Αντίθετα προσωρινά ευνοϊκότερη θα είναι η αμπελοκαλλιέργεια στις οινοπαραγωγικές περιοχές που εντοπίζονται στις ορεινές περιοχές της χώρας, τόσο δυτικά όσο και βόρεια της Θεσσαλίας. Εκεί θα μπορούν να αναπτυχθούν ποικιλίες που μέχρι τώρα έχουν αναπτυχθεί μόνο νοτίως .
2) Ο τουρισμός θα επηρεαστεί έντονα.
Τα νέα για τον τουρισμό δεν είναι όλα αρνητικά. Οι ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις -όπως και όλα τα υπόλοιπα κτίρια- θα καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια για ψύξη , και πολλές περιοχές (κυρίως νησιά) θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα υδροδότησης , αλλά σε πολλές περιοχές της χώρας η αύξηση της θερμοκρασίας πιθανότατα θα οδηγήσει στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου . Η μείωση των ημερών κατά την οποία απαιτείται δαπάνη ενέργειας για θέρμανση δεν θα περιορίσει τις δαπάνες των τουριστικών μονάδων που βρίσκονται σε χειμερινές τουριστικές προορισμούς.
Σύμφωνα με το πανευρωπαϊκό πρόγραμμα PESETA εκτιμάται ότι, σε περίπτωση που η μέση θερμοκρασία αυξηθεί κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου, όπως εκτιμάται στο πλαίσιο αυτής της μελέτης, θα προκύψει μείωση των διανυκτερεύσεων στη χώρα κατά 1% και απώλειες εσόδων για την τουριστική βιομηχανία της τάξης των 825 εκ. ευρώ ετησίως .Επιπλέον, μεμονωμένα είδη τουρισμού θα πληγούν σοβαρά. Όλα τα χιονοδρομικά κέντρα της χώρας θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερη πίεση .
Η αύξηση της θερμοκρασίας και η μείωση της βροχόπτωσης θα καταστήσουν τις δασικές περιοχές της χώρας ξηρότερες και ως εκ τούτου πιο ευάλωτες σε δασικές πυρκαγιές. Από ό, τι φαίνεται, στη 20ετία που μελετάμε συγκεκριμένες προορισμοί που προστατεύονται από την UNESCO, όπως το Ναό του Επικούριου Απόλλωνα και η Αρχαία Ολυμπία θα τεθούν άμεσα σε κίνδυνο.Μέχρι το 2050 οι ημέρες υψηλού κινδύνου κάθε χρόνο αναμένεται να αυξηθούν από 15% έως και 70% ανάλογα με την περιοχή.
3) Οι ακτές της χώρας
Σύμφωνα με τις προβλέψεις της IPCC (2007) μέχρι το τέλος του αιώνα αναμένεται αύξηση της στάθμης της θάλασσας που θα κυμανθεί από 20 έως 59 εκατοστά . Σύμφωνα με αυτά τα σενάρια είναι πιο πιθανή μια αύξηση της στάθμης της θάλασσας από 80 εκατοστά έως και 2 μέτρα μέχρι το τέλος του αιώνα.
Η Ελλάδα διαθέτει μια ακτογραμμή 16.000 χιλιομέτρων. Το 1/3 των Ελλήνων ζουν σε απόσταση μέχρι 2 χιλιομέτρων από την ακτή. Το 90% των τουριστικών υποδομών της χώρας είναι παράκτιες , ενώ το ίδιο είναι το 35% της παραγωγικής αγροτικής γης, εξ ορισμού όλες οι λιμάνια, και οι περισσότερες μεγάλες πόλεις της χώρας. Συνολικά, σύμφωνα με μια εκτίμηση (Sauter, 2013) από την άνοδο του επιπέδου της θάλασσας υπάρχει κίνδυνος να χαθεί το 3,5% της έκτασης της χώρας . Εκτιμάται ότι το φαινόμενο μπορεί να έχει κόστος ίσο με περίπου το 2% του ΑΕΠ της χώρας.
4) Η ζωή των Ελλήνων
Περίπου 5,5 εκατ. Έλληνες που κατοικούν στις 25 μεγαλύτερες πόλεις της χώρας , θα αντιμετωπίσουν επιβαρυμένες θερμικές συνθήκες λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας.Ενδεικτικά, υπολογίστε την εξής: Εάν η μέση θερμοκρασία αυξηθεί μόνο κατά 1 βαθμός Κελσίου, η χώρα θα καταναλώνει ενέργεια αξίας 600.000 ευρώ την ημέρα επιπλέον. Η μελέτη και οι επενδύσεις για την κάλυψη αυτών των αναγκών κατά κανόνα με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι απαραίτητη.
Αλλά ακόμα πιο δραματικές εκτιμάται ότι μπορεί να είναι οι επιπτώσεις στην δημόσια υγεία.Έρευνες έχουν δείξει πως για κάθε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1 βαθμού Κελσίου από 34 και άνω, η ημερήσια θνησιμότητα αυξάνεται κατά περίπου 3% .Θυμίζουμε ότι μετά το 2046 στην Ελλάδα θα έχουμε 15-20 περισσότερες τέτοιες ημέρες από ό, τι έχουμε σήμερα,1 στους 3 Έλληνες που θα είναι ηλικίας άνω των 65 ετών και θα ανήκει στις ευπαθείς ομάδες.
Παρακάτω μπορούμε να αναφέρουμε συνοπτικά επτά από τις πιο σημαντικές προτάσεις για την επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής
1) Την μετάβαση στην οικονομία χαμηλού άνθρακα μέχρι το 2050 , γεγονός που σημαίνει σταδιακή απόσυρση από τη χρήση ορυκτών καυσίμων προς όφελος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και έμφαση σε δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας στις μεταφορές και στα κτίρια (ενδιάμεσος σταθμός το 2030: 27% ΑΠΕ και μείωση κατά 27% στη χρήση της πρωτογενούς ενέργειας μέσω της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης).
2) Την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της χώρας ώστε να ενσωματωθεί η διάσταση της κλιματικής αλλαγής σε όλα τα σχετικά προγράμματα και σχέδια. Σε πρώτη προτεραιότητα πρέπει να αλλάξουν τα Σχέδια Διαχείρισης των Υδατικών Διαμερισμάτων, ειδικά της Θεσσαλίας, της Δυτικής Ελλάδας και της Πελοποννήσου.
3) Την προετοιμασία ειδικών σχεδίων για τις κλάσεις που θα πληγούν από την κλιματική αλλαγή (πρωτογενής τομέας, τουρισμός κ.λπ.) και τις περιοχές που θα πληγούν από την κλιματική αλλαγή εντός της επόμενης πενταετίας.
4) Η σύσταση μιας μορφής της διοίκησης της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης για την εκπόνηση και υλοποίηση ολοκληρωμένων σχεδίων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν οι δήμοι μόνοι τους.
5) Τη σταδιακή βελτίωση του κτιριακού περιβάλλοντος στα αστικά κέντρα , με προτεραιότητα στις θερμικά επιβαρυμένες περιοχές, οι οποίες κατά κανόνα είναι και οι πτωχότερες.
6) Την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου για τις ιδιωτικές επενδύσεις , προκειμένου να ενισχυθούν οι εγχώριες παραγωγικές δραστηριότητες που υποστηρίζουν την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (αναβάθμιση των λιμενικών υποδομών, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των ψυχρών οικοδομικών υλικών κλπ.).
7) Την προσαρμογή του Εθνικού Συστήματος Υγείας στις νέες προκλήσεις που δημιουργούνται για τον πληθυσμό, τόσο από τις επιβαρυντικές θερμοκρασιακές συνθήκες όσο και από την αύξηση της ηλικιακής ομάδας άνω των 65 ετών.
Τέλος, πρέπει να τονίσουμε ξανά πως αυτή η έρευνα της Διανέοσις (οργανισμός έρευνας και ανάλυσης) περιγράφει ένα σενάριο που θεωρείται γενικά μετριοπαθές, «ρεαλιστικό», ίσως και αισιόδοξο. Οι συνέπειες που περιγράφονται παραπάνω για τις επόμενες δεκαετίες είναι σε κάποιο βαθμό αναπόφευκτες. Αλλά αν τα πράγματα δεν βελτιωθούν, ενδέχεται να είναι πολύ πιο δραματικά.
