Η καθημερινή ζωή είναι γεμάτη από καταστάσεις που απαιτούν από εμάς να παίρνουμε τις προοπτικές των άλλων – για παράδειγμα, όταν παρουσιάζουμε ένα βιβλίο σε ένα παιδί, γνωρίζουμε διαισθητικά πώς να το κρατήσουμε έτσι ώστε να μπορεί να το δει καλά, ακόμα και αν είναι πιο δύσκολο να το δουν οι εαυτοί μας. Ή όταν παίζουμε σε κάποιο ακροατήριο, συχνά δεν μπορούμε παρά να φανταστούμε πώς θα κοιτάξουμε τους άλλους ανθρώπους.
Μια νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στις 21 Φεβρουαρίου στο Current Biology έδωσε τις πρώτες άμεσες αποδείξεις ότι μπορούμε να το κάνουμε αυτό διότι δημιουργούμε αυθόρμητα νοητικές εικόνες για το πώς ο κόσμος κοιτάζει τον άλλο άνθρωπο, έτσι ώστε να βλέπουμε ουσιαστικά μέσα από τα μάτια τους και να κάνουμε κρίσεις σαν αυτό που είδαμε.
Η μελέτη, με επικεφαλής την Eleanor Ward, τον Dr. Giorgio Ganis και τον Dr. Patric Bach στο Πανεπιστήμιο του Plymouth, επικεντρώθηκε σε μια εργασία ψυχικής εναλλαγής που χρησιμοποιείται συνήθως στην ψυχολογία, όπου οι συμμετέχοντες ρωτιούνται εάν ένα περιστρεφόμενο γράμμα στην οθόνη του υπολογιστή παρουσιάζεται στην τυποποιημένη μορφή του π.χ. “R”) ή ανάστροφη μορφή καθρέφτη (“?”). Συνήθως, όσο περισσότερο επιστρέφει ένα γράμμα μακριά από το άτομο που το κρίνει, τόσο περισσότερο χρειάζεται για να αποφασίσει τη μορφή του. Ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι οι άνθρωποι πρέπει πρώτα να περιστρέψουν το αντικείμενο πίσω στον ορθό προσανατολισμό του πριν να μπορέσουν να κρίνουν τη μορφή του, και αυτή η περιστροφή διαρκεί όσο περισσότερο το γράμμα είναι προσανατολισμένο μακριά.
Αλλά η νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι οι άνθρωποι μπορούν να παρακάμψουν αυτή την ψυχική εναλλαγή όταν εισαχθεί ένα άλλο άτομο. Η μελέτη δείχνει ότι ακόμα και όταν τα αντικείμενα είναι προσανατολισμένα μακριά από τους συμμετέχοντες, οι χρόνοι λήψης αποφάσεων είναι εκπληκτικά γρήγοροι αν το στοιχείο εμφανίζεται όρθιο στο άλλο άτομο και επομένως είναι εύκολα αναγνωρίσιμο από την οπτική τους. Αντίθετα, αν το γράμμα εμφανιστεί ανάποδα για το άλλο άτομο, ακόμη και σχετικά εύκολες κρίσεις γίνονται δυσκολότερες για τους συμμετέχοντες.
Η επικεφαλής συγγραφέας Eleanor Ward, διδάκτορας της Σχολής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Plymouth, εξήγησε: «Αυτή η μελέτη δείχνει ότι αυτό που βλέπουμε μπορεί να αντικατασταθεί από αυτό που βλέπει κάποιος άλλος εάν μας βοηθά να κρίνουμε αν «βλέπουν» ήδη το αντικείμενο με τον συνήθη κατακόρυφο προσανατολισμό από τα μάτια ενός άλλου».
«Οι άνθρωποι το έκαναν παρόλο που δεν τους δώσαμε οδηγίες σχετικά με το πρόσθετο πρόσωπο που εισήγαγε και τις έβλεπαν εντελώς παθητικά. Χρησιμοποιούσαν ακόμα το επιπλέον σύνολο των ματιών, πράγμα που υποδηλώνει ότι είναι μια διαδικασία που συμβαίνει αυθόρμητα».
Μπορείτε να δοκιμάσετε την εργασία σε αυτό το σύντομο βίντεο επίδειξης εδώ:
Είναι σημαντικό ότι η μελέτη δεν διαπίστωσε την ίδια επιτάχυνση των κρίσεων όταν εισήχθη ένα άψυχο αντικείμενο (ένας λαμπτήρας) αντί ενός προσώπου, παρόλο που ο λαμπτήρας ήταν περίπου το ίδιο μέγεθος και προσανατολίστηκε προς το γράμμα με τον ίδιο τρόπο όπως το πρόσωπο. Αυτό είναι λογικό, καθώς μια λάμπα δεν μπορεί να «βλέπει» έτσι οι συμμετέχοντες να μην κατασκευάσουν μια εικόνα για το πώς ο κόσμος κοιτάζει ένα άψυχο αντικείμενο.
Η Eleanor συνέχισε: «Φανταστείτε ότι είστε σε ένα αυτοκίνητο και βλέπετε έναν πεζό να διασχίζει το δρόμο και ένα λεωφορείο ταξιδεύει με ταχύτητα προς τη διασταύρωση. Ξαφνικά συνειδητοποιείτε ότι ο οδηγός δεν έχει δει τον πεζό και ότι μπορεί να τον χτυπήσει. Η δική σας μελέτη σας προτείνει να τοποθετήσετε τον εαυτό σας στα παπούτσια του οδηγού του λεωφορείου και να δείτε τη σκηνή μέσα από τα μάτια του».
Ο Dr. Patric Bach, ο οποίος είναι επικεφαλής του Action Prediction Lab όπου διεξήχθη η έρευνα, πρόσθεσε: «Η προοπτική είναι ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνικής γνώσης. Μας βοηθά να κατανοήσουμε τον τρόπο που βλέπει ο κόσμος από την οπτική του άλλου. Για πολλές καθημερινές δραστηριότητες στις οποίες χρειαζόμαστε αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους, μας βοηθά να συνειδητοποιούμε μαζί τους ή να επεξεργαζόμαστε αυτό που σκέφτονται».
«Η μελέτη μας παρέχει νέες ιδέες ότι οι άνθρωποι μπορούν να το κάνουν αυτό γιατί πολύ γρήγορα και αυθόρμητα σχηματίζουν μια διανοητική εικόνα του τρόπου με τον οποίο ο κόσμος κοιτάζει έναν άλλο άνθρωπο. Μόλις έχουμε μια τέτοια νοητική εικόνα, είναι εύκολο να βρεθούμε στη θέση του άλλου και να προβλέψουμε πώς θα συμπεριφέρονται».
Επιστημονικό Άρθρο:
Eleanor Ward, Giorgio Ganis, Patric Bach. Spontaneous Vicarious Perception of the Content of Another’s Visual Perspective. Current Biology, 2019
