Ο τρόπος ζωής στο μήκος των τελομερών

Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν σημαντικό ρόλο της διατροφής στον βαθμό βιολογικής γήρανσης. Πράγματι, μια υγιεινή διατροφή που περιέχει υψηλή ποσότητα διαιτητικών ινών και ακόρεστων λιπιδίων ασκεί προστατευτικό ρόλο στην υγεία των τελομερών. Αντιθέτως η υψηλή κατανάλωση ζάχαρης και κορεσμένων λιπιδίων επιταχύνει την τριβή των τελομερών.

Τι είναι τα τελομερή;

Τα τελομερή είναι πρωτεϊνικά “καλύμματα”  στο DNA που τα συναντάμε και στα δύο άκρα των ευκαρυωτικών χρωμοσωμάτων. Χρησιμεύουν στην προστασία του χρωμοσώματος από την αποικοδόμηση, τον ανασυνδυασμό, τις επιβλαβείς αλλαγές στα άκρα των χρωμοσωμάτων και τη γήρανση.  Συνοπτικά, είναι πολύ σημαντικά στη διατήρηση της σταθερότητας του γονιδιώματος.

Μπορεί η διατροφή να επιμηκύνει τα τελομερή;

Μια μικρή πιλοτική μελέτη δείχνει για πρώτη φορά ότι οι αλλαγές στη διατροφή, την άσκηση, τη διαχείριση του στρες και την κοινωνική αλληλεπίδραση  οδηγούν σε μακρύτερα τελομερή. Είναι η πρώτη ελεγχόμενη δοκιμή που δείχνει ότι οποιαδήποτε παρέμβαση που απομακρύνει από έναν υγιή τρόπο ζωής, επιμηκύνει τα τελομερή με την πάροδο του χρόνου

Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το μήκος των τελομερών;

Το μήκος των τελομερών έχει σχέση από έναν συνδυασμό παραγόντων όπως η ηλικία, η γενετική, η επιγενετική και το περιβάλλον, τη κοινωνική και οικονομική κατάσταση, την άσκηση, το σωματικό βάρος και το κάπνισμα . Όμως, το φύλο δεν έχει σημαντική επίδραση στο ρυθμό απώλειας τελομερών.

Advertisements

Συγκεκριμένα, η μελέτη διεξήχθη από επιστήμονες στο UC San Francisco και το Preventive Medicine Research Institute , ένα μη κερδοσκοπικό δημόσιο ερευνητικό ινστιτούτο στο Sausalito της Καλιφόρνια που διερευνά την επίδραση των επιλογών διατροφής και τρόπου ζωής στην υγεία και τις ασθένειες. Οι ερευνητές λένε ότι ελπίζουν τα αποτελέσματα να εμπνεύσουν μεγαλύτερες δοκιμές για να ελέγξουν την εγκυρότητα των ευρημάτων.

Πολλά ευρήματα δείχνουν ότι τα τελομερή είναι μακρύτερα στο βαθμό που οι άνθρωποι αλλάζουν τον τρόπο ζωής τους. Η έρευνα δείχνει ότι τα μακρύτερα τελομερή συνδέονται με λιγότερες ασθένειες και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.

Πώς αλλάζει το μήκος των τελομερών;

Στην πραγματικότητα, το μήκος των τελομερών του κυττάρου μικραίνει με κάθε κυτταρική διαίρεση. Στη συνέχεια, όταν φτάσει σε ένα κρίσιμο μήκος, ενεργοποιεί το κύτταρο είτε να φτάσει στη διαδικασία της απόπτωσης (προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος) είτε στη γήρανση (τα κύτταρα σταματούν να διαιρούνται και μπαίνουν σε κατάσταση μόνιμης διακοπής ανάπτυξης).

Έτσι αυτός ο φυσικός κύκλος υποδεικνύει ότι τα κύτταρα διαθέτουν περιορισμένο αριθμό διαιρέσεων. Τα τελομερή, δηλαδή, χρησιμεύουν ως το «βιολογικό ρολόι» ενός κυττάρου, επηρεάζοντας τη διάρκεια ζωής του κυττάρου και του οργανισμού συνολικά.

Επιπλέον, όσο μικρότερο είναι το τελομερές, τόσο μικρότερη είναι η υπολειπόμενη διάρκεια ζωής και, στους ανθρώπους, το μικρότερο μήκος τελομερών σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης χρόνιων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη τύπου 2, των καρδιαγγειακών παθήσεων και ορισμένων μορφών καρκίνου.

 Επηρεάζουν η διατροφή και ο τρόπος ζωής το χρονικό πλαίσιο της μείωσης των τελομερών;

Στην πραγματικότητα, υπάρχει ένας ραγδαία αυξανόμενος όγκος στοιχείων που υποστηρίζουν την ιδέα ότι ο τρόπος που ζει κάποιος την καθημερινή του ζωή. Επιπροσθέτως το είδος της δίαιτας θα επηρεάσει το χρόνο ζωής και την ποιότητα ζωής του.

Ο Ιπποκράτης παρατήρησε πριν από περισσότερα από 2000 χρόνια: «Αν μπορούσαμε να δώσουμε σε κάθε άτομο τη σωστή ποσότητα τροφής και άσκησης, όχι πολύ λίγη και όχι πολύ, θα είχαμε βρει τον ασφαλέστερο τρόπο για την υγεία». Σήμερα, η έρευνα συνεχίζει να επικυρώνει τη δήλωση του Ιπποκράτη, υπογραμμίζοντας την αξία της σωστής διατροφής και του ισορροπημένου τρόπου ζωής.

Ξηροί καρποί και σπόροι και τελομερή

Σε μια συγχρονική μελέτη 5.582 εθνικών αντιπροσωπευτικών γυναικών και ανδρών που συμμετείχαν στην Εθνική Έρευνα Εξέτασης Υγείας και Διατροφής (NHANES) 1999-2002, πήραν δείγμα DNA από το αίμα για την αξιολόγηση του μήκους των τελομερών.

Επιπλέον, οι 24ωρες ανακλήσεις δίαιτας επανεξετάστηκαν για την εκτίμηση της κατανάλωσης ξηρών καρπών και σπόρων. Έτσι, η ανάλυση έδειξε θετική συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης ξηρών καρπών και σπόρων και του μήκους των τελομερών. Κάθε 1% της συνολικής ενέργειας από τους ξηρούς καρπούς και σπόρους συσχετίστηκε με μήκος τελομερών που ήταν 5 ζεύγη βάσεων μεγαλύτερο από τους συμμετέχοντες που δεν κατανάλωναν την ίδια ποσότητα ξηρών καρπών και σπόρους.

Δεδομένης αυτής της σχέσης, με το 5% της συνολικής ενέργειας από ξηρούς καρπούς και σπόρους, ένα άτομο θα περίμενε να έχει >1,5 χρόνο μειωμένης γήρανσης των κυττάρων.

Λαχανικά και τελομερή

Οι πληροφορίες για τη διατροφή, τον τρόπο ζωής και το μήκος των τελομερών αξιολογήθηκαν σε 56 υγιείς Ιταλούς ενήλικες. Πράγματι, η υψηλότερη κατανάλωση λαχανικών συσχετίστηκε σημαντικά με υψηλότερο μήκος τελομερών.

Επιπλέον, οι ερευνητές της μελέτης βρήκαν πρόσθετες συσχετίσεις μεταξύ της περιεκτικότητας σε μικροθρεπτικά συστατικά της δίαιτας και του μήκους των τελομερών, με έμφαση στον σημαντικό ρόλο της πρόσληψης αντιοξειδωτικών, ιδιαίτερα βήτα-καροτίνης, στη διατήρηση του μήκους των τελομερών.

Οι Φυτικές ίνες και το μήκος των τελομερών

Σε μια πρόσφατη συγχρονική μελέτη NHANES που δημοσιεύτηκε στο Nutrients, σε ένα δείγμα 5.674 ενηλίκων στις ΗΠΑ, έγιναν μετρήσεις και αναλύσεις στη κατανάλωση φυτικών ινών (με τη ποσοτικοποίηση μέσω 24ωρης διατροφικής ανάκλησης) και τα μήκη των τελομερών ατόμων.

Η σχέση μεταξύ της πρόσληψης φυτικών ινών ανά 1000 kcal και του μήκους των τελομερών ήταν θετική και γραμμική: κάθε αύξηση κατά 1 γραμμάριο στην πρόσληψη φυτικών ινών ανά 1000 kcal δείχνει σχέση με αύξηση του μήκους των τελομερών κατά 8,3 βάσεις.

Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης υπογραμμίζουν τη σημασία της υψηλής πρόσληψης φυτικών ινών ως κρίσιμο συστατικό της διατροφής για μακροπρόθεσμη υγεία και μακροζωία.

Επιπλέον, άλλοι παράγοντες του τρόπου ζωής είναι σημαντικοί για την επίδρασή τους στα τελομερή. Για παράδειγμα, τα μέτρια ή έντονα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας είναι συσδεδεμένα με τη μακροζωία (4,4 χρόνια λιγότερα χρόνια γήρανσης)  και το κάπνισμα με λιγότερη ζωή (4,6 χρόνια επιπλέον χρόνια γήρανσης).

Ποιότητα διατροφής και τελομερή, μεγάλη έρευνα

Οι δίαιτες πλούσιες σε μια πληθώρα τροφών είναι ευεργετικές για το μήκος των τελομερών, ενώ άλλες επιζήμιες.

Μια πρόσφατη δημοσίευση στο The American Journal of Epidemiology μελέτησε δεδομένα σχετικά με την ποιότητα της διατροφής (μέσω 24ωρης ανάκλησης της διατροφής) και το μήκος των τελομερών σε ένα εθνικά αντιπροσωπευτικό δείγμα 4.758 υγιών ενηλίκων ηλικίας 20-65 ετών. Εξέτασαν τέσσερις τύπους δίαιτας σε σχέση με τα χρόνια γήρανσης: Η Υγιεινή Διατροφή, η Εναλλακτική Υγιεινή Διατροφή, η Μεσογειακή Διατροφή (MedDiet) και η δίαιτα DASH (δίαιτα για τη καταπολέμιση της Υπέρτασης).

Χρησιμοποιώντας το ποσοστό βράχυνσης των τελομερών έχουν σχέση με την ηλικία των 14,6 ζευγών βάσεων ανά έτος, τα δεδομένα έδειξαν ότι οι βελτιώσεις στις βαθμολογίες ποιότητας διατροφής αντιστοιχούσαν σε υγιέστερη κυτταρική γήρανση (δηλ. μακροζωία) στις γυναίκες, συγκεκριμένα:

• Η Υγιεινή διατροφή έδειξε 3,9 επιπλέον έτη γήρανσης
• Η Εαλλακτική Υγιεινή διατροφή έδειξε 3,2 επιπλέον έτη γήρανσης.
• Η MedDiet αντιστοιχούσε σε 3,3 επιπλέον έτη γήρανσης.
• Η δίαιτα DASH αντιστοιχούσε σε 3,2 επιπλέον έτη

Συμπέρασμα

Το μήκος των τελομερών έχει θετική συσχέτιση με τη διατροφική κατάσταση σε μελέτες ανθρώπων και ζώων. Διάφορα θρεπτικά συστατικά επηρεάζουν το μήκος των τελομερών μέσω μηχανισμών που αντικατοπτρίζουν το ρόλο τους στις κυτταρικές λειτουργίες, όπως η φλεγμονή, το οξειδωτικό στρες, η ακεραιότητα του DNA, η μεθυλίωση του DNA και η δραστηριότητα της τελομεράσης , του ενζύμου που προσθέτει τις τελομερικές επαναλήψεις στα άκρα του νεοσυντιθέμενου DNA.

Η τρέχουσα βιβλιογραφία σχετικά με την ποιότητα και τα πρότυπα διατροφής και την επιβράδυνση της μείωσης των τελομερών υποδεικνύει τη θετική επίδραση της αυξημένης κατανάλωσης «υγιεινών» διατροφικών επιλογών, συμπεριλαμβανομένων των υψηλών φυτικών ινών, φρούτων, λαχανικών, δημητριακών ολικής αλέσεως, γαλακτοκομικών και φυτικών πρωτεϊνών. Αντιθέτως η χαμηλότερη πρόσληψη κόκκινων και επεξεργασμένων κρεάτων, νατρίου και πρόσθετων σακχάρων οδηγούν σε βράχυνση των τελομερών.

Αυτά τα αποτελέσματα έχουν ιδιαίτερη αξία για τις γυναίκες, αλλά περαιτέρω έρευνα θα ρίξει περισσότερο φως στις πιθανές διαφορές φύλου στην επιστήμη των τελομερών.

Βιβλιογραφία

1. Leung CW et al. Diet quality indices and leukocyte telomere length among healthy US adults: data from the national health and nutrition examination surveys (NHANES) 1999-2002. Am J Epidemiol. 2018. [Epub ahead of print].
2. Shammas MA. Telomeres, lifestyle, cancer, and aging. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2011;14(1):28–34.
3. Kordinas V et al. The telomere/telomerase system in chronic inflammatory diseases. Cause or effect? Genes (Basel). 2016;7(9):E60.
4. Tucker LA. Dietary fiber and telomere length in 5674 U.S. adults: an NHANES study of biological aging. Nutrients. 2018;10(4):E400.
5. Encyclopedia Britannica, 1955. Hippocrates (460-377 BC) Hippocratic Writings. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0960982214007477 Accessed October 1, 2018.
6. Tucker LA. Consumption of nuts and seeds and telomere length in 5,582 men and women of the national health and nutrition examination survey (NHANES). J Nutr Health Aging. 2017;21(3):233-240.
7. Marcon F et al. Diet-related telomere shortening and chromosome stability. Mutagenesis. 2012;27(1):49–57.
8. Leung CW et al. Soda and cell aging: associations between sugar-sweetened beverage consumption and leukocyte telomere length in healthy adults from the National Health and Nutrition Examination Surveys. Am J Public Health. 2014;104(12):2425-2431.
9. Valdes AM et al. Obesity, cigarette smoking, and telomere length in women. Lancet. 2005;366(9486):662–664.
10. Du M et al. Physical activity, sedentary behavior, and leukocyte telomere length in women. Am J Epidemiol. 2012;175(5):414–422.