Tα trans-λιπαρά είναι ακόρεστα λιπαρά οξέα ευθείας αλύσου στα οποία υπάρχει ένας τουλάχιστον διπλός δεσμός σε μορφή trans. Απαντώνται ως «φυσικά» σε μικρές ποσότητες στο λίπος του γάλακτος και του κρέατος και σε βιομηχανοποιημένα τρόφιμα, δηλαδή σε έλαια, κυρίως σπορέλαια, που έχουν υδρογονωθεί μερικώς για βιομηχανικούς σκοπούς.
Πόσο επικίνδυνα είναι τα trans-λιπαρά;
Είναι γεγονός ότι η πρόσληψη trans λιπαρών μειώθηκε τα τελευταία χρόνια καθώς η ενημέρωση έχει αυξηθεί και οι υγειονομικές αρχές έχουν περιορίσει τη χρήση τους. Ειδικά το 2018, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) απαγόρευσε τη χρήση μερικώς υδρογονωμένου ελαίου στα περισσότερα επεξεργασμένα τρόφιμα. Όμως τα trans-λιπαρά εξακολουθούν να αποτελούν πρόβλημα δημόσιας υγείας καθώς περιέχονται σε πληθώρα τροφίμων που κυκλοφορούν ελεύθερα στο εμπόριο.
Αρκετές μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι μια μέτρια πρόσληψη trans- λιπαρών δεν φαίνεται να είναι επιβλαβής. Τα τεχνητά trans-λιπαρά όμως σε μεγάλες ποσότητες, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Σε μια σειρά κλινικών μελετών, οι άνθρωποι που καταναλώνουν trans-λιπαρά αντί για άλλα λιπαρά ή υδατάνθρακες παρουσίασαν σημαντική αύξηση της LDL (κακής) χοληστερόλης χωρίς αντίστοιχη αύξηση της HDL (καλής) χοληστερόλης.
Παρομοίως, η αντικατάσταση των trans-λιπαρών με αντίστοιχα καλά λιπαρά αυξάνει σημαντικά την αναλογία ολικής χοληστερόλης προς όφελος της HDL (καλή) και επηρεάζει αρνητικά τις λιποπρωτεΐνες, οι οποίες είναι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για καρδιακές παθήσεις.
Διαβήτης τύπου 2 και trans-λιπαρά
Η σχέση επίσης μεταξύ των trans-λιπαρών και του κινδύνου διαβήτη δεν είναι απολύτως σαφής. Σε μια μεγάλη μελέτη που συμμετείχαν περισσότερες από 80.000 γυναίκες παρατηρήθηκε 40% υψηλότερος κίνδυνος για διαβήτη τύπου 2 σε εκείνες που κατανάλωναν trans-λιπαρά σε σχέση με αυτές που δεν κατανάλωναν καθόλου. Ωστόσο, σε δύο άλλες παρόμοιες μελέτες δεν διαπιστώθηκε καμία σχέση μεταξύ της πρόσληψης trans-λιπαρών και του διαβήτη. Αρκετές ελεγχόμενες μελέτες που εξετάζουν τα trans-λιπαρά και τους παράγοντες κινδύνου του διαβήτη, όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη και τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, παρουσιάζουν ασυνεπή αποτελέσματα.
Φλεγμονή, αθηροσκλήρωση, καρκίνος και trans-λιπαρά
Η χρόνια φλεγμονή θεωρείται πρωτογενής αιτία πολλών χρόνιων ασθενειών, όπως καρδιακές παθήσεις, μεταβολικό σύνδρομο, καρκίνος, διαβήτης και αρθρίτιδα. Δύο μελέτες δείχνουν ότι τα trans-λιπαρά αυξάνουν τους φλεγμονώδεις δείκτες όταν αντικαθιστούν από άλλα θρεπτικά συστατικά στη διατροφή. Σε μελέτες παρατήρησης, τα trans-λιπαρά συνδέονται με αυξημένους φλεγμονώδεις δείκτες, ειδικά σε άτομα με αυξημένο σωματικό λίπος . Τα trans-λιπαρά επίσης θεωρούνται ότι βλάπτουν το εσωτερικό των αιμοφόρων αγγείων και μπορεί να οδηγήσουν και σε φραγή, γνωστό ως αθηροσκλήρωση.
Σε μια μελέτη 4 εβδομάδων στην οποία τα trans-λιπαρά αντικατέστησαν κορεσμένα λίπη, η HDL (καλή) χοληστερόλη μειώθηκε κατά 21% και η αρτηριακή διαστολή μειώθηκε κατά 29% . Ωστόσο, ελάχιστες μελέτες έχουν εξετάσει την επίδραση των trans-λιπαρών οξέων στον καρκίνο. Σύμφωνα με μια μεγάλη έρευνα, η πρόσληψη trans-λιπαρών προ της εμμηνόπαυσης συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού μετά την εμμηνόπαυση. Όμως, χρειάζεται περισσότερη έρευνα στο να εξακριβωθεί πλήρως η σχέση trans-λιπαρών με καρκίνο.
Αν και η ποσότητα των trans-λιπαρών στη σύγχρονη διατροφή έχει μειωθεί, η μέση πρόσληψη εξακολουθεί να αποτελεί ανησυχία σε πολλές χώρες. Μία σωστή παρατήρηση των ετικετών στις συσκευασίες των τροφίμων, η αποφυγή συσκευασμένων, βιομηχανοποιημένων και προ-τηγανισμένων προϊόντων καθώς και ο περιορισμός στη χρήση κακής ποιότητας και μικρής ανθεκτικότητας σπορέλαιων μπορούν να αποτελέσουν σπουδαίο προληπτικό μέτρο και ένδειξη σωστής διατροφής και υγείας .
References
- Katan MB, Zock PL, Mensink RP. Trans fatty acids and their effects on lipoproteins in humans. Annual Review of Nutrition. 1995 Jul;15(1):473-93.
- Mozaffarian D, Pischon T, Hankinson SE, Rifai N, Joshipura K, Willett WC, Rimm EB. Dietary intake of trans fatty acids and systemic inflammation in women. The American Journal of Clinical Nutrition. 2004 Apr 1;79(4):606-12.
- Thomas LH, Jones PR, Winter JA, Smith H. Hydrogenated oils and fats: the presence of chemically-modified fatty acids in human adipose tissue. The American Journal of Clinical Nutrition. 1981 May 1;34(5):877-86.
- Mensink RP, Katan MB. Effect of dietary trans fatty acids on high-density and low-density lipoprotein cholesterol levels in healthy subjects. New England Journal of Medicine. 1990 Aug 16;323(7):439-45.
- Willett WC, Stampfer MJ, Manson JE, Colditz GA, Speizer FE, Rosner BA, Hennekens CH, Sampson LA. Intake of trans fatty acids and risk of coronary heart disease among women. The Lancet. 1993 Mar 6;341(8845):581-5.
- https://en.wikipedia.org/wiki/Fat
